ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ & ΜΟΝΑΧΙΣΜΟΣ

Ενότητα αφιερωμένη εις την περιγραφή της σπουδαιότητας του Μοναχισμού που παντελώς άκριτα βάλλεται από ιστορικώς ανημέρωτους συμπολίτες μας.

ΑΣΚΗΣΗ

Άσκηση (ή): η ενέργεια του ασκείν ή ασκείσθαι, εξάσκηση, γυμνάσια, μελέτη, προπόνησης : «άσκησης των αθλητών», «θεματογραφική-, αριθμητική-, ιχνογραφική άσκηση»· «στρατιωτικές-, γυμναστικές ασκήσεις»· || ενάσκηση, ενεργός υπόσταση: «άσκηση επαγγέλματος».

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΑ

Καλείται άσκηση η συχνή επανάληψη ορισμένης τινός ενεργείας προς απόκτηση δεξιότητας στην ενέργεια ταύτην· ο άνθρωπος ερχόμενος στον κόσμο εκ κληρονομικότητας φέρει μεθ’ εαυτού πολλές προδιαθέσεις προς διαφόρους ενεργείας, ουδεμία όμως ευθύς εξ αρχής κέκτηται δεξιότητα· γεννάται ως το αδεξιώτατο πάντων των ζώων· ενώ ο νεοσσός της όρνιθας ευθύς από του αυγού εξερχόμενος δύναται να βαδίζει και να σκαλίζει την γη, ο νεοσσός της νήσσης να κολυμβά, ,η αράχνη να υφαίνει τον ιστό της, η μέλισσα να κατασκευάζει την κηρήθρα της, το πτηνό να κτίζει την φωλεά του άνευ ουδεμίας οδηγίας και προηγουμένης διδασκαλίας, ο άνθρωπος βαθμηδόν μόνον και κατ’ ολίγον, κατόπιν μακράς οδηγίας και πολλής ασκήσεως μανθάνει να βαδίζει, να σκαλίζει, να πλέκει, να κτίζει, να αναγινώσκει, να γράφει, να παίζει κλειδοκύμβαλο κ ά τ. Πάσες δηλ. τις εργασίες αυτές στις οποίες μόνον διάφορα μέλη του σώματος εργάζονται, άλλα και διάφορες ψυχικές λειτουργίες τελούνται, κατ’ αρχάς πολύ βραδέως και μετά μεγάλης δυσκολίας εκτελεί ο άνθρωπος, προσεχών πολύ σε κάθε βήμα εκάστης των εργασιών τούτων. Βαθμηδόν όμως και κατ’ ολίγον, όσον συχνότερο επαναλαμβάνει ορισμένη ενέργεια, όταν δηλ. περισσότερο ασκείται σε κάποια ενέργεια, τοσούτο ταχύτερο και ευκολώτερο και οιονεί μηχανικά εκτελεί την ενέργεια ταύτη, η οποία έτσι αποβαίνει δεξιότης.

Ο φυσιολογικός λόγος του φαινόμενου τούτου είναι ο εξής : Ένεκα της συχνής επαναλήψεως ορισμένης τινός σωματικής ενεργείας οι τένοντες των εργαζομένων μελών του σώματος εκτείνονται, οι επιφάνειες των αρθρώσεων λειαίνονται και οι μύες ενισχύονται· πολύ όμως σπουδαιότεροι είναι οι εις το νευρικό σύστημα επερχόμενες μεταβολές. Τα νευρικά δηλ. κύτταρα ένεκα τής συχνάκις επαναλαμβανόμενης ταύτης ενεργείας ενισχυόμενα αυξάνουν κατ’ όγκο, οι δε νευρικές ίνες γίνονται παχύτερες· διό και πάσα έπειτα επανάληψη της ενεργείας ταύτης ταχύτερα και τελειότερα εκτελείται, ήτις αποβαίνει δεξιότητα.

Τοιαύτη δια της ασκήσεως δεξιότητα κτάται και σε καθαρά πνευματικές εργασίες, όπως είναι η απομνημόνευση, δια της ασκήσεως τής μνήμης, και στο εκτελείν διαφόρους μαθηματικούς υπολογισμούς. Διό και η παιδαγωγούσα διδασκαλία, από της αξιομνημόνευτου μάλιστα εποχής του Πεσταλότσι, δεν αρκείται στην απλή μόνο μετάδοση θεωρητικών γνώσεων, άλλα διά πολλαπλής εφαρμογής της κτηθείσης γνώσεως, ήτοι διά ποικίλης ασκήσεως, προσπαθεί να μεταβάλλει το γινώσκειν εις το δύνασθαι. Εκ των πέντε, κατά την σχολή του Ερβέρτου, σταδίων της διδασκαλίας το πέμπτο, ήτοι το τελευταίο, είναι το στάδιο της εφαρμογής, κατά το οποίο ποικίλες ασκήσεις γίνονται προς εμπέδωση της κτηθείσας γνώσεως.

Αλλά και στην σφαίρα της ηθικής βουλήσεως και του ηθικώς πράττει μεγάλη έχει ροπή η άσκηση. Όποιος π. χ. ακολουθών τα ηθικά παραγγέλματα, σε πάσα συχνάκις εμφανιζομένη περίπτωση λέγει πάντοτε την αλήθεια ή αποφεύγει το άδικο, ούτος αποκτά επίσης δια της τοιαύτης ασκήσεως δεξιότητα στο να λέγει την αλήθεια και στο να πράττει το δίκαιο, ήτοι αποκτά το λεγόμενο ηθικό ρυθμό, ήτοι ηθική. Διά ταύτα και η αγωγή όπως και η διδασκαλία μέγιστη σημασία αποδίδει στην άσκηση, την οποία θεωρεί ένα από το κυριότερα αυτής μέτρα προς δημιουργία έξεων αγαθών (βλ. και λ. έξις)

Πηγή: Α.Π. Σακελλάριος, Εκπαιδευτικός Σύμβουλος, Διευθυντής του Μονοταξίου Διδασκαλείου, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τόμος Ε΄, σελ. 823

ΘΡΗΣΚΕΙΟΛΟΓΙΑ

Της λέξεως άσκησης ω διεθνούς όρου στην θρησκειολογική επιστήμη γίνεται χρήση σήμερα με την σημασία της καταπνίξεως των φυσικών επιθυμιών και γενικά της ταλαιπωρήσεως, ως μέσου προς επίτευξη υψηλότερων αγαθών θρησκευτικής ή ηθικής φύσεως. Προϋπόθεση της ασκήσεως, οσάκις δεν είναι η δυαρχική περί του κόσμου και της ύλης αντίληψη, ως πραγμάτων φύσει διεφθαρμένων και ως έργων δημιουργού αντιθέτου του δημιουργού της ψυχής και η εκδοχή του σώματος ως δεσμωτηρίου της ψυχής, θα είναι πάντως η γνώμη, ότι η στον κόσμο και στις επιθυμίες αυτού και του σώματος προσήλωση επιπροσθεί στην τελείωση και γενικά την βελτίωση της ψυχής. Ανάλογα δε προς τις προϋποθέσεις είναι και τα ελατήρια τής ασκήσεως. Τα μέσα της ασκήσεως είναι πολλά και ποικίλα, τ. ε, αποχή από τροφής, από γυναικός και από διαφόρων σωματικών και πνευματικών, απολαύσεων ποικίλες αυτοκακώσεις κλπ. Η ασκητική διάθεση εκφράζεται ενίοτε και διά τίνων συμβολικών εθίμων, όπως είναι η κουρά, ορισμένο ένδυμα (μέλαν τραχύ κλπ.), ορισμένη υπόδηση (σανδάλια δυτικών τίνων μοναχών κλπ). Ως γνώρισμα δε απαραίτητο της ασκήσεως δύναται να θεωρηθεί η φυγόκοσμος διάθεση και η αυτοταλαιπωρία.

Ασκήσεως διακρίνουμε πολλά και ποικίλα είδη. Κατά πρώτον αναλόγως του ελατηρίου και της φύσεως αυτής δυνάμεθα να διακρίνουμε την θρησκευτική, τ.ε. την στηριζόμενη επί της αυθεντίας της θρησκείας και των θρησκευτικών ελατηρίων γινομένης (ως η Ινδική και η χριστιανική) και την φιλοσοφική, την στηριζόμενη επί φιλοσοφικής μελέτης του βίου (ως των κυνικών) και την μεικτή, τ. ε. την θρησκευτικοφιλοσοφική, όπως δύνανται να θεωρηθεί η των Πυθαγορείων, Νεοπλατωνικών κλπ.

Δεύτερο από της απόψεως του δια της ασκήσεως επιδιωκόμενου σκοπού διακρίνουμε:

α΄) την λεγομένη καθαρτική άσκηση, η οποία αποσκοπεί την αποτροπή υπερκόσμιου τινός δυνάμεως, ως πονηρής και ακαθάρτου, και εμφανίζεται συνήθως μέσον προπαρασκευής σε μυστήρια συνδεδεμένα μετά καθάρσεων και θεωρείται υπό ορισμένων ως πρωτόγονος·

β΄) την λεγομένη ενθουσιαστική ή εκστατική, η οποία αποσκοπεί την μετ’ υπερκόσμιου τινός δυνάμεως ένωση δια προκλήσεως εκστατικής καταστάσεως (οράματα, ενύπνια), ως παρατηρείται στον βουδισμό και τον βραχμανισμό·

γ΄) την λεγομένη ευεργετική ή θυσιαστική άσκηση, δι’ της οποίας επιδιώκεται η στην θεότητα ευαρέστηση και

δ΄) την λεγομένη αξιομισθική, η οποία εμφανιζόμενη βραδύτερον στην Ιστορία της Θρησκείας, ενέχει αυστηρά ηθικό χαρακτήρα, άτε αποσκοπούσα την εκδήλωση της μετανοίας και την δι’ αυτής επίτευξη της αφέσεως των αμαρτιών, της αγιότητας και μακαριότητας, καταπολεμεί δε συστηματικά όλες τις επιθυμίες των αισθήσεων, όπως βλέπουμε μάλιστα στην Ιστορία του Χριστιανισμού, όπου, ως και στον ιαϊνισμό, παρατηρείται ενίοτε συνδυασμός αξιομισθικής και εκστατικής ασκήσεως (πρβ. και Ησυχαστές του Αγίου Όρους κ.λ.π.).

Άξιον επίσης σημειώσεως είναι ότι η τοιαύτη άσκηση δεν είναι απαραίτητο να σχετίζεται προς την ιδέαν της Θεότητας, και ως παράδειγμα αναφέρουμε τον Ιαϊνισμό, ένθα εν τη ασκήσει επιδιώκεται η από της ύλης απελευθέρωση του σώματος, το Νιρβάνα, διά μόνης της ανθρώπινης δυνάμεως, μη λαμβανομένης προ οφθαλμών της θεότητας.

Αναλόγως έπειτα των μέσων τής, ασκήσεως διακρίνονται δύο κύρια είδη, την σωματική και την πνευματική άσκηση· η μεν σωματική έχει αρνητικό χαρακτήρα (εγκράτεια από γυναικός και από τροφής) είτε θετικό (σκληραγωγία, αυτοκάκωση), η δε πνευματική ασκεί την ψυχή, όπως η σωματική το σώμα, προς επίτευξη ορισμένων σκοπών είτε δια σιγής, είτε δια περισυλλογής της διανοίας, είτε δια της αναγνώσεως Ιερών γραφών είτε δια της προσευχής. Επίσης επιδιώκεται της θελήσεως η θραύσης δια τυφλής υποταγής (1) και σε αυτές της παραλόγους αξιώσεις των ανώτερων και δια τελείας ταπεινοφροσύνης. Τοιαύτης ασκήσεως παραδείγματα λαμπρά έχουμε όχι μόνο στον Χριστιανισμό, αλλά και στον βουδισμό και σε διάφορες αιρέσεις αυτού στην Κίνα και την Ιαπωνία.

Αναλόγως δε του κύκλου στον οποίο τελείται η άσκηση διακρίνεται η μεμονομένη ή ατομική ενός έκαστου ατόμου χωριστά) και η ούτως ειπείν κοινωνική και μοναστηριακή (κοινοβιακή κ.λ.π.) άσκηση.

Τέλος αναλόγως του βαθμού της άσκησης δυνάμεθα να διακρίνουμε επίσης διάφορα είδη ασκήσεως, από της άγαν αυστηράς τ. έ. της αποβλεπούσης στην καταστροφή του σώματος, μέχρι της λίαν επιεικούς της επιδιωκούσης μόνον την χαλιναγώγηση των επιθυμιών και την πειθαρχία της βουλήσεως στο πνεύμα.

Ως προς την ηθική αξία της ασκήσεως παρατηρούμε ότι πάσα άσκηση δεν φέρει οίκοθεν ηθικό χαρακτήρα, αλλ’ αυτός, ώσπερ και η ηθική αξία αυτής, προσδιορίζεται υπό του ελατηρίου, υπό του σκοπού και υπό του τρόπου κατά τον οποίο εκτελείται αυτή. Ούτως επόμενο είναι να μειώται η ηθική της ασκήσεως αξία, ένθα δι’ αυτής επιδιώκεται ο εκμηδενισμός της προσωπικότητας, η καταστροφή του σώματος ή αναπτύσσεται ο εγωισμός και η υπεροψία. Ο ασκητισμός συνδέεται στενά με τον μοναχισμό. (βλ. λ.).

Η Ιστορία της θρησκείας δεν γινώσκει θρήσκευμα, ένθα ν’ απουσιάζει παντελώς το φαινόμενο της ασκήσεως. Και παρ’ αυτούς δε τους πρωτόγονους παρατηρούνται είδη ασκήσεως και δηλαδή της λεγομένης καθαρτικής και εκστατικής, σε εκείνα τα θρησκεύματα, τα οποία παρέχουν έδαφος ήττον γόνιμο δια την ανάπτυξη της ασκήσεως (παλαιό ελληνικό θρησκ., μωαμεθανισμός κλπ.), αναπτύσσεται ακόμη περισσότερο σε διάφορες αιρέσεις. Εξ απάντων των επιμέρους θρησκευμάτων ήκιστα μεν αναπτύχθηκε ο ασκητισμός στο Αιγυπτιακό, τα σημιτικά, στο περσικό και το παλαιό ρωμαϊκό, τα μάλιστα δε στα Ινδικά και στον Χριστιανισμό.

α΄) Παρά τους παλαιούς Σημίτες και Αιγυπτίους: Τα θρησκεύματα αυτών δεν παρείχαν έδαφος εύθετο στην ανάπτυξη της ασκήσεως, διότι έλειπε ενταύθα η αναγκαία προς τούτο προϋπόθεση, τ. ε. η δυαρχική περί του κόσμου αντίληψη ή οπωσδήποτε η καταφρόνηση του σώματος και της ύλης γενικά. Μερικά όμως φαινόμενα, όπως στους Βαβυλωνίους και τους Αιγυπτίους εκδοχή της μετά γυναικός συνουσίας ως ταμπού (ιερού πράγματος κλπ.), οι νηστείες, οι μνημονευόμενες παρά τους παλαιούς Αιγυπτίους, Βαβυλωνίους και Ασσυρίους και Άραβες (πρβλ. το προΐσλαμικό ραμαζάν), η περί αμαρτίας ιδέα των Βαβυλωνίων και των Αράβων κ. τ. τ., δεν είναι άμοιρα ασκητικής χροιάς. Ο δε παρά τους Άραβες ήδη κατά την προϊσλαμική εποχή εμφανιζόμενος μοναχισμός (ραχίμπ, σαΐχ, χανίφ) οφείλετο σε αλλότρια και δη χριστιανική επίδραση.

β΄) Παρά τους παλαιούς Πέρσες: Ουδαμώς ευνοϊκότερο προς ευδοκίμηση του ασκητισμού υπήρξε το έδαφος του παρσισμού, την ιερά βίβλο, την Αβέστα, παρά τον δυαρχικό αυτής χαρακτήρα, διαπνέει πνεύμα αντιασκητικό και του αρχηγού του οποίου γνωστή τυγχάνει η προς τα επίγεια εκτίμηση. Η νηστεία και η αυτοκάκωση απαγορεύεται ενταύθα. Χαρακτηριστικό δε της αντιασκητικής του θρησκεύματος τούτου τάσεως είναι ότι ως ποινές δια την παράβαση του νόμου της Αβέστας επιβάλλονται ενταύθα κοινωφελών έργων εκτελέσεις, όπως η εξόντωση όφεων, μυιών κ.λ.π., η εις αγαθούς άνδρας παροχή των οργάνων Ιερέως, πολεμιστή, καλλιεργητού της γης κ.λ.π.

γ΄) Παρά τοις αρχαίους Έλληνες: Τις αρχές του ασκητισμού δυνάμεθα να παρακολουθήσομε ενταύθα μέχρι του, Ζ΄ π.Χ. αιώνος. Ίχνη δε αυτού ευρίσκονται ήδη στα Ελευσίνια μυστήρια και σε μερικά έθιμα των θεσμοφορίων και της χθονίου λατρείας. Ως παλαιότατοι αντιπρόσωποι του ασκητισμού δύνανται να θεωρηθούν ο Άβαρις και ο Επιμενίδης ο Κρητικός. Ο ελληνικός ασκητισμός άρχεται αναπτυσσόμενος κυρίως στις ορφικές λεγόμενες κοινότητες, τα ίχνη των οποίων από τα μέσα του ΣΤ΄ π. Χ. αιώνος. Η άσκηση εντεύθεν άρχεται θεωρούμενη ως μέσον προς απελευθέρωση της ψυχής από τα δεσμά της σαρκός και του κόσμου των αισθήσεων. Του ορφισμού την επίδραση βρίσκουμε όχι μόνο στον Πυθαγορισμό, του οποίου ο αρχηγός, ο Πυθαγόρας, ήταν μεμυημένος στα ορφικά μυστήρια και στον ασκητικό βίο (σωφροσύνη, σιγή, αποχή από βρώσεως εμψύχων, απλότης), αλλά και πολύ βραδύτερον στον νεοπυθαγορισμό και τον νεοπλατωνισμό.

Χαρακτηριστικό δε της ορφικής και της πυθαγορείου ασκήσεως γνώρισμα είναι η ηθική αυτής τάση. Την προς την άσκηση ροπή ανευρίσκομε έπειτα ικανά ισχυρή και στον Εμπεδοκλή τον Ακραγαντίνο, μάλιστα δε παρά τον θείον της ιδεαλιστικής φιλοσοφίας ιδρυτή, τον Πλάτωνα, όπως βλέπουμε αλλού και δηλαδή και στον Θεαίτητο και τον Φαίδωνα, τους γνωστούς διαλόγους αυτού. Αλλ’ ενώ μέχρι τούδε ο ασκητισμός έχει θρησκευτικό κυρίως χαρακτήρα, βασιζόμενος επί της δυαρχικής του κόσμου αντιλήψεως, έρχονται έπειτα οι κυνικοί, των οποίων η άσκηση δύναται να χαρακτηρισθεί ως φύσεως μάλλον ορθολογιστικής και ηθικής, αναπτυχθείσα έτι μάλλον υπό των στωικών. Στον νεοπυθαγορισμό και τον νεοπλατωνισμό έπειτα, παρά τους οποίους βρίσκουμε ανανεωμένη την δυαρχική του κόσμου εποπτεία, αναφαίνεται πάλι η θρησκευτική άσκηση φέρουσα χροιά ζωηρά μυστικίζουσα. Αμφότερα δε αυτά τα είδη ασκήσεως, η τε μυστικοθρησκευτική και η ηθική, απαντώνται συνδυασμένα στον Ποσειδώνιο.

Το παλαιό ρωμαϊκό θρήσκευμα δεν παρείχε έδαφος πρόσφορο σε σπουδαία ανάπτυξη του ασκητισμού, το οποίο βραδύτερον εισέβαλε στην Ρώμη και την Δύσιν γενικά από την Ανατολή και δηλαδή από την Ελλάδα (πυθαγόρειος, στωική, κυνική φιλοσοφία, ανατολικές θρησκείες). Αυτή η νηστεία (castus, jejunium) απαντά ενταύθα το πρώτο περί τις αρχές του Β΄ π. Χ. αιώνος, χαρακτηριζόμενη ως graecus ritus. Εν τούτοις και στο θρήσκευμα αυτό δεν λείπουν ίχνη ασκήσεως, τα οποία διακρίνομε στο θεσμό των vestales και σε μερικά έθιμα του ιερατείου (πρβλ. Flamen Jovis κλπ.).

Οι Ινδίες είναι η κλασσική της ασκήσεως χώρα. Ουδαμού δ’ αλλαχού αναπτύχθηκε τόσο πολύ και τόσον συστηματικώς όσον ενταύθα ο ασκητισμός· Ουδαμού όσο ενταύθα το ασκητικό ιδεώδες υπήρξε και υπάρχει σε τοσαύτη καθολική τιμή, όχι μόνο στο παλιό βεδικό θρήσκευμα αλλά και στο βραχμανισμό και τον βουδισμό και τον ινδουϊσμό, και σε όλα τα επαιτικά μοναχικά τάγματα. Αλλά και σε ουδεμία άλλη χώρα η τέχνη του πόνου και της οδύνης σπουδάσθηκε τόσο πολύ όσον ενταύθα.

1) Στον βουδισμό: Η ενταύθα αναπτυχθείσα άσκηση ομοιάζει από τίνων απόψεων, μάλλον πάσης άλλης Ινδικής ασκήσεως, προς την αρχαία ελληνική και την χριστιανική και έχει χαρακτήρα μάλλον ενεργητικό παρά παθητικό. Αρκεί να ληφθεί προ οφθαλμών, ότι ο Βούδας στην πρώτη του παρά το Μπεναρές ομιλία αξίωσε, ότι βρήκε την μέση οδό προς την Νιρβάνα, δηλαδή την οδό την βαίνουσα εν μέσω των δύο αγενών και ανωφελών ακροτήτων, της υπερβολικής ασκήσεως αφ’ ενός και της προσκολλήσεως στις ηδονές του κόσμου αφ’ ετέρου και ότι ως μέσον προς άρση του πόνου υποδεικνύει ουχί την κάκωση του σώματος, άλλα την ορθή πίστη, την ορθή προσπάθεια, την ορθή ομιλία, την ορθή ενέργεια, την ορθή αυτοπερισυλλογή. Ο αυτός Βούδας, αν και αναγνωρίζει το από θρησκευτικής και ηθικής απόψεως διεφθαρμένο του σώματος, ως και τον εκ των αισθήσεων, ως φορέων βλαβερών εντυπώσεων και πειρασμών, κίνδυνο, ουδέν ήττον όμως αποδίδων και ικανή στο σώμα τιμήν, συνιστά την εν καθαρότητα και υγιεία διατήρηση αυτού.

2) Στον Ινδουϊσμό : Ενταύθα είπερ που αλλαχού η άσκηση εφαρμόζεται ως μέσον προς διαφυγή από του σαμσάρα, τουτέστι του ατέλειωτου κύκλου (της μετεμψυχώσεως), εντός του οποίου κινούνται τα επί μέρους όντα και όστις συνεπάγεται την αθλιότητα αυτών. Ο σανσκριτικός όρος προς δήλωση της ασκήσεως είναι ταπάς, όπερ σημαίνει κυρίως την πύρωση, τον πόνο, ειδικότερα δε τον εκούσιο πόνο εξ ελατηρίου θρησκευτικού, αφού στις Ινδίες, ει που αλλαχού, ο ασκητισμός διατελεί υπό την επίδραση της Θρησκείας. Πάντες οι άγιοι, μηδέ του υπέρτατου όντος εξαιρουμένου, παρίστανται εδώ ως δι’ ασκήσεως αυστηρής τελειωθέντες (2). Ει που δ’ αλλαχού ισχύει τούτο στον Ινδουισμό, όπου ο Σίβα θεωρείται ως τύπος και ως προστάτης του ασκητισμού. Άξιο δε παρατηρήσεως εδώ, ότι ο ινδικός ασκητισμός προς την θρησκευτική έχει και κοινωνιολογική σημασία, διότι αποτελεί, αν όχι επανάσταση, τουλάχιστον διαμαρτυρία, κατά της τυρρανίας των κοινωνικών τάξεων. Στον ασκητισμό υπερνικάται η τάξης, όπως και κάθε θεσμός του κοινωνικού βίου, ο δε ασκητής βρίσκεται επέκεινα τάξης. Σημειωτέν δ’ ότι σήμερα, εν αντιθέσει με τους παλαιότερους χρόνους, οποιοσδήποτε μπορούσε να γίνει ασκητής. Ότι δε όλα αυτά συντελέσαν εις την αύξηση του ασκητικού βίου, εις την εν κοινή συνείδηση ανύψωση του ασκητικού ιδανικού και εις την επιβολή της δυνάμεως του σανδουϊσμού στην Ινδία είναι ευνόητο. Η γενική ονομασία του Ινδού ασκητή είναι Σανδού (=αγαθός, ευσεβής), συχνή δ’ οπωσδήποτε χρήση γίνεται και της ονομασίας Σαγγυασίν. Η δε λέξις φακίρης, της οποίας γίνεται χρήση πολλάκις εις δήλωση Ινδών ασκητών, είναι κυρίως όρος μωαμεθανικής προελεύσεως.

Ινδός Ασκητής. (Γλυπτό έργο του 2ου ή 3ου μ.Χ αιώνος στην Γανδάρα των Ινδιών) (Πηγή: Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τόμος Ε΄, σελ. 824)

Κατά την απογραφή του 1901 ευρέθησαν περί τα 5 εκατομμύρια Σανδού. Υπάρχουν δε ενταύθα πολυάριθμοι ασκητικοεπαιτικές αιρέσεις ή τάγματα Σανδών. Ο μέγιστος αριθμός τούτων ανήκει στον τύπο των Σαϊβιτών, των οποίων κύριος προστάτης θεωρείται ο Σίβα. Στον σιβιτικό τύπο ανήκουν οι Νταντίν, οι Σαγγυασίν, οιΒραχμαχαρίν, οι Αγκαρίν, οι Γυογκίν, οι Παραμαχάμσα, οι Αγκαρίν και οι Λιγγαΐτ. Έκαστη δε πάλι των αιρέσεων τούτων υποδιαιρείται σε διαφόρους διακλαδώσεις. Πάσες οι αιρέσεις αυτές διακρίνονται μεν απ’ αλλήλων στις λεπτομέρειες εθίμων τινών κλπ., έχουν όμως και κοινά γνωρίσματα. Έτσι πάντες οι Σανδού φέρουν μικρό επαιτικό δίσκο, σταμνίο ύδατος, συνήθως δε και ράβδο, ως και κομβολόγιο εξ ελαιοκάρπων ή άλλης ύλης δια τις προσευχές ή την απαγγελία διαφόρων ιερών κειμένων. Οι ασκητές αυτοί, ακτήμονες όντας, ζουν κυρίως εξ ελεημοσυνών, τις οποίες λαμβάνουν συνήθως περιερχόμενοι και επεταιώντας. Άξιο δε σημειώσεως, ότι μόνον μετά το γεύμα επιτρέπεται να επαιτούν, ίνα κοινωνήσουν μόνον των υπολειμμάτων της τραπέζης. Κοιμούνται δε κατά γης και γενικά υποβάλλονται σε ανήκουστους και απίστευτους, αλλ’ από αξιόπιστων αυτοπτών περιηγητών πιστοποιούμενες, αυτοκακώσεις, δι’ ων επιδιώκεται η απομάκρυνση του πνεύματος από των εξωτερικών πραγμάτων, η ψυχική αυτοπερισυλλογή, η αγιοσύνη και η σωτηρία. Τοιαύτα δε βασανιστήρια, στα οποία υποβάλλουν εαυτούς οι ασκητές και δι’ τα οποία αυτοί αποκτήσουν στην Ινδία φήμη όχι μόνον αγίων, αλλά και θαυματουργών, είναι η επίσχεση της αναπνοής, η παρά φύση στάση του γυμνού πολλάκις και διά τεχνητού χρώματος κεχρωματισμένου σώματος αυτών, μάλιστα δε το λεγόμενο σαρασαγιά ή καντακασαγιά, όπερ είναι ακιδωτή κλίνη, τ. έ. σανίδα φέρουσα σιδηρούς ήλους, εολι της οποίας κάθεται ή κατακλίνεται ο ασκητής και την οποία υποτίθεται, ότι δεν πρέπει να εγκαταλείπει ούτε την νύκτα ούτε την ημέρα, ακόμη δε και το λεγόμενο ουρδβαρμπάχου, τ. ε. η ύψωση της ετέρας ή και αμφοτέρων των χειρών ύπερθεν της κεφαλής και η σε αυτή στάση διατήρηση αυτών μέχρις ότου αποξηρανθούν ή γίνουν ατροφικές, οπότε οι ασκητές έχουν ανάγκη της διά ξένων χειρών διατροφής. Μερικοί επιδεικνύουν την εαυτών δύναμιν και αντοχή είτε πλήττοντας τις σάρκας των με μαχαίρια ή άλλων αιχμηρών αντικειμένων, είτε πατώντας επί καιόμενης τέφρας είτε θαπτόμενοι ζώντες, είτε κρεμάμενοι μετά της κεφαλής προς τα κάτω κ. τ. τ. Άλλοι υποβάλλονται σε μακριές και αυστηρότατες νηστείες ή εις σιγήν μακροχρόνων. Πολλές φορές δε αναλαμβάνουν μακρότατες ιερές αποδημίας προς επίσκεψη ιερών τόπων, όπως το όρος Καϊλασά, το Μπανδαρινέθ κ.α., κατά τις οποίες ενίοτε γίνονται βορά αγρίων θηρίων είτε αποθνήσκουν υπό της πείνας και των κακουχιών. Σημειωτέων δε ότι Χριστιανοί ιεραπόστολοι στην Ινδία δρώντας, αποδέχθηκαν μερικά των εθίμων του ινδικού ασκητισμού επί του σκοπού και της ελπίδας της ενισχύσεως των ενταύθα προσηλυτιστικών αυτών προσπαθειών, καθώς που ενεργεί η παπική εκκλησία στις Ορθόδοξες χώρες δια της ουνίας. Τέλος ανάγκη να σημειωθεί, ότι σήμερα νέο πνεύμα εξαπλώνεται στις Ινδίες, ουχί πολύ ευμενές προς τον σανδουϊσμό και τα ιδανικά αυτού, οφειλόμενο δια της επίδραση της Δύσεως και δηλαδή και της αγγλικής αγωγής. Άλλωστε, ως παρατηρεί ο A. S. Geden, ο Σανδού δύσκολα δύναται σήμερα να προσαρμοσθεί προς εποχή, η οποία εκτιμά το εμπόριο και τον χρυσό υπέρ παν άλλο.

Αν και η άσκηση δεν αποτελεί γνώρισμα ούτε του Ισλάμ ούτε του ιδρυτού αυτού, ο οποίος ουδενός των υλικών αγαθών την στέρηση συνέστησε στους οπαδούς του, εντούτοις δεν βράδυνε υπό την επίδραση του Χριστιανισμού ν’ αναφανεί και εδώ από τον πρώτο ισλαμικό αιώνα άσκηση, την ανάπτυξη της οποία βοήθησε η τότε πολιτική και κοινωνική των λαών του Ισλάμ κατάστασης. Οι παλαιότεροι μουσουλμάνοι ασκητές λέγονταν σουφί (όπου και το ασκητικό σύστημά τους σουφισμός), εκ της λέξεως σουφ, που δηλώνει το τραχύ μάλλινο ένδυμα των προϊσλαμικών ασκητών, όπερ έφεραν και οι μεσαιωνικοί σούφι. Ο σουφισμός διατελεί υπό την επίδραση του βουδικού ασκητισμού και του νεοπλατωνισμού. Εκτός του μείζοντος τούτου ασκητισμού, ο οποίος διατελεί υπό εντύπωση της προσδοκίας του αμέσως επόμενου τέλους του κόσμου, αναπτύχθηκε ενταύθα φιλοσοφικός ασκητισμός.

Στα σημερινά τάγματα των δερβισσών, τα οποία εμφανίστηκαν ήδη προ της μογγολικής επιδρομής (1258 μ. Χ), από δε του ΙΔ΄ αιώνος εξαπλώθηκαν καθ’ όλο τον μωαμεθανικό κόσμο από την Σενεγάλη μέχρι την Κίνα, συνεχίζεται εν μέρει ο ασκητισμός και ο μυστικισμός των σουφί. Οι θεσμοί των δερβισσικών ταγμάτων διαφέρουν απ’ αλλήλων στις λεπτομέρειες, συμφωνούν δε σε γενικές γραμμές, καθ’ όσον σε όλα τούτα βρίσκουμε την δοκιμασία προ της στο τάγμα εισόδου, τις νηστείες και τις προσευχές και την δ’ Ιεράς μουσικής και ορχήσεως επιδίωξη της εκστάσεως, και καθόλου ειπείν την οργιαστική θεοσοφία, ως και την υπερβολική τιιμή προς τον αρχηγό αυτών, τον Σεΐχ.

Αν και ουδέ η θρησκεία της Παλαιάς διαθήκης δεν παρέσχε έδαφος πρόσφορο στην παρά τον Ισραηλικό λαό ανάπτυξη του αυστηρού ασκητισμού, εν τούτοις όμως δεν απουσιάζουν ούτε εδώ μερικοί θεσμοί και φαινόμενα, τα οποία μπορούν να χαρακτηρισθούν ως αποτελούντα ήπιο και νηφάλιο ασκητισμό, εξυπηρετούντα την έκφραση και ενίσχυση του θρησκευτικού και του ηθικού συναισθήματος, ασκητισμό ηθικό. Η κυριότατη μορφή, με την οποία εμφανίζεται εδώ η άσκηση, είναι η νηστεία. Διακρίνουμε δ’ ενταύθα α) νηστείες των ατόμων, είτε ως εκδήλωση πένθους ατομικού ή οικογενειακού (Α΄ Βασιλ. λα΄ 13, Β΄λ. α΄ 12, Γ’ Βασιλ. κα΄ 17 κλπ ) είτε ως μέσον προπαρασκευαστικό στην αποδοχή θείων αποκαλύψεων (Έξοδ. λβ΄ 21.Δανιήλ Θ΄.3, ι΄ 2)· και β) νηστείες του συνόλου, τ. ε. του λαού είτε εις ένδειξη μετανοίας, όπως ήταν η αυστηρά νηστεία της μεγάλης ημέρας του εξιλασμού (Δευτερ. ιστ΄), είτε εις ένδειξη πένθους άμα και μετανοίας εξ αφορμής δημοσίων συμφορών, τ. ε. αφορίας της γης, πληγής ακριδών, λιμού, λοιμού, κίνδυνου πολέμου ή εθνικής συμφοράς (Γ΄ Βασιλ. κα΄ 5, Ιερεμ. μγ΄ 3 εξ· πρβ. και Εσθήρ θ΄ 3 κλπ.).

Σημειωτέο ότι η εγκράτεια υπό τύπο μερικής νηστείας εμφανίζεται εν τη Γένεση (β΄ 16) ως θεσμός θεοσύστατος, στηριζόμενος επί εντολής τού θεού δοθείσης ήδη στους πρωτοπλάστους. Προϊόντος του χρόνου και δηλαδή μετά την αιχμαλωσία πληθαίνουν οι νηστείες, καλλιεργούμενες μάλιστα στους νομικούς και φαρισαϊκούς κύκλους, όπως μαθαίνουμε αλλού και από τα Ευαγγέλια (Ματθ. στ΄ 16, πρβ. και Μάρκ. β΄ 18). Έτερα ασκητικά μέσα εμφανίζονται στην Π. Διαθήκη εν τη κατά σπουδαίας περιπτώσεις π. χ. εν καιρό πολέμου (Α΄ Βασιλ. κα΄ πρβ. και Δευτερ. κ΄) ή σε παραμονή αποδοχής θείων αποκαλύψεων (Έξοδ. ιθ΄ 15), επιβαλλομένη αποχή από γυναίκας, ως και σε μερικές νομικές διατάξεις αναφερόμενες στο Ιερατείο (Δευτερ.17 εξ., κβ΄ 1 εξ.) και στο θεσμό του ναζειραίου (βλ. λ). Άξιο όμως προσοχής, ότι ρητώς απαγορεύονται στο Μωσαϊκό νόμο κακώσεις σώματος, δι’ ων σε άλλες θρησκείες επιδιώκεται η εις τον Θεό ευαρέστηση, και η η τελείωση (Λευιτ. ιθ΄ 28, Δεύτερον,, ιδ΄ 1.1). Ο δε λεγόμενος ραχαβιτισμός, τ. ε. ή από των αγαθών του πολιτισμού αποχή των λεγομένων ραχαβιτών, οι οποίοι είχαν το νομαδικό ιδεώδες και δεν ήθελαν ν’ αναγνωρίσουν την από της νομίμου εν Παλαιστίιη εγκαθιδρύσεως παρατηρούμενη μεταβολή τρόπου του ζην (Δ΄ Βασιλ. ι΄15, Ιερεμ. μβ΄), ουδεμία έχει σχέση προς την άσκηση.

Ζωηρότερη προς την άσκηση ροπή εμφανίζει ενιαχού ο ιουδαϊσμός της ελληνιστικής σποράς, όστις τελεί υπό την επίδραση της ελληνικής φιλοσοφίας και δή και τού νεοπυθαγορισμού μάλιστα στην Αίγυπτο, όπως βλέπουμε και στα συγγράμματα του Φίλωνα και εν τω παραδείγματι των λεγομένων Θεραπευτών, οι οποίοι ζούσαν μακρά του κόσμου μοναστηριακά σε νηστείες, αγρυπνίες και προσευχές παρά την Αλεξάνδρεια. Στην δε Ιουδαία τον πραγματικό ασκητισμό εκπροσωπεί η από του Β΄ π.Χ. αιώνα αναφαινόμενη αίρεση των λεγόμενων Εσσαίων, οι οποίοι συγγενεύουν με τους Θεραπευτές και ζουν και αυτοί μακριά από τον κόσμο βίο μοναστηριακό και εγρατευτικό. Τάσεις ασκητικές έπειτα βρίσκουμε και βραδύτερο στην μεσαιωνική ιουδαϊκή φιλολογία και δηλαδή στους καβαλλιστές.

1. Στην Ορθοδοξία η υπακοή πρέπει να είναι σύμφωνη με την διδασκαλία της Αγίας Γραφής, σε αντίθετη περίπτωση απαιτείται ανυπακοή. Βλέπε στην Βιβλιοθήκη το σύγγραμμα: Η ΥΠΑΚΟΗ ΣΕ ΓΕΡΟΝΤΑ ΚΑΙ Η ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΑΝΗ ΤΟΥ «ΓΕΡΟΝΤΙΣΜΟΥ», απόσπασμα: Λέγει ο άγιος Συμεών ό Νέος Θεολόγος: «Μελέτα την Άγια Γραφή και τα συγγράμματα των αγίων Πατέρων, ιδιαίτερα τα πρακτικά τους κεφάλαια. Και συγκρίνοντας την διδασκαλία τους με την διδασκαλία και την διαγωγή του δασκάλου σου και γέροντα σου, φρόντιζε να βλέπεις σαν σε καθρέφτη (στην ζωή και συμπεριφορά του), την ποιότητα του, για να καταλάβεις, πως πρέπει να ενεργείς και συ. Εάν η διδασκαλία του συμφωνεί με την Αγία Γραφή, δέξου την, κάμε την δική σου, και συγκράτησε την στον νου σου. Μα αν είναι κακή και λανθασμένη, να την απορρίψεις, για να μην πέσεις σε πλάνη. Γιατί πρέπει να το ξέρεις, ότι πολλοί ψευδοδιδάσκαλοι και απατεώνες παρουσιάσθηκαν στις ημέρες μας» (Φιλοκ. τόμ. Γ΄, σ. 242, κεφ. λγ΄).

2. Στην Ορθοδοξία η άσκηση στοχεύει στην νίκη επί των παθών και όχι στην δημιουργία επάρσεων δια μέσω μεγάλων κατορθωμάτων δια της χρήση αυτής, πόσο μάλλον μήτε την αυτο-θανάτωση δια μέσω των ταλαιπωριών. Η αυτοκτονία είναι μέγιστη αμαρτία.

2. Pfister, Baeck & Rust & Scheel στο γερμανικό θεολογικό λεξικό Religion in Geschicte und Gegenwart β΄ εκδ. 1927 λ. Askese

3. Τα εγχειρίδια της ιστορίας της θρησκείας των Chantepie de la Saasssaye, Tiele-Soederblom κ.α.

4. Έντεκα άρθρα ειδικών εις την νεότατη εγκυκλοπαίδεια Encyclopaed. of Relig. adn Ethics του Hastings στο λ. Asceticism, όπου και πληρέστερη βιβλιογραφία

Πηγή: Π.Ι. Μπρατσιώτης, Καθηγητής της Βιβλικής Ιστορίας στο Εθνικό Πανεπιστήμιο, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τόμος Ε΄, σσ.823-825

Ο ΓΥΝΑΙΚΕΙΟΣ ΜΟΝΑΧΙΣΜΟΣ ΕΙΣ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

Η ΘΗΛΥΚΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΤΟΥ ΑΣΚΗΤΙΚΟΥ ΙΔΕΩΔΟΥΣ

ΚΩΣΤΑΣ ΠΙΚΟΥΛΟΣ

Ιστορικός

Τα γυναικεία μοναστήρια αποτελούν μια λιγότερο γνωστή και κάποιες φορές παρεξηγημένη πτυχή της κοινωνικής, οικονομικής και πολιτισμικής ιστορίας του Βυζαντίου. Αναμφίβολα δεν ήταν μόνο χώρος θρησκευτικής λατρείας και επαφής με τις «υπέργειες» δυνάμεις. Ήταν και τα πρώτα «ιδρύματα κοινωνικής προνοίας», στα οποία έβρισκαν καταφύγιο γυναίκες από τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα. Τα κίνητρα του γυναικείου μοναχισμού ποικίλλουν. Ενδιαφέρουσα είναι η περίπτωση των γυναικών - μελών της βυζαντινής αριστοκρατίας, οι οποίες κλείνονταν σ’ αυτά είτε λόγω «ανωτέρας βίας» είτε με τη δική τους θέληση. Υπήρχαν, όμως, και περιπτώσεις γυναικών που οδηγούντο στο κοινωνικό περιθώριο και τους επιβαλλόταν η ποινή του εγκλεισμού σ’ αυτά

Αριστερά: Η αγία Αθανασία της Αιγίνης ασκήτευσε στο ομώνυμο νησί στις αρχές του 9^ου αιώνα μ.Χ. (από το βιβλίο της Allice – Mary Talbot «Holy Women of Byzantium: Ten Saint’s Lives in English Translation») (Πηγή: Περιοδικό Ιστορικά Θέματα, τεύχος 32, άρθρο «Ο γυναικείος Μοναχισμός στο Βυζάντιο, η θηλυκή αντίληψη του ασκητικού ιδεώδους», Κώτσας Πίκουλος, ιστορικός, σελίδα 8)

Δεξιά: Η Θεοδούλη, ιδρύτρια και ηγουμένη της Μονής της «Θεοτόκου της Βεβαίας Ελπίδος», παραδίδει το τυπικό της μονής στις καλόγριες (Οξφόρδη, Βολδεϊανή Βιβλιοθήκη, Τυπικό της Μονής της «Θεοτόκου της Βεβαίας Ελπίδος», μικρογραφία του 1397) (Πηγή: Περιοδικό Ιστορικά Θέματα, τεύχος 32, άρθρο «Ο γυναικείος Μοναχισμός στο Βυζάντιο, η θηλυκή αντίληψη του ασκητικού ιδεώδους», Κώτσας Πίκουλος, ιστορικός, σελίδα 9)

Το ρεύμα του μοναχισμού εμφανίσθηκε, αναπτύχθηκε και τροφοδοτήθηκε κατά τον 4ο αι. μ.Χ., ως εγκατάλειψη και απάρνηση των εγκόσμιων (1). Η εγκατάλειψη των πόλεων και η αναχώρηση πολλών πιστών στις έρημους και στα βουνά της ευρύτερης περιοχής της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, προκειμένου να αφιερωθούν ολοκληρωτικά στην πνευματική προετοιμασία και την άσκηση, ερμηνεύθηκε με ποικίλους τρόπους, π.χ. λόγω της κατάπτωσης του ηθικού βίου ή της πνευματικότητας των πιστών των χριστιανικών κοινοτήτων των πόλεων, μετά την υιοθέτηση του χριστιανικού δόγματος από μεγάλο αριθμό πιστών και της χαλάρωσης της αυστηρότητας της Εκκλησίας. Οι ασκητές αυτοί, άνδρες και γυναίκες, εγκατέλειψαν την κοινότητα τους, αρνήθηκαν τους οικογενειακούς δεσμούς, αποκόπηκαν από τα υλικά αγαθά και τις απολαύσεις της ζωής και αφιερώθηκαν στον ασκητικό βίο της προσευχής, με κύριο σκοπό της πνευματική τους τελείωση και την επίτευση της σωτηρίας τους.

Ο ασκητής Ζωσιμάς προσφέρει αγιασμένο οίνο στη Μαρία την Αιγύπτια, που ακολούθησε ασκητικό βίο στην έρημο της Παλαιστίνης επί 47 έτη (τοιχογραφία του 11^ου αιώνα στον Άγιο Γερμανό Πρέσπας) (Πηγή: Περιοδικό Ιστορικά Θέματα, τεύχος 32, άρθρο «Ο γυναικείος Μοναχισμός στο Βυζάντιο, η θηλυκή αντίληψη του ασκητικού ιδεώδους», Κώτσας Πίκουλος, ιστορικός, σελίδα 10)

Πρέπει να ληφθεί υπόψη και το θρησκευτικό συναίσθημα των Βυζαντινών. «Οι Βυζαντινοί υπήρξαν βαθειά ποτισμένοι από μυστικοπαθή θρησκευτικότητα. Η θρησκεία και η άσκηση της λατρείας καθόριζαν σε πολλά τους όρους της ζωής τους» (2). Στις ομιλίες των Πατέρων της Εκκλησίας, στα παραδείγματα τους, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό η πρακτική εφαρμογή των φιλανθρωπικών αρχών του Ευαγγελίου και η δημιουργία ισχυρής κοινής συνείδησης, χάρη στην οποία οι αρχές αυτές μετουσιώθηκαν σε κοινωνική ευεργεσία (3). Επιπλέον, πρέπει να ληφθούν υπόψη και οι δυσμενείς συνθήκες οι οποίες καθόριζαν τον δημόσιο και, ιδιαίτερα, τον ιδιωτικό βίο των Βυζαντινών. Ο μοναστικός βίος υπήρξε άσυλο ηθικής περίθαλψης, ψυχικής αναβάπτισης και σωματικής ανακούφισης και για τις γυναίκες. Ακολούθως, τα μοναστήρια και ο Χριστιανισμός άσκησαν επίδραση στον συναισθηματικό και στον ψυχικό κόσμο των γυναικών του Βυζαντίου, ανεξάρτητα από την ηλικία ή την κοινωνική τους προέλευση.

ΓΥΝΑΙΚΕΙΕΣ ΜΟΝΕΣ

Τα γυναικεία μοναστήρια προσέφεραν αρκετές ευκαιρίες και υπηρεσίες κοινωνικής προνοίας στις Βυζαντινές γυναίκες. Οι γυναικείες μονές συχνά περιγράφονται στις βυζαντινές πηγές ως ένα «ασφαλές και ήρεμο λιμάνι». Ήταν ένας χώρος όπου οι γυναίκες μπορούσαν να διάγουν μια ήρεμη και πειθαρχημένη ζωή σε μια μοναστική κοινότητα, η καθημερινότητα της οποίας βασιζόταν σε καθορισμένες θρησκευτικές αρχές και πνευματικές αξίες, αλλά και στις προσευχές για τη σωτηρία του ανθρωπίνου γένους. Για πολλές γυναίκες οι γυναικείες μονές αποτελούσαν μια εναλλακτική λύση, προκειμένου να αποφύγουν τον γάμο. Ορισμένες γυναίκες αντιμετώπιζαν οικογενειακά προβλήματα, ασθένειες ή γηρατειά. Γι’ αυτές υπήρχαν μονές που παρείχαν στους φτωχούς αφ’ ενός καταφύγιο, αφ’ ετέρου βοήθεια σε είδος (τρόφιμα, ρουχισμό), οικονομική ενίσχυση, αλλά και περιστασιακή υγειονομική πρόνοια (4). Πρέπει να τονιστεί ότι οι μονές του Βυζαντίου υπήρξαν χώροι στους οποίους εξασκήθηκε η αγαθοεργία για τα εξασθενημένα κοινωνικά στρώματα. Οι Βυζαντινοί δεν προέβαιναν τυχαία σε αγαθοεργίες. Παρακινούντο από το «ἀγαπᾶτε ἀλλήλους» και την αίσθηση του καθήκοντος για τον «πλησίον». Τα γυναικεία μοναστήρια αποτελούν ένα περιβάλλον στους κόλπους του οποίου αναμενόταν τα μέλη να έχουν ορισμένο μορφωτικό επίπεδο και να είναι ικανά να κατέχουν υπεύθυνες θέσεις.

Θεόδωρος Στουδίτης, μοναχός και υμνογράφος του Βυζαντίου (8^ος - 9^ος αιώνας μ.Χ.), σε ψηφιδωτό της Νέας Μονής Χίου (φωτογραφικό Αρχείο Μουσείου Μπενάκη). Τα περισσότερα μέλη της οικογένειας του έγιναν μοναχοί, μεταξύ αυτών και η μητέρα του.(Πηγή: Περιοδικό Ιστορικά Θέματα, τεύχος 32, άρθρο «Ο γυναικείος Μοναχισμός στο Βυζάντιο, η θηλυκή αντίληψη του ασκητικού ιδεώδους», Κώτσας Πίκουλος, ιστορικός, σελίδα 11)

Η ΕΙΣΟΔΟΣ ΚΟΡΙΤΣΙΩΝ ΣΤΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ

Όπως στη μεσαιωνική Δύση, έτσι και στο Βυζάντιο, με κάποιες διαφοροποιήσεις, τα νεαρά κορίτσια ακολουθούσαν τη μοναστική ζωή για πολλούς λόγους. Μερικές παρθένες, οδηγούμενες «στον ευσεβή και ενάρετο βίο» από την παιδική τους ηλικία, επέλεγαν τον «γάμο με τον Χριστό», τον «Άγιο Γάμο» και όχι τον αντίστοιχο μ’ έναν κοινό θνητό. Παρ’ όλο που πολλοί γονείς υποστήριζαν τις κόρες στην απόφαση τους να εγκαταλείψουν τα εγκόσμια, υπήρχαν περιπτώσεις γονέων που όριζαν έναν ανεπιθύμητο γάμο, για την κόρη τους, αντιδρώντας στην επιθυμία της να ακολουθήσει τον μοναστικό βίο. Περιστασιακά κα σε μικρότερο βαθμό, ένα κορίτσι γινόταν, μοναχή περισσότερο από κλίση παρά από ανάγκη.

Για παράδειγμα, κάποια κοπέλα μπορούσε να έχει παραμείνει ανύπανδρη, γιατί είχε σημαδευθεί από ευλογιά ή γιατί ήταν διανοητικά άρρωστη. Παρ’ όλο που οι περισσότεροι σωζόμενοι μοναστικοί κανόνες δήλωναν ότι δεν ήταν απαραίτητη η οικονομική συνεισφορά για την είσοδο της σ’ ένα μοναστήρι, οι γονείς έδιναν τα χρήματα ή την περιουσία της κόρης τους (κινητή, ακίνητη), η λεγόμενη «προίκα», ως ουσιαστική δωρεά στη μονή (5). Μετά από μια προβλεπόμενη τριετή δοκιμασία για τις μελλοντικές μοναχές, το κορίτσι γινόταν μοναχή.

Τα γυναικεία μοναστήρια δεν επέτρεπαν την είσοδο κοριτσιών κάτω από των 10 ετών, αντιμετωπίζοντας τα ως μια «καταστροφική, σκοτεινή δύναμη» για κάθε μοναστική κοινότητα (6). Εντούτοις, υπήρχαν και κορίτσια που γίνονταν δεκτά σε μοναστικές κοινότητες κάτω από την ηλικία των 10 ετών. Οι γονείς τους τα πήγαιναν στα μοναστήρια σε πολύ τρυφερή ηλικία ως «ευχαριστήρια προσφορά» στον Χριστό ή στην Παναγία, ιδιαίτερα εάν τα είχαν αποκτήσει μετά από περίοδο στειρότητας ή μετά από θαυμαστή επιβίωση του παιδιού τους ως αποτέλεσμα ασθένειας ή άλλου γεγονότος (η παιδική θνησιμότητα ήταν τότε υψηλή) (7).

Τα ορφανά κορίτσια μπορούσαν επίσης να ανατραφούν σε γυναικεία μοναστήρια, όπου διδάσκονταν ανάγνωση και γραφή, καθώς και απαγγελία λειτουργιών/ακολουθιών. Επιδίδονταν επίσης στην εκμάθηση κάποιας χειρωνακτικής εργασίας. Τα κορίτσια τα οποία εισέρχονταν στα μοναστήρια, έφθαναν στην ηλικία της «ευσυνείδητης συγκατάθεσης τους» για το μοναστικό χρίσμα, είχαν τη δυνατότητα να αποφασίσουν για τη μόνιμη παραμονή τους στο γυναικείο μοναστήρι και τη λήψη του τυπικού όρκου. Ο κανονισμός της Μονής Χειλών δήλωνε ότι τα κορίτσια που ανατρέφονταν από τις εκεί καλόγριες (είτε από τη νηπιακή είτε από την παιδική ηλικία των τροφίμων), έπρεπε να γίνουν 16 ετών, προτού «λάβουν το ένδυμα της μοναχής».

Αριστερά: Ο αυτοκράτορας Ιωάννης Β΄ Κομνηνός και η γυναίκα του, η αυτοκράτειρα Ειρήνη, σε ψηφιδωτό της Αγίας Σοφίας Κωνσταντινούπολης (περί το 1118-1122). Η Ειρήνη θεωρείται ιδρύτρια της Μονής Παντοκράτορος. (Πηγή: Περιοδικό Ιστορικά Θέματα, τεύχος 32, άρθρο «Ο γυναικείος Μοναχισμός στο Βυζάντιο, η θηλυκή αντίληψη του ασκητικού ιδεώδους», Κώτσας Πίκουλος, ιστορικός, σσ. 12 - 13)

Δεξιά: Η κόρη του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β’ , Μαρία, γνωστή ως «Κυρία των Μογγόλων», με μοναχική περιβολή (ψηφιδωτό στη Μονή της χώρας, στην Κωνσταντινούπολη) (Πηγή: Περιοδικό Ιστορικά Θέματα, τεύχος 32, άρθρο «Ο γυναικείος Μοναχισμός στο Βυζάντιο, η θηλυκή αντίληψη του ασκητικού ιδεώδους», Κώτσας Πίκουλος, ιστορικός, σελίδα 13)

ΑΛΛΑ ΚΙΝΗΤΡΑ ΓΙΑ ΤΟ ΧΡΙΣΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΑΧΗΣ

Μοναχές μπορούσαν να γίνουν γυναίκες μέσης ή περασμένης ηλικίας. Ήταν πολύ κοινό για μια γυναίκα να «ανασυγκροτηθεί» ψυχικά σ’ ένα γυναικείο μοναστήρι, μετά από κάποια χηρεία. Εκεί έβρισκε πνευματική ανακούφιση, συντροφιά και στήριξη για τα γηρατειά της. Αρκετά σωζόμενα έγγραφα περιγράφουν τις «οικονομικές συμφωνίες» οι οποίες γίνονταν στην ακόλουθη περίπτωση: η χήρα θα έκανε μια ουσιαστική συνεισφορά στη γυναικεία μονή με μετρητά ή ακίνητη περιουσία. Σε αντάλλαγμα, το μοναστήρι θα φρόντιζε τη χήρα, θα την υποστήριζε για τον υπόλοιπο βίο της και μετά τον θάνατο της, η τελευταία θα θαβόταν, όπως έπρεπε, και θα τελείτο μνημόσυνο προς τιμή της κατά τις ετήσιες λειτουργίες της μονής. Σε μερικές περιπτώσεις η χήρα «ελάμβανε το ένδυμα της μοναχής», αλλά ζούσε στο κοινόβιο ως μια «αποσυρόμενη από τα εγκόσμια λαϊκή» ή παρέμενε έξω από το μοναστήρι και λάμβανε κανονικές μερίδες φαγητού (8).

Δεν ήταν μόνο οι χήρες που «έφεραν το ένδυμα της μοναχής» στη μέση ηλικία. Ευρύτατα διαδεδομένο ήταν και το ακόλουθο φαινόμενο: μετά την ενηλικίωση των παιδιών τους, ένα ανδρόγυνο συμφωνούσε να διακόψει τον έγγαμο βίο του, και οι δύο σύζυγοι να αποσυρθούν σε διαφορετικά μοναστήρια (ο σύζυγος σε ανδρική μονή και η σύζυγος σε αντίστοιχη γυναικεία) (9).

Τα κίνητρα που οδηγούσαν ένα μέρος του βυζαντινού γυναικείου πληθυσμού στην πύλη μιας γυναικείας μονής ήταν ποικίλα (10):

· Ενδοοικιακή βία (ξυλοδαρμός και εξευτελισμοί από βάναυσους συζύγους) και διαζύγιο.

· Προσφυγιά λόγω εχθρικών εισβολών και άλλοτε δυσμενείς οικονομικές συνθήκες (συχνά φαινόμενα και αστάθμητοι παράγοντες της Βυζαντινής Ιστορίας).

· Διανοητικές ή σωματικές ασθένειες (π.χ. πνευματική καθυστέρηση, τρέλα, λέπρα).

Άλλες πάλι αντιμετώπιζαν το μοναστήρι, μετά τον εγκλεισμό τους σ’ αυτό, περισσότερο ως «φυλακή» ή ως «τόπο περιορισμού». Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση των αυτοκρατορισσών, των οποίων οι σύζυγοι είχαν εκθρονιστεί. Ιδιαίτερες ήταν οι περιπτώσεις γυναικών που αντιμετώπιζαν αρνητικά τον εγκλεισμό τους σε γυναικεία μοναστήρια, όπως οι γυναίκες που θεωρούνταν ένοχες για μοιχεία και οι εξορκίστριες και οι αιρετικές, που είχαν καταδικασθεί από τις επίσημες συνόδους της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Αυτές οι κατηγορίες γυναικών (ιδιαίτερα η δεύτερη) εξαναγκάζονταν να γίνουν μοναχές, προκειμένου να εξιλεωθούν για την «αμαρτωλή» τους συμπεριφορά.

Από τον 4ο ως τον 15ο αι. μ.Χ., η εξαχρείωση των ηθών ήταν έντονη, αφήνοντας, όμως, αδιάφορους τους οικονομικά ευνοημένους ή τους κυβερνώντες τα κρατίδια της Δύσης γεγονός που είχε προκαλέσει έντονη αδιαφορία απέναντι στους κοινωνικά και οικονομικά αδυνάτους. Αντίθετα, το «παρεξηγημένο» από Δυτικούς ιστορικούς Βυζάντιο ανέπτυξε την πλέον ενεργή πολιτική κοινωνικής αντίληψης για την ανακούφιση των «αναξιοπαθούντων» από τα δεινά τους. Από τον 4ο αι. μ.Χ. και εξής οι ανδρικές και γυναικείες μονές, οι οποίες ακολουθούσαν τις παραινέσεις του Μεγάλου Βασιλείου και των άλλων Πατέρων της Εκκλησίας, θεώρησαν ότι στην αποστολή τους περιλαμβανόταν και η περίθαλψη «ασθενών και οδοιπόρων». Συντηρούσαν επομένως ξενώνες (όπου έβρισκαν άσυλο άστεγοι και άλλης μορφής δεινοπαθούντες) και οργάνωναν υπό την εποπτεία τους και συντηρούσαν με δικές τους δαπάνες νοσοκομεία ή άλλα φιλανθρωπικά ιδρύματα. Στην εποχή του Ιουστινιανού (6ος αι. μ.Χ.), τα φιλανθρωπικά ιδρύματα υπάγονταν στη δικαιοδοσία της Εκκλησίας. Τα ανδρικά και γυναικεία μοναστήρια λειτουργούσαν ορφανοτροφεία, «πτωχοτροφεία» (πτωχοκομεία), «λωβοτροφεία» («κλινικές» για άτομα με νοητικές - ψυχικές διαταραχές), γηροκομεία, ξενώνες, νοσοκομεία, «βρεφοτροφεία» (βρεφοκομεία) ή άλλου είδους ιδρύματα. Αυτά υπόκεινταν σε καθεστώς προνομίων, σκοπός των οποίων ήταν όχι μόνο η εξασφάλιση της οικονομικής τους επάρκειας, αλλά και η διατήρηση της αυτοτέλειας τους απέναντι σε κάθε είδους αυθαίρετες επεμβάσεις των πολιτικών και εκκλησιαστικών αρχών (13). Επομένως, οι μονές συνδέονταν με την ανεπίσημη κοινωνική πολιτική του Βυζαντίου και με την κοινωνική προσφορά της Εκκλησίας.

Οι Βυζαντινοί χρονογράφοι αναφέρουν πλήθος ιδρυμάτων αγαθοεργίας και τα ονόματα των ιδρυτών τους. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσίαζαν οι περιπτώσεις Αυλικών οι οποίοι διέθεσαν αρκετά περιουσιακά στοιχεία, ιδίως σε ακίνητα, για την ίδρυση και συντήρηση των μοναστηριών και των φιλανθρωπικών ιδρυμάτων τους (14). Κατά τον 11ο αι. η δυναστεία των Κομνηνών έδειξε ιδιαίτερο ζήλο για φιλανθρωπικές δραστηριότητες. Συγκεκριμένα, η σύζυγος του Αλεξίου Κομνηνού, Ειρήνη Δούκα, καθόρισε, μέσω του τυπικού της Μονής της «Κεχαριτωμένης και Πανάγνου Θεομήτορος», διανομή πόρων και οργάνωσε νοσοκομείο για τις ασθενείς μοναχές της. Σημαντικό ήταν, την ίδια περίοδο, το φιλανθρωπικό συγκρότημα της Μονής του Παντοκράτορα που περιελάμβανε ξενώνες, νοσοκομεία, ειδικά νοσοκομεία για επιληπτικούς (νοσοκομεία «των κατεχομένων τη ιερά νόσω») και γηροκομεία (15). Κατά τον 13ο - 15ο αι. το κράτος και η διοίκηση σταδιακά εξαρθρώνονταν και η ροπή προς τις δωρεές αυξανόταν. Οι δωρεές και οι κληροδοσίες γίνονταν μικρότερες. Η νοσοκομειακή φροντίδα και οι κοινωνικές παροχές σπάνιζαν λόγω έλλειψης πόρων για τα μοναστήρια.

Αριστερά: Ο Ζωσιμάς και η Οσία Μαρία η Αιγύπτια, η οποία ασκήτευσε κατά τον 6ο αιώνα μ.Χ., σε τοιχογραφία του 1787. (Πηγή: Περιοδικό Ιστορικά Θέματα, τεύχος 32, άρθρο «Ο γυναικείος Μοναχισμός στο Βυζάντιο, η θηλυκή αντίληψη του ασκητικού ιδεώδους», Κώτσας Πίκουλος, ιστορικός, σελίδα 15)

Δεξιά: Η Μονή Στουδίου, ένα από τα πιο γνωστά μοναστήρια της Κωνσταντινούπολης, με παράδοση στην καλλιέργεια των γραμμάτων. (Πηγή: Περιοδικό Ιστορικά Θέματα, τεύχος 32, άρθρο «Ο γυναικείος Μοναχισμός στο Βυζάντιο, η θηλυκή αντίληψη του ασκητικού ιδεώδους», Κώτσας Πίκουλος, ιστορικός, σελίδα 14)

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΚΑΛΟΓΡΑΙΩΝ -ΙΕΡΑΡΧΙΑ ΚΑΙ ΚΑΘΗΚΟΝΤΑ ΤΟΥ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΟΥ

Οι μοναχές ήταν κατά κανόνα, αριστοκρατικής ή μεσαίας κοινωνικής προέλευσης, έζησαν και εργάστηκαν στις γυναικείες μονές, όμως, και γυναίκες των κατώτερων κοινωνικών τάξεων ως ιδιωτικές υπηρέτριες ή ως μέλη του βοηθητικού υπηρετικού προσωπικού τους.

Σε αντίθεση με το επιβεβλημένο ιδανικό της ισότητας - κοινοκτημοσύνης σε μια μοναστική κοινότητα, πολλές γυναίκες της βυζαντινής αριστοκρατίας αποφάσιζαν να μονάσουν σε ώριμη ηλικία. Συνεπώς, υπήρχαν και ορισμένες περιπτώσεις γυναικών οι οποίες ανταποκρίνονταν με δυσκολία στους κανόνες και τις απαιτήσεις του γυναικείου μοναστικού βίου, αντιμετωπίζοντας δυσκολίες στην αποκήρυξη των ανέσεων τους, συμβόλων ματαιοδοξίας και υλισμού στον μοναστικό βίο στον οποίο κυριαρχούσαν το δόγμα της απλότητας και η υπόσχεση της μεταθανάτιας λύτρωσης . Έτσι λοιπόν, επιτρεπόταν σ’ αυτές να διαμένουν σε ιδιαίτερα κελλιά με τις πρώην υπηρέτριες τους και να έχουν «κατ’ ιδίαν» γεύματα.. Οι μοναχές αναμενόταν να έχουν επαρκές μορφωτικό επίπεδο και να είναι ικανές να κατέχουν υπεύθυνες θέσεις. Ειδικότερα, οι μοναχές - μέλη της χορωδίας - και το «υπαλληλικό προσωπικό» έπρεπε να γνωρίζουν ανάγνωση και γραφή και ήταν συχνά άτομα με σημαντική μόρφωση, τα οποία έβρισκαν στο μοναστήρι μια διέξοδο για τα ταλέντα τους και τις κλίσεις τους.

Η ηγουμένη, δεν ήταν μόνο η πνευματική ηγέτις της κοινότητας, αλλά ήταν επίσης υπεύθυνη για την εποπτεία της διατήρησης του μοναστικού συγκροτήματος και της διαχείρισης των οικονομικών του πόρων. Έπρεπε να είναι ικανή διαχειρίστρια και να συνδυάζει τα στοιχεία της αυστηρής θέλησης και της πειθαρχίας με το πνεύμα της στοργικής καλοσύνης προς τις μοναχές, (υπό την αρχηγία της), προκειμένου να διοικεί τη μονή και να διεκπεραιώνει επιτυχώς τις υποθέσεις της.

Οι γυναικείες μονές είχαν ανάγκη από τις υπηρεσίες αρκετών «υπαλλήλων» για τη διοίκηση τους. Το προσωπικό αυτό κυμαινόταν από λίγους ως τουλάχιστον εκατό ανθρώπους. Σ’ ένα μικρό γυναικείο μοναστήρι μια μοναχή μπορούσε να συνδυάσει καθήκοντα, τα οποία, σ’ ένα μεγαλύτερο μοναστήρι εκτελούσαν δύο ή περισσότερα άτομα. Μια από τις σημαντικές θέσεις ήταν αυτή της «εκκλησιάρχου». Η «εκκλησιάρχης», από μουσική άποψη, έπρεπε να συγκλίνει με τα δεδομένα και τους επιβεβλημένους κανόνες της θρησκευτικής λειτουργίας στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Τα καθήκοντα της ήταν η «εποπτεία» του «αδύτου» της εκκλησίας και των θείων λειτουργιών, συμπεριλαμβανομένης της κατάλληλης τέλεσης της λειτουργίας από τις μοναχές - μέλη της χορωδίας.

Η νεωκόρος («σκευοφύλακας») ήταν υπεύθυνη για την ασφαλή φύλαξη των λειτουργικών σκευών, ενώ η «θησαυροφύλακας» («δοχειάριος») ήταν υπεύθυνη για οικονομικά ζητήματα και την αγορά προμηθειών, όπως τροφής και ενδυμάτων για τις μοναχές.

Αριστερά: Ψηφιδωτή προσωπογραφία του Ιουστινιανού (Ραβέννα, ναός Αγίου Απολλιναρίου του Νέου). Το όνομα του συνδέθηκε με προστατευτική νομοθεσία και μοναστήρια - «άσυλα» για τις γυναίκες και τα παιδιά του Βυζαντίου. (Πηγή: Περιοδικό Ιστορικά Θέματα, τεύχος 32, άρθρο «Ο γυναικείος Μοναχισμός στο Βυζάντιο, η θηλυκή αντίληψη του ασκητικού ιδεώδους», Κώτσας Πίκουλος, ιστορικός, σελίδα 16)

Δεξιά: Φορητή εικόνα του Γεωργίου Κλόντζα (1603), στις δύο μεσαίες ζώνες της οποίας εικονίζονται σκηνές από τη ζωή μοναχών (Σινά, Μονή της Αγίας Αικατερίνης). (Πηγή: Περιοδικό Ιστορικά Θέματα, τεύχος 32, άρθρο «Ο γυναικείος Μοναχισμός στο Βυζάντιο, η θηλυκή αντίληψη του ασκητικού ιδεώδους», Κώτσας Πίκουλος, ιστορικός, σελίδα 17)

Η αρχειοφύλακας («χαρτοφύλακας») είχε το καθήκον της ασφαλούς φύλαξης των μοναστικών αρχείων, κυρίως εγγράφων, τα οποία αναφέρονταν σε επιχορηγήσεις κατοχυρωμένες από αυτοκρατορικά προνόμια, σε δωρεές και αγορές γης, αφορολογικές απαλλαγές. Η ομάδα των μοναχών στον τομέα των αρχείων (του μοναστηριού) έπρεπε να είναι εξαιρετικά οργανωτική, να καταγράφει αρχεία και να γνωρίζει λογιστική (16).

Μεταξύ των άλλων καθηκόντων τα οποία αναλάμβαναν οι μοναχές ήταν τα ακόλουθα:

· Η διαχείριση των μοναστικών ακινήτων (θέση οικονόμου). Τη συγκεκριμένη θέση δεν κατείχε πάντοτε γυναίκα (και μάλιστα μοναχή), αλλά και λαϊκοί που διέμεναν έξω από το μοναστήρι. Σε μερικά γυναικεία μοναστήρια τη θέση της οικονόμου κατελάμβανε μια ώριμη μοναχή με αρκετή πρακτική εμπειρία. Αυτή έβγαινε από το μοναστήρι, όποτε κρινόταν αναγκαίο, προκειμένου να επισκεφθεί τις απέραντες εκτάσεις της γυναικείας μονής, να ελέγξει την πρόοδο της ετήσιας/ μηνιαίας παραγωγής και να ενημερωθεί για τα έσοδα από την πώληση της παραγωγής.

ΟΙ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΑΝΔΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΕΙΩΝ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΩΝ

Αν και οι γυναίκες είχαν την δυνατότητα να αναλάβουν καθήκοντα σχετικά με τη διαχείριση ενός μεγάλου μοναστηριακού ιδρύματος, εξακολουθούσαν να υφίστανται περιορισμούς στην «ανεξαρτησία» τους λόγω της δεδομένης εξάρτησης τους από την ανδροκρατούμενη εξουσία. Η ανάγκη τέλεσης κάποιων θρησκευτικών λειτουργιών επέβαλε την παρουσία των εκπροσώπων του ανδρικού κλήρου. Συγκεκριμένα, ο εξομολόγος έπρεπε να είναι άνδρας, όπως και ο γιατρός, ο οποίος επισκεπτόταν τακτικά τη γυναικεία μονή.

Επιπλέον, η γυναικεία μονή τελούσε συχνά υπό την εξουσία ενός άνδρα εφόρου ή επόπτη, ο οποίος μπορούσε να ακυρώνει τις αποφάσεις της ηγουμένης, όταν το έκρινε απαραίτητο.

Η καθημερινή δραστηριότητα των καλογραιών διέφερε ανάλογα με την εκάστοτε ανάθεση εργασίας, αλλά περιστρεφόταν γύρω από την τέλεση της λειτουργίας, την «κατ’ ιδίαν» προσευχή και τη μελέτη της Αγίας Γραφής. Οι μοναχές ασχολούνταν καθημερινά και με χειρωνακτικές εργασίες, όπως το πλέξιμο, ή η ύφανση, το κέντημα ή η εκτέλεση οικιακών καθηκόντων. Μερικές μοναχές εργάζονταν και στον αμπελώνα ή στον κήπο του μοναστηριού.

Σε αντίθεση με τα ανδρικά μοναστήρια, όπου οι μοναχοί επιδίδονταν σε καλλιτεχνικές ή πνευματικές απόπειρες (όπως η καλλιγραφία, η υμνογραφία, η μουσική σύνθεση ή η συγγραφή «Χρονικών» ή «Συναξαριών»), τα γυναικεία μοναστήρια είχαν περιορισμένες ευκαιρίες για καλλιτεχνική έκφραση. Εντούτοις, υπήρχαν μοναχές οι οποίες εργάζονταν ως αντιγραφείς, υμνογράφοι ή αγιογράφοι, αλλά αυτές οι περιπτώσεις ήταν πραγματικά πολύ σπάνιες.

Η γυναικεία παρουσία εκπροσωπείται στην υμνογραφία με τέσσερις εκπροσώπους (17): τη Θεοδοσία, τη Θέκλα και την Κασσιανή (Εικασία), που έζησαν κατά τον 9ο αι. μ.Χ., και την Παλαιολογίνα, μοναχή που έζησε στη Θεσσαλονίκη κατά τον 4ο αι. Οι αναφερόμενες γυναίκες υμνογράφοι ανήκαν στην αριστοκρατία της Κωνσταντινούπολης και της Θεσσαλονίκης.

Οι γυναικείες μονές διέφεραν και σε άλλα στοιχεία από τις αντίστοιχες ανδρικές. Σε αντίθεση με τις ανδρικές μονές, οι γυναικείες ήταν μικρότερες, λιγότερο επαρκείς σε οικονομικούς πόρους και βρίσκονταν συνήθως σε πόλεις και όχι στην ύπαιθρο. Οι καλόγριες λάμβαναν σοβαρά την απαίτηση της μοναστικής μονιμότητας, δηλ. τη δια βίου παραμονή τους στο μοναστήρι, στη διάρκεια της οποίας μια γυναίκα έπαιρνε τον «όρκο της μοναχής» (18).

Αντίθετα, οι άνδρες μοναχοί μετακινούνταν ανήσυχα από το ένα μοναστήρι στο άλλο ή επέλεγαν μεταξύ ενός κοινοβιακού τρόπου ζωής και της επίπονης ζωής του ερημίτη. Οι μοναχές σχεδόν πάντα παρέμεναν στο ίδιο μοναστήρι μέχρι τον θάνατο τους. Επίσης μετά τον 9ο και τον 10ο αι. μ.Χ. ζούσαν αποκλειστικά σε κοινοβιακά μοναστήρια. Από τον 10ο αι. και εξής, σχεδόν παύουν να μνημονεύονται, ενώ βυζαντινές πηγές αναφέρουν τις μοναχές που αποσύρονταν στην ύπαιθρο, ακολουθώντας το ρεύμα των ερημιτών, το οποίο προϋπήρχε από τον 4ο αι. μ.Χ. (εκφραστής ήταν ο Μέγας Αγ. Αντώνιος στις έρημους της Αιγύπτου) (19).

Αριστερά: Η Μονή της Παμμακάριστου στην Κωνσταντινούπολη. Μετά την Άλωση υπήρξε επί ένα διάστημα και έδρα του Οικουμενικού Πατριαρχείου.(Πηγή: Περιοδικό Ιστορικά Θέματα, τεύχος 32, άρθρο «Ο γυναικείος Μοναχισμός στο Βυζάντιο, η θηλυκή αντίληψη του ασκητικού ιδεώδους», Κώτσας Πίκουλος, ιστορικός, σελίδα 19)

Δεξιά: Η Αγία Θεοδότη. Τοιχογραφία των αρχών του 11^ου αιώνα από τη βυθισμένη στα νερά της λίμνης Κρεμαστών εκκλησία της Επισκοπής Ευρυτανίας. (Πηγή: Περιοδικό Ιστορικά Θέματα, τεύχος 32, άρθρο «Ο γυναικείος Μοναχισμός στο Βυζάντιο, η θηλυκή αντίληψη του ασκητικού ιδεώδους», Κώτσας Πίκουλος, ιστορικός, σελίδα 20)

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Τα μοναστήρια αποτελούν ένα σημαντικό σημείο αναφοράς στην κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική ιστορία της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Αναμφίβολα, υπήρξαν τα πρώτα «ιδρύματα κοινωνικής προνοίας» για τις κοινωνικά και οικονομικά ασθενείς ομάδες του Βυζαντινού πληθυσμού, μεταξύ των οποίων και οι γυναίκες. Ο εγκλεισμός των γυναικών στα μοναστήρια είχε δύο όψεις. Ορισμένες γυναίκες είχαν επιλέξει συνειδητά τη μοναστική ζωή. Άλλες, όμως, μοναχές αναγκάζονταν ακούσια να γίνουν λόγω αστάθμητων, αλλά επιβεβλημένων, παραγόντων και δυσμενών κοινωνικών ή οικονομικών συνθηκών.

Επιπλέον, ο ανδρικός πληθυσμός και ιδιαίτερα οι οικογένειες δεν ενέκριναν πάντοτε τον εγκλεισμό των κοριτσιών τους στις γυναικείες μονές. Ιδιαίτερη έμφαση είχε δοθεί στη σύνδεση των γυναικών με τα μοναστήρια τα οποία προορίζονταν αποκλειστικά γι’ αυτές.

Ο Χριστιανισμός, όμως, διευκόλυνε τις γυναίκες να προστατεύσουν τον εαυτό τους και να ενταχθούν, ως έναν βαθμό, στην κοινωνία του Βυζαντίου. Η ηγουμένη του μοναστηριού, σε ορισμένες περιπτώσεις, διέθετε και πολιτική δύναμη.

Η μεγαλύτερη προσαρμογή των ανδρών στους πολιτικούς και οικονομικούς μηχανισμούς εξουσίας του βυζαντινού κράτους, συνέβαλε στην υιοθέτηση ποικίλων αντιλήψεων, άλλοτε ευνοϊκών για τις γυναίκες και άλλοτε αρνητικών γι’ αυτές. Οι γυναίκες της Βυζαντινής αριστοκρατίας κατόρθωναν να βρίσκονται σε πλεονεκτικότερη θέση και να αποφεύγουν τους περιορισμούς κάθε είδους. Αντίθετα οι γυναίκες των άλλων τάξεων επηρεάζονταν περισσότερο από τους προαναφερόμενους παράγοντες. Στο σημείο αυτό πρέπει να επισημανθεί ότι σε ορισμένες ιστορικές περιόδους της Βυζαντινής ιστορίας, παραμελείτο η γυναικεία εκπαίδευση, ενώ δινόταν περισσότερη έμφαση στην εκμάθηση γραφής, στοιχειώδους αριθμητικής και ανάγνωσης θρησκευτικών κειμένων. Οι γυναίκες συνδέονται εκ φύσεως περισσότερο με τις αναμνήσεις, τις παραδόσεις και την ηθική απ’ ό,τι οι άνδρες στη Βυζαντινή κοινωνία υπήρχαν νυμφευμένοι άνδρες οι οποίοι διατηρούσαν παλλακίδες, όπως και αυτοκράτορες οι οποίοι νυμφεύθηκαν τέσσερις φορές, παρά τις αντιδράσεις του κλήρου. Οι γυναίκες ενδιαφέρονταν για την κοινή γνώμη και επηρεάζονταν από αυτήν, ώστε να ανταποκρίνονται στο στερεότυπο της μητέρας και της συζύγου. Η θρησκεία τους παρείχε σ’ αυτές τα ανάλογα πνευματικά και ηθικά εφόδια και αποτελούσε το στήριγμα για τις δύσκολες στιγμές της ζωής τους. Έτσι εξηγείται και δικαιολογείται ο εγκλεισμός τους στα μοναστήρια και η εκ μέρους τους αποδοχή του μοναχισμού.

Αριστερά: Η Αγία Ευδοκία. Μαρμάρινη εικόνα του πρώιμου 10ου αιώνα με έν&ετες ψηφίδες χρωματιστού γυαλιού, από τη Μονή Λιβός της Κωνσταντινούπολης (Κωνσταντινούπολη, Αρχαιολογικό Μουσείο). (Πηγή: Περιοδικό Ιστορικά Θέματα, τεύχος 32, άρθρο «Ο γυναικείος Μοναχισμός στο Βυζάντιο, η θηλυκή αντίληψη του ασκητικού ιδεώδους», Κώτσας Πίκουλος, ιστορικός, σελίδα 21)

Δεξιά: Η αυτοκράτειρα Ειρήνη Δούκαινα οργάνωσε φιλανθρωπικές δραστηριότητες μέσω του τυπικού της γυναικείας Μονής της «Κεχαριτωμένης και Πανάγνου Θεομήτορος». Εδώ, η Ειρήνη Δούκαινα με τον σύζυγο της Αλέξιο Α΄ Κομνηνό και τον γιο τους Ιωάννη (μετέπειτα αυτοκράτορα Ιωάννη Β΄), σε μικρογραφία εικονογραφημένου περγαμηνού χειρογράφου (Ρώμη, Βατικανή Βιβλιοθήκη). (Πηγή: Περιοδικό Ιστορικά Θέματα, τεύχος 32, άρθρο «Ο γυναικείος Μοναχισμός στο Βυζάντιο, η θηλυκή αντίληψη του ασκητικού ιδεώδους», Κώτσας Πίκουλος, ιστορικός, σελίδα 22)

(1) Διομήδης Αλέξανδρος: ΒΥΖΑΝΤΙΝΑΙ ΜΕΛΕΤΑΙ (Α΄ τεύχος), εκδ. Ίκαρος, Αθήνα 1951.

(2) έσελιγκ Δ. Κ.:ΒΥΖΑΝΤΙΟΝ ΚΑΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ, τ. Α΄-Β΄, Σύλλογος προς διάδοσιν ωφελίμων βιβλίων, Αθήνα 1911.

(3) Mango Cyril: ΒΥΖΑΝΤΙΟ:Η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΡΩΜΗΣ, Μορφωτικό Ίδρυμα εθνικής Τραπέζης (Μ.Ι.Ε.Τ.) Αθήνα 1988

(4) Μουτζάλη Αφέντρα: «Ο ρόλος των γυναικών στο Βυζάντιο: Κοινωνική ταυτότητα του φύλου και καθημερινή πραγματικότητα», περ. ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ, τχ. 69, Οκτώβριος – Νοέμβριος –Δεκέμβριος 1998, σελ. 10 - 21

(5) Νικολάου Κατερίνα: Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ, Ίδρυμα Γουλανδρή – Χορν, Αθήνα 1993

(6) Πίκουλος Κώστας, BYZANTINE WOMAN: INDENTITY AND SOCIAL REALITY OF THE SEX (Η Βυζαντινή γυναίκα: Ταυτότητα και κοινωνική πραγματικότητα του φύλου), αδημοσίευτη εργασία μεταπτυχιακού κύκλου, Κέντρο Μεσογειακών Σπουδών –Σχολή Τεχνών και Κλασικών Σπουδών, Πανεπιστήμιο του Εξέτερ. 1998

(7)Talbot Alice – Mary: «Women» στο βιβλίο, The BYZANTINES (επιμ. Έκδοσης Guglielmo Cavallo), The University of Chicago Press, Σικάγο – Λονδίνο 1997, σελ. 117 – 143.

(8) Vasiliev A.A.: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΣ (323 -1453 μ.Χ.), εκδ. Μπεργαδή, Αθήνα 1954

(9) Χρυσοστομίδου Ι.: BYZANTINE WOMEN (ανάτυπο διάλεξης στο Λύκειο των Ελληνίδων, 18 Οκτωμβρίου 1993), εκδ. Porphyrogenitus Ltd., Camberley 1994.

01. Cyril Mango, Βυζάντιο: Η αυτοκρατορία της Νέας Ρώμης, σελ. 153. Κατά τον ερευνητή, δεν είναι γνωστή η ακριβής χρονολόγηση της εμφάνισης του μοναχισμού. Από τα μέσα τον 4ου αι. μ.Χ. είχε εξαπλωθεί σε αρκετά μέρη τον ρωμαϊκού κόσμου και απέκτησε δεκάδες χιλιάδες οπαδούς. Με αφετηρία την Αίγυπτο ο μοναχισμός ξεκίνησε από, εξαπλώθηκε στην Παλαιστίνη, στη Συρία και στη Μεσοποταμία σε σύντομο χρονικό διάστημα, πριν από το 30 μ.Χ. Το 350 μ.Χ. εντοπίζονται μοναχοί στη Δυτική Ευρώπη. Το 357 μ.Χ. ο νεαρός άγιος Βασίλειος, παρακινημένος από το παράδειγμα της μητέρας τον και της αδελφής του Μακρίνας, στράφηκε και αυτός προς τον μοναχισμό.

02. Αλέξανδρος Διομήδης, Βυζανηναί Μελέται, Τεύχος Α΄, σελ. 285,

06. Κατερίνα Νικολάου, Η θέση της γυναίκας στη Βυζαντινή κοινωνία, σελ. 12: «Οι Πατέρες της Εκκλησίας περιέγραψαν με τα πιο μελανά χρώματα τη γυναικεία φύση και επεσήμαναν τους κινδύνους που διέτρεχαν οι άντρες από τη γυναικεία επιρροή».

07. Talbot, σελ. 137. για τους ίδιους λόγους οι αρχαίοι έλληνες προσέφεραν τις κόρες τους σε ιερά θεοτήτων συνδεόμενων με την προστασία κοριτσιών και γυναικών, όπως στο ιερό της θεάς Άρτεμης στη Βραυρώνα Αττικής.

09. Ι. Χρυσοστομίδου, Byzantine Women σελ. 18. Η περίπτωση της οικογένειας της Αγίας Θεοκτίστης, της μητέρας του Θεοδώρου τον Στουδίτη (9ος αι. μ.Χ.) είναι λίγο διαφορετική. Όταν ολόκληρη η οικογένεια της έλαβε την απόφαση να ακολουθήσει τον μοναστικό βίο, εμπιστεύτηκε τους γιους της στον αδελφό της Πλάτωνα, μετέπειτα ηγούμενο της μονής του Σακκουδίου στη Βιθυνία. Όταν ήλθε η στιγμή του αποχωρισμού των μελών της οικογένειας, ο νεότερος γιος της, ο Ευθύμιος, προσκολλήθηκε στη μητέρα του αρνούμενος να την αφήσει να φύγει, ζητώντας της να παραμείνει λίγο περισσότερο. Η Αγία θεοκτίστη έμεινε αμετάκλητη στην απόφαση της και δεν έδωσε σημασία στην παράκληση τον γιου της, αλλά απείλησε να τον πετάξει με τα ίδια της τα χέρια στο κατάστρωμα του πλοίου, το οποίο επρόκειτο να τον μεταφέρει μαζί με τους αδελφούς τον στη Βιθυνία, σε περίπτωση που αυτός δεν πήγαινε πρόθυμα.

10. Σχετικός με την περίπτωση της ενδοοικιακής βίας στο Βυζάντιο είναι ο βίος της Αγίας Θωμαΐδος από τη Λέσβο για την οποία Βλ. Ι. Φουντούλη, Η Αγία Θωμαΐς η Λεσβία, περιοδικό «Ποιμήν» τχ. 27 (Μυτιλήνη 1962), σελ. 7- 24, Μοντζάλη, ό.π., Αφέντρα Μοντζάλη, ο ρόλος των γυναικών στο Βυζάντιο σ. 12 -13.

Για το διαζύγιο βλ. Νικολάου, ό.π., σ. 21 - 25. Για τη μοιχεία και την αντιμετώπιση των βλ. Κ.Γαρδίκα, Το έγκλημα της μοιχείας εν τω της βυζαντινής αυτοκρατορίας δικαίω, Εκδοτικό Γραφείο Δημοσίας Ασφαλείας, Αθήνα 1925 σελ. 12 -13.

12. Νικολάου, σελ. 15. «[...] Η εγκατάλειψη και η εκμετάλλευση είναι χαρακτηριστικά των φτωχότερων οικογενειών, ιδιαίτερα κατά την πρώιμη βυζαντινή περίοδο [330 - 610 μ.Χ.], χωρίς όμως να εκλείπουν και στη συνέχεια. Για τη θεραπεία αυτού του φαινόμενου στην ιουστινιάνεια νομοθεσία συγκαταλέγονται ανάμεσα στα ευαγή ιδρύματα τα «βρεφοτροφεία» όπου η Εκκλησία αναλάμβανε την ανατροφή των εγκαταλειμμένων παιδιών».

15. Διομήδης, σελ. 296, σημ. 1. Αξιομνημόνευτο είναι το τυπικό της «Μονής τον Παντοκράτορος», το οποίο βοήθησε και εξακολουθεί να καθοδηγεί τους ερευνητές ως προς την καταγραφή της λεπτομερούς οργάνωσης της ιατρικής, χειρουργικής, νοσοκομειακής, οικοκυρικής, προμηθευτικής και οικονομικής διαχείρισης τον απέραντου και πολύπλοκου συγκροτήματος του.

18. Talbot, σελ. 139. Νικολάου, σελ. 41 - 42. Talbot, σελ. 140.

19. Μουτζάλη, σελ. 12. Η Αγία Αθανασία της Λιγίνης, αν και ήταν μοναχή και ηγουμένη μονής, έζησε ως ασκήτρια (αρχές του 9ου αι. μ.Χ.). Η τροφή της περιοριζόταν σε ψωμί και νερό ενώ κοιμόταν σε πέτρινο κρεβάτι.

Πηγή: Περιοδικό Ιστορικά Θέματα, τεύχος 32, άρθρο «Ο γυναικείος Μοναχισμός στο Βυζάντιο, η θηλυκή αντίληψη του ασκητικού ιδεώδους», Κώτσας Πίκουλος, ιστορικός, σσ. 8 - 23

ΤΑ ΚΡΥΜΜΕΝΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ

ΕΝΑΣ ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΘΗΣΑΥΡΟΣ ΚΡΥΜΜΕΝΟΣ ΣΤΙΣ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ ΤΟΥ ΑΘΩ

Τα κρυμμένα αρχαία Ελληνικά χειρόγραφα του Αγίου Όρους. Ένας αρχαιοελληνικός θησαυρός κρυμμένος στις μοναστηριακές βιβλιοθήκες του Άθω. (Πηγή Φώτο: Περιοδικό Ιχώρ, τεύχος 44, άρθρο «Τα κρυμμένα αρχαία Ελληνικά χειρόγραφα του Αγίου Όρους, ένας αρχαιοελληνικός θησαυρός κρυμμένος στις μοναστηριακές βιβλιοθήκες του Άθω, Γιώργος Στάμκος, σσ. 50 - 51»)

Σε μια εποχή που η τυπογραφία ανήκε ακόμη στον μακρινό μέλλον, τα χειρόγραφα αποτελούσαν έναν από τους λίγους τρόπους για να διασωθούν οι αρχαίες γνώσεις στο διηνεκές. Στον Μεσαίωνα, μια εποχή σκοταδισμού και θρησκευτικού φανατισμού, ορισμένα μοναστήρια λειτούργησαν σε πείσμα της κατεστημένης θεοκρατικής αντίληψης, διαφυλάσσοντας τα αρχαία κείμενα με την μορφή χειρογράφων. Τα χειρόγραφα αυτά αντιγράφονταν από μοναχούς μέσα στο ημίφως των μοναστηριακών εργαστηρίων, στα περίφημα καλλιγραφεία. Κάποιοι μοναχοί έβαζαν σε κίνδυνο ακόμη και την ζωή τους προκειμένου να διαφυλάξουν τις αρχαίες γνώσεις, που για πολλούς φανατικούς χριστιανούς θεωρούνταν «αιρετικές». Κι όμως αυτές οι «αιρετικές» γνώσεις ήταν εκείνες που οδήγησαν στην αναγέννηση του Δυτικού πολιτισμού…

Ακόμη και στα σκοτεινά χρονιά του Μεσαίωνα, σε μία εποχή που κυριαρχούσε η αγραμματοσύνη, αγιορείτες μοναχοί έδιναν έμφαση στον γραπτό λόγο, θεωρώντας ότι συμβάλλει στην πνευματική αναβάθμιση των ανθρώπων. Γι’ αυτό και έγραφαν, αντέγραφαν και διαφύλατταν χιλιάδες χειρόγραφα, όχι μόνο θεολογικού ή λειτουργικού χαρακτήρα αλλά και «κοσμικών γνώσεων», οι όποιες κληροδοτήθηκαν από τους αρχαίους Έλληνες σοφούς. Τα χειρόγραφα αυτά, πέρα από το περιεχόμενο τους, ήταν και διακοσμημένα με καλλιγραφίες, πράγμα που τα καθιστούσε αληθινά μνημεία τέχνης. Παρά τις καταστροφές και τις αφαιμάξεις που υπέστησαν, οι βιβλιοθήκες των μοναστηριών του Άθω κρύβουν έναν πραγματικό θησαυρό αρχαιοελληνικών γνώσεων. Σήμερα, στις μοναστηριακές βιβλιοθήκες του Αγίου Όρους φυλάσσονται περίπου 20.000 πολύτιμα χειρόγραφα, που περιμένουν υπομονετικά τους ειδικούς για να τα μελετήσουν...

ΟΙ ΠΡΩΤΟΙ ΚΑΛΛΙΓΡΑΦΟΙ-ΜΟΝΑΧΟΙ ΤΟΥ ΑΘΩ

Η χερσόνησος του Άθω, ιερό κέντρο από την αρχαιότητα, άρχισε να αναδύεται ως μοναστικό κέντρο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας προς τα τέλη του 10ου μ.Χ. αιώνα, όταν κατέφθασε εκεί κρυφά ο μοναχός Αθανάσιος, ο όποιος ίδρυσε στο νοτιοανατολικό άκρο της χερσονήσου τη μονή Μεγίστης Λαύρας (963 μ.Χ.). Ό Αθανάσιος, ο ιδρυτής του αγιορείτικου κοινοβιακού μοναχισμού, ήταν προσωπικός φίλος του Ιωάννη Τσιμισκή καθώς και διακεκριμένος καλλιγράφος και ταχυγράφος. Επέλεξε τη χερσόνησο του Άθω ως τόπο μοναστικής ζωής εξ αιτίας της απαράμιλλης φυσικής ομορφιάς της, της φυσικήςπροστασίας της άπό τις εχθρικές επιδρομές, του γεγονότος ότι ήταν ουσιαστικά ακατοίκητη από ανθρώπους καθώς και εξ αιτίας της γεωγραφικής της εγγύτητας με τη συμβασιλεύουσα πόλη της αυτοκρατορίας, τη Θεσσαλονίκη.

Αριστερά: Κάποιες βιβλιοθήκες των μοναστηριών τον Άθω κρύβουν πολλές εκπλήξεις. Περιστρεφόμενες πόρτες οδηγούν σε μυστικές κρύπτες, όπου φυλάσσονται πολύτιμοι θησαυροί. Εδώ βλέπουμε τη βιβλιοθήκη παλαιτύπων (παλιά βιβλία, τυπωμένα από τον 15ο μέχρι τον 19ο αι.) της Ι.Μ. Βατοπεδίου. (Πηγή: : Περιοδικό Ιχώρ, τεύχος 44, άρθρο «Τα κρυμμένα αρχαία Ελληνικά χειρόγραφα του Αγίου Όρους, ένας αρχαιοελληνικός θησαυρός κρυμμένος στις μοναστηριακές βιβλιοθήκες του Άθω, Γιώργος Στάμκος, σσ. 52 - 53)

Δεξιά: Ο Ιερομόναχος Νικόδημος, βιβλιοθηκάριος της Ι.Μ. Μεγίστης Λαύρας τον Άγιου Όρους, ανοίγει με τρία μεγάλα κλειδιά τη βαρεία ατσάλινη πόρτα τον τμήματος χειρογράφων, στο όποιο φυλάσσονται περισσότερα από 3.000 χειρόγραφα. (Πηγή: : Περιοδικό Ιχώρ, τεύχος 44, άρθρο «Τα κρυμμένα αρχαία Ελληνικά χειρόγραφα του Αγίου Όρους, ένας αρχαιοελληνικός θησαυρός κρυμμένος στις μοναστηριακές βιβλιοθήκες του Άθω, Γιώργος Στάμκος, σσ. 55)

Ο Αθανάσιος ο Αθωνίτης ήταν ένας άνθρωπος ασκητικός, που όμως αγαπούσε υπερβολικά τα βιβλία. Όταν από την Κωνσταντινούπολη κατέφθασε στον Άθω, έφερε μαζί του και τα βιβλία του. Αυτή η αγάπη του για τα βιβλία τον οδήγησε να ιδρύσει στην νεοσύστατη ακόμη Μεγίστη Λαύρα ένα εργαστήριο αντιγραφής χειρογράφων (Scriptorium) και μια οργανωμένη βιβλιοθήκη. Όρισε μάλιστα υπεύθυνο για το εργαστήριο τον πρωτοκαλλιγράφο Ιωάννη και βιβλιοφύλακα τον μοναχό Μιχαήλ.

Το παράδειγμα του μιμήθηκαν και οι κτήτορες των άλλων μοναστηριών (Βατοπαιδίου, 985 και Ιβήρων, 980 μ.Χ.), που φρόντισαν προσωπικά για την παραγωγή, την αντιγραφή και τη διαφύλαξη βιβλίων με περιεχόμενο όχι μόνον θεολογικό και λειτουργικό αλλά και «κοσμικών γνώσεων», δηλαδή φιλοσοφικό, ιατρικό, νομικό, μουσικό κι εκπαιδευτικό.

Πολλοί μοναχοί έμειναν γνωστοί και ως γραφείς χειρογράφων κωδίκων με πλούσια δράση και παραγωγή (Αθανάσιος ο Αθωνίτης, Ιωάννης Λαυριώτης, Ευθύμιος ο Ίβηρ, Διονύσιος Στουδίτης, Νείλος ο Μυροβλήτης, Ιωάννης ο Κουκουζέλης κ.ά.). Συνολικά μνημονεύονται πάνω από 40 επώνυμοι Βυζαντινοί καλλιγράφοι μοναχοί, που αντέγραψαν χειρόγραφα στις αγιορείτικες μονές.

ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ ΚΑΙ SCRIPTORIUM

Το σίγουρο είναι πως οι μοναχοί του Αγίου Όρους δεν περιφρονούσαν τα βιβλία. Μόλις ιδρυόταν ένα μοναστήρι, μία από τις πρώτες ενέργειες των κτητόρων του ήταν η δημιουργία μιας βιβλιοθήκης, που αποσκοπούσε στην κάλυψη των πνευματικών αναγκών των μοναχών και πρωτίστως στην κάλυψη των λειτουργικών αναγκών της μοναστικής αδελφότητας. Ο ηγούμενος όριζε πάντα έναν βιβλιοθηκάριο, υπεύθυνο για τη διαφύλαξη και συντήρηση των χειρογράφων. μια βιβλιοθήκη άρχιζε πάντα την πορεία της μ’ έναν πυρήνα βιβλίων, που αφιέρωνε σε αυτήν ο ιδρυτής της. Ως χώρος για τη διαφύλαξη των πολύτιμων χειρογράφων επιλεγόταν κατά παράδοση το υπερώο, πάνω από τον εξωνάρθηκα του καθολικού (π.χ. στη Μονή Εσφιγμένου). Σε άλλες ωστόσο περιπτώσεις, όταν ο χώρος του υπερώου δεν επαρκούσε, χρησιμοποιούνταν και ορισμένα απομονωμένα και πυρασφαλή κτίσματα, όπως στην περίπτωση της Μεγίστης Λαύρας.

Προτού ωστόσο τα χειρόγραφα τοποθετηθούν στη βιβλιοθήκη, σημειώνονταν συνήθως πάνω τους η χαρακτηριστική κτητορική επιγραφή, που καταριόταν τον επίδοξο καταστροφέα τους: «Αὐτὴ ἡ βίβλος ὑπάρχει τῆς θείας καὶ ἱερᾶς μονῆς... καὶ ὅποιος τὴν ἀφαιρέσῃ νὰ ἔχει τὰς ἀρὰς τῶν τριακοσίων δέκα ὀκτώ...». Για προστατευτικούς πάλι λόγους γράφτηκαν ανά τους αιώνες πάνω στα ίδια βιβλία, απαγορευτικές φράσεις όπως: «Μηδεὶς τεμνέτω τὰ φύλλα..» ή «Μηδεὶς ἀποξενώσῃ τὴν Βίβλον ταύτην...».

Μια βιβλιοθήκη φιλοδοξούσε πάντα να περιλάβει όσο το δυνατόν περισσότερες γνώσεις, όχι μόνον θεολογικού αλλά και κοσμικού περιεχομένου. Βασικές πηγές εμπλουτισμού μιας μοναστηριακής βιβλιοθήκης υπήρξαν η παραγωγή χειρογράφων στο ίδιο το μοναστήρι, ή αγορά και ή παραγγελία βιβλίων για την κάλυψη μιας συγκεκριμένης ανάγκης ή έλλειψης και βεβαίως οι μεγάλες και εντυπωσιακές δωρεές αυτοκρατόρων, ηγεμόνων, πατριαρχών, αρχιερέων, μοναχών αλλά και ιδιωτών, που χάριζαν τις προσωπικές τους συλλογές (τον 16ο αιώνα ο καθηγητής της πατριαρχικής σχολής Θεοφάνης Ε. Νοταράς χάρισε όλα του τα βιβλία στην Ι.Μ. Ιβήρων). Κατά κανόνα κάθε μοναστήρι κληρονομούσε και την προσωπική βιβλιοθήκη των μοναχών του. Ωστόσο αρκετά χειρόγραφα προέρχονταν από παραγγελίες. Χαρακτηριστικό είναι το ακόλουθο σημείωμα για ένα χειρόγραφο, που παραγγέλθηκε με έξοδα μιας μονής: «Τὸ παρὸν Ὡρολόγιον ἐγράφη παρὰ τοῦ οἰκτροῦ καὶ ἁμαρτωλοῦ Κυρίλλου τοῦ Ναυπακτίου διὰ συνδρομῆς καὶ ἐξόδου τῆς σεβασμίας μονῆς...».

Αριστερά: Άποψη του εσωτερικού της βιβλιοθήκης χειρογράφων της Ι.Μ. Μεγίστης Λαύρας. Ο βιβλιοθηκάριος, ο ιερομόναχος Νικόδημος, στέκει πάνω από μια βιτρίνα, όπου εκτίθενται τα καλύτερα «κομμάτια» της συλλογής χειρογράφων. (Πηγή: : Περιοδικό Ιχώρ, τεύχος 44, άρθρο «Τα κρυμμένα αρχαία Ελληνικά χειρόγραφα του Αγίου Όρους, ένας αρχαιοελληνικός θησαυρός κρυμμένος στις μοναστηριακές βιβλιοθήκες του Άθω, Γιώργος Στάμκος», σσ. 56)

Δεξιά: Ο βιβλιοθηκάριος της Ι. Μ. Μεγίστης Λαύρας ξεφυλλιζει ένα σπάνιο μεσαιωνικό χειρόγραφο, που είναι ακουμπισμένο πάνω σε γυάλινη βιτρίνα, όπου εκτίθενται ορισμένα πολύτιμα χειρόγραφα. Στην γωνία της βιτρίνας διακρίνεται ανοιγμένη η «Βοτανική» του Διοσκουρίδου, που είναι γεμάτη μικρογραφίες. (Πηγή: : Περιοδικό Ιχώρ, τεύχος 44, άρθρο «Τα κρυμμένα αρχαία Ελληνικά χειρόγραφα του Αγίου Όρους, ένας αρχαιοελληνικός θησαυρός κρυμμένος στις μοναστηριακές βιβλιοθήκες του Άθω, Γιώργος Στάμκος», σσ. 57)

Στις περισσότερες μονές του Αγίου Όρους υπήρχαν λοιπόν συγκροτημένες συλλογές χειρογράφων και λειτουργούσαν βιβλιογραφικά εργαστήρια, όπου οι μοναχοί-γραφείς αντέγραφαν τα πρωτότυπα όχι αυθαίρετα αλλά βάσει αυστηρών κανόνων, που τους ακολουθούσαν πιστά. Τα ελληνικά χειρόγραφα γράφονταν μέχρι τον 9ο αιώνα σε μεγαλογράμματη γραφή, δηλαδή με κεφαλαία. Από τον 9ο αιώνα όμως και μετά επικρατεί σταδιακά η μικρογράμματη γραφή και όλα τα χειρόγραφα των προηγουμένων εποχών «μεταχαρακτηρίζονται» κατά τη διάρκεια της αντιγραφής τους.

Από την ίδρυση των πρώτων Scriptorium στις μονές υπήρχε μία σχετικά αξιόλογη παραγωγή χειρογράφων, ενώ η ακμή της βιβλιογραφικής δραστηριότητας εντοπίζεται τον 14ο και τον 15ο αιώνα. Η παραγωγή χειρογράφων συνεχίστηκε και μετά την ανακάλυψη της τυπογραφίας (άλλωστε το πρώτο τυπογραφείο στον ελλαδικό χώρο λειτούργησε το 1759 στη Μεγίστη Λαύρα), φθάνοντας στο σημείο να μιλάμε τον 17ο αιώνα για πραγματική άνθηση, με την εμφάνιση μιας ιδιότυπης μορφής γραφής, της «Ξηροποταμίνης γραφής», που είναι γνωστή και ώς «αγιορείτικη».

Η ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΩΝ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΩΝ

Τα χειρόγραφα που βρίσκονται σήμερα στις μοναστηριακές βιβλιοθήκες του Αγίου Όρους υπολογίζονται επίσημα στις 15.000 ή, σύμφωνα με άλλους υπολογισμούς, ξεπερνούν τις 20.000. Αυτά μπορούν να ταξινομηθούν με κριτήρια μορφολογικά, γλωσσολογικά άλλα κυρίως με βάση το περιεχόμενο τους. Με βάση τη μορφή τους τα χειρόγραφα διακρίνονται σε ειλητάρια ή κοντάκια (ονομάζονται έτσι επειδή τυλίγονται γύρω από κοντό ξύλο) και σε κώδικες (βιβλία) διαφόρων σχημάτων. Πρέπει να σημειωθεί πως από τον 2ο και 3ο μ.Χ. αιώνα τα βιβλία με δεμένες σελίδες (κώδιξ, λατινικά codex) άρχισαν να αντικαθιστούν τον παραδοσιακό κύλινδρο από πάπυρο. Ήταν μία ανθεκτική και εύκολη στη χρήση γραφική ύλη, τόσο για το κείμενο όσο και για την εικονογράφηση τους. Σύντομα οι κώδικες έγιναν η κυρίαρχη μορφή των χειρογράφων. Οι περισσότεροι κώδικες έχουν καλλιτεχνικές βιβλιοδεσίες και διακοσμημένα καλύμματα με βαρύτιμα επιθήματα, σκαλιστά μέταλλα και ημιπολύτιμους λίθους. Όσον άφορα στο βιβλιακό υλικό με το όποιο είναι κατασκευασμένα, διακρίνονται σε περγαμηνά (από δέρμα ζώου), χαρτώα και βομβύκινα (από βαμβάκι).

Από γλωσσική άποψη χωρίζονται σε ελληνικά (90% επί του συνόλου) και ξενόγλωσσα. Τα ξενόγλωσσα, που αποτελούν περίπου το ένα δέκατο, περιλαμβάνουν σλαβικά, λατινικά, ρουμάνικα και γεωργιανά χειρόγραφα και χρησιμοποιούνται από τους ξενόγλωσσους ορθόδοξους μοναχούς που παροικούν στο Άγιον Όρος κατά την τελευταία χιλιετία. Τα περισσότερα από αυτά δεν είναι παρά μεταφράσεις από τα ελληνικά θεολογικών και λειτουργικών κειμένων.

Τέλος, όσον αφορά στην αρχαιότητα τους, το αρχαιότερο χειρόγραφο του Αγίου Όρους είναι ένα περγαμηνό σπάραγμα λατινικής γραφής του 4ου μ.Χ. αιώνα και οκτώ φύλλα του Ευθαλιανού Κώδικα (6ος μ.Χ. αιώνας).

ΤΑ ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΑ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ

Σχετικά με το περιεχόμενο τους τα αγιορείτικα χειρόγραφα διακρίνονται σε αυτά που διασώζουν κείμενα αρχαίων κλασσικών συγγραφέων ή γενικότερα κοσμικών γνώσεων, π.χ. αστρολογίας, βοτανικής, γεωγραφίας, ιατρικά, νομικά και σε εκείνα που διαλαμβάνουν κείμενα χριστιανικού και λειτουργικού περιεχομένου. Τα δεύτερα αποτελούν φυσικά και τη συντριπτική πλειοψηφία, επειδή όχι μόνον χρησιμοποιούνταν συχνά από τους μοναχούς, αλλά κυρίως γιατί το Βυζάντιο είχε θεοκρατική δομή. Άλλωστε κατά τη σκοταδιστική περίοδο του βυζαντινού μεσαίωνα οι αρχαίες γνώσεις και ιδιαίτερα οι «ελληνικές» θεωρούνταν ως ένα βαθμό «αιρετικές», συνεπώς επικίνδυνες για το χριστιανικό δόγμα. Πέρα από αυτό όμως, οποιοδήποτε είδος κοσμικής γνώσης θεωρείτο από τους μοναχούς δευτερευούσης σημασίας σε σχέση με τη θεολογία. Παρ’ όλα αυτά όμως υπήρχαν και μοναχοί που με θάρρος και αποφασιστικότητα διακινδύνευαν ακόμη και τη ζωή τους, προκειμένου να διαφυλάξουν τις αρχαίες γνώσεις ενός Όμηρου, ενός Πλάτωνα, ενός Αριστοτέλη ή ενός Θουκυδίδη.

Το πολυτιμότερο απόκτημα της βιβλιοθήκης χειρογράφων της Ι. Μ. Μεγίστης Λαύρας είναι η περίφημη «Βοτανική» του Διοσκουρίδου Φωκά στη βιβλιοθήκη της Μονής, που μόλις είχε κτισθεί. Το βιβλίο αυτό αποτελεί όνειρο κάθε φαρμακοποιού, βοτανολόγου και δηλητηριογνώστη. Το χειρόγραφο είναι εικονογραφημένο με ανεξίτηλες μικρογραφίες, που μοιάζουν σαν να έγιναν πριν από μερικές εβδομάδες. (Πηγή: : Περιοδικό Ιχώρ, τεύχος 44, άρθρο «Τα κρυμμένα αρχαία Ελληνικά χειρόγραφα του Αγίου Όρους, ένας αρχαιοελληνικός θησαυρός κρυμμένος στις μοναστηριακές βιβλιοθήκες του Άθω, Γιώργος Στάμκος», σσ. 59)

Δυστυχώς δεν διαθέτουμε έγκυρα στοιχεία για τον ακριβή αριθμό των αρχαιοελληνικών χειρογράφων που βρίσκονται σήμερα στις μοναστηριακές βιβλιοθήκες του Άθω. Υπολογίζεται ότι πρέπει να σώζωνται γύρω στα 600 έργα κλασικών συγγραφέων. Ο αριθμός αυτός δεν πρέπει να θεωρείται μικρός, καθώς σ΄ αυτά ακριβώς τα χειρόγραφα εστιάζονταν πάντα οι Ευρωπαίοι «προσκυνητές», που έκλεβαν ή αγόραζαν τους κώδικες για να εμπλουτίσουν τις Δυτικές βιβλιοθήκες. Ωστόσο παρά τις σημαντικές κλοπές και αφαιμάξεις, στις βιβλιοθήκες του Αγίου Όρους συνεχίζουν ως σήμερα να υπάρχουν πολλοί και αξιόλογοι αρχαιοελληνικοί κώδικες.

Πιο παλιός και πιο σημαντικός απ’ όλους είναι η περίφημη «Βοτανική» του Διοσκουρίδου (Ω75), ένας κώδικας ηλικίας 1.000 ετών, προσωπικό δώρο του Νικηφόρου Φωκά στον Αθανάσιο τον Αθωνίτη. Το βιβλίο, που φυλάσσεται στη βιβλιοθήκη της Μεγίστης Λαύρας (ο υπογράφων είχε τη μοναδική και συγκινητική ευκαιρία να το ξεφυλλίσει προσωπικά...), θεωρείται ιδανικό για την παρασκευή φαρμάκων από βότανα. Η «Βοτανική» του Διοσκουρίδη περιέχει αρκετές πληροφορίες ιατρικής και φαρμακολογίας και πολυάριθμες μικρογραφίες, κυρίως ολοσέλιδες εικονογραφήσεις φυτών με αλφαβητική σειρά καθώς και εικόνες φιδιών, εντόμων, ζώων και πτηνών.

Άλλοι σημαντικοί αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς, χειρόγραφα των οποίων διασώζονται ακόμη στο Άγιο Όρος, είναι ο Επίκτητος, ο Ερμογένης και ο Ευκλείδης στη μονή Εσφιγμένου, ο Ευριπίδης, ο Αισχύλος, ο Θεόκριτος, ο Σοφοκλής και ο Πίνδαρος στην Ιβήρων. Από αυτά που ξεχωρίζουν είναι και το φημισμένο χειρόγραφο των γεωγράφων Πτολεμαίου και Στράβωνα (αριθμός 655, του 13ου αιώνα), που βρίσκεται στη Βατοπαιδίου.

Τα ράφια της βιβλιοθήκης χειρογράφων της Ι.Μ. Μεγίστης Λαύρας λυγίζουν κάτω από το βάρος της αρχαίας γνώσης. Μέσα σε ειδικές θήκες, στις ράχες των οποίων αναφέρεται ο αριθμός καταλογογράφησης, ο αιώνας και ο συγγραφέας, βρίσκονται και αρκετά αρχαιοελληνικά χειρόγραφα, που περιμένουν υπομονετικά τους ερευνητές για να τα μελετήσουν. Στο ράφι διακρίνουμε τέσσερα χειρόγραφα του Γαληνού (Ω 69, Ω 70, Ω 71, Ω 72), δύο Ιπποκράτους Αφορισμοί (Ω 68 και Ω 69) και τρία του Αέτιου Αμηδινού (Ω 63, Ω 64 και Ω 65) (Πηγή: Περιοδικό Ιχώρ, τεύχος 44, άρθρο «Τα κρυμμένα αρχαία Ελληνικά χειρόγραφα του Αγίου Όρους, ένας αρχαιοελληνικός θησαυρός κρυμμένος στις μοναστηριακές βιβλιοθήκες του Άθω, Γιώργος Στάμκος», σελ. 61)

Αυτή η μέθοδος χρησιμοποιείται για την ολική απολύμανση των χειρογράφων από φθοροποιά μικρόβια. Τα χειρόγραφα τοποθετούνται μέσα σε αεροστεγείς πλαστικούς σάκους με αέριο ήλιον και μένουν εκεί πολλές μέρες μέχρι να αποστειρωθούν. (Πηγή: Περιοδικό Ιχώρ, τεύχος 44, άρθρο «Τα κρυμμένα αρχαία Ελληνικά χειρόγραφα του Αγίου Όρους, ένας αρχαιοελληνικός θησαυρός κρυμμένος στις μοναστηριακές βιβλιοθήκες του Άθω, Γιώργος Στάμκος», σελ. 61)

Εκτός από τη «Βοτανική» του Διοσκουρίδη στην Ι.Μ. Μεγίστης Λαύρας σώζονται δύο χειρόγραφα του Θουκυδίδη και οι «Βίοι Παράλληλοι» του Πλούταρχου. Επίσης στην τελευταία σώζονται το μοναδικό νομικό χειρόγραφο με τις Νεαρές των Κομνηνών (13ος αι. Θ65), ένα σπάνιο ιατρικό χειρόγραφο του Αέτιου Αμηδινού, προσωπικού ιατρού του Ιουστινιανού, καθώς και χειρόγραφα του Γαληνού. Όπως προαναφέραμε, ο αριθμός των χειρογράφων των κλασσικών συγγραφέων θα πρέπει να θεωρείται μεγάλος, αν λάβουμε υπ’ όψιν μας πώς αυτά ακριβώς τα έργα ήταν ο κύριος στόχος των Ευρωπαίων «προσκυνητών» κατά τις αφαιμάξεις των μοναστηριακών βιβλιοθηκών.

ΑΦΑΙΜΑΞΕΙΣ ΚΑΙ ΚΛΟΠΕΣ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΩΝ ΑΠΟ ΕΥΡΩΠΑΙΟΥΣ «ΠΡΟΣΚΥΝΗΤΕΣ»

Οι μοναστηριακές βιβλιοθήκες του Άθω είχαν μεγάλη φήμη και ασκούσαν πάντα μεγάλη γοητεία στο λόγιο και βιβλιόφιλο κοινό της Δύσης, το όποιο εκφραζόταν με θαυμασμό για τις «εξαιρετικές βιβλιοθήκες... που βρίσκονται στο Όρος Άθως» (celebratisimas bibliotecas… qui in Ato Monte sunt).

Τα πανεπιστήμια, οι ευγενείς, οι λόγιοι αλλά και οι τυπογράφοι της Δύσης, ανακαλύπτοντας τη δύναμη και τη γοητεία της αρχαιοελληνικής σκέψης, επιθυμούσαν διακαώς να αποκτήσουν και να μελετήσουν αρχαιοελληνικούς κώδικες, που για τους μοναχούς του Άθω θεωρούνταν συνήθως... δευτερευούσης σημασίας σε σχέση με τα λειτουργικά και θεολογικά κείμενα. Έτσι, με την πρωτοβουλία φιλότεχνων ως επί το πλείστον ηγεμόνων, οργανώθηκαν ολόκληρες αποστολές προς τα μοναστήρια του Άγίου Όρους, που είχαν ως επίκεντρο τους την αγορά κωδίκων με έργα αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων.

Στοχεύοντας σχεδόν αποκλειστικά στους αρχαιοελληνικούς κώδικες, οι Δυτικοί «συλλέκτες χειρογράφων» αφαίμαξαν σημαντικές ποσότητες κωδίκων, με αποτέλεσμα σήμερα να διασώζονται λιγότερα από 1.000 χειρόγραφα κοσμικών γνώσεων στο Άγιον Όρος. Ωστόσο χάρη σε αυτές τις αφαιμάξεις επιχειρήθηκαν και οι πρώτες τυπογραφικές εκδόσεις του 16ου, 17ου και 18ου αιώνα, με κυριότερη εκείνη των «Απάντων» του Πλάτωνα από τον τυπογράφο Μανούτιο Άλδο (Βενετία 1513). Εύκολα γίνεται κατανοητό το πόσο βοήθησαν αυτού του είδους οι εκδόσεις στην Αναγέννηση της Δύσης, εφ’ όσον όλα αυτά τα έργα έγιναν αντικείμενα προσεκτικής μελέτης από τους ιστορικούς, φιλολόγους και θεολόγους της Εσπερίας. Αυτή η αναβίωση του κλασσικού πνεύματος πυροδότησε μία αλυσιδωτή αντίδραση αφυπνίσεων, που τελικά οδήγησε στη σταδιακή απελευθέρωση της Ευρώπης από τα δεσμά των προκαταλήψεων και της άγνοιας. Σύμφωνα μάλιστα με τον ιερομόναχο Νικόδημο τον Λαυριώτή (Μεγίστη Λαύρα), υπεύθυνο για τη μεγαλύτερη συλλογή χειρογράφων του Αγίου Όρους «οι διαρροές των χειρογράφων από τις αγιορείτικες βιβλιοθήκες βοήθησαν στο να απαλλαγή η Δύση από τον σκοταδισμό της παπικής αλαζονείας».

Ας κάνουμε ωστόσο μία μικρή παρένθεση σχετικά με τις σημαντικότερες περιπτώσεις αφαιμάξεων και απωλειών χειρογράφων από τις αγιορείτικες βιβλιοθήκες. Χάρη σ’ ένα ταξίδι που απέβη ιδιαίτερο καρποφόρο, ο Έλληνας λόγιος Ιανός Λάσκαρης (1445-1534) επισκέφτηκε το 1491-1492 τον Άθω και για λογαριασμό του ηγεμόνας της Φλωρεντίας Λαυρεντίου Μεδίκου αφαίρεσε 200 περίπου ελληνικά χειρόγραφα, από τα όποια 80 περιείχαν έργα άγνωστα την εποχή εκείνη στη Δύση, μεταξύ των οποίων έργα του Γαληνού, του Θεόκριτου, του Αριστοτέλη, του Πτολεμαίου, του Καλλίμαχου...

Ο Κερκυραίος λόγιος Νικόλαος Σοφιανός ανάμεσα στα χρόνια 1540-1544 αντέγραψε και συνέλεξε στο Άγιον Όρος περίπου 300 χειρόγραφα για λογαριασμό του Hurtado de Mentoza, του βιβλιόφιλου πρέσβη του Καρόλου Ε΄ στη Βενετία. Στα μέσα περίπου του 17ου αι. ο Αθανάσιος ο Ρήτωρ, ο οποίος προσχώρησε στον καθολικισμό, κατ’ εντολή του καρδινάλιου Μαζαρίνου μετέφερε στη Γαλλία 109 χειρόγραφα, από τα όποια 74 προέρχονταν από τη Μεγίστη Λαύρα και σήμερα βρίσκονται στην Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων. Επίσης ο Μηνάς Μινωΐδης στα 1840-1855, κατ’ εντολή του γαλλικού υπουργείου Παιδείας μετέφερε κι αυτός στη Γαλλία πολλά ελληνικά χειρόγραφα, τόσο από άλλες Μονές (π.χ. από την Ι.Μ. Τιμίου Προδρόμου Σερρών), όσο και κυρίως από τις μοναστηριακές βιβλιοθήκες του Αγίου Όρους.

Το 1516 ο Μάξιμος Γραικός (Μιχαήλ Τριβώλης), ο περίφημος «φωτιστής των Ρώσων», μετέφερε στη Ρωσία δεκάδες κώδικες για να τον βοηθήσουν στο μεταφραστικό του έργο. Το 1654 ο Ρώσος μοναχός Αρσένιος Σουχάνωφ, ενεργώντας με εντολή του Τσάρου Αλέξιου και του Πατριάρχη της Μόσχας Νίκωνος, μετέφερε στην «3η Ρώμη» πάνω από 500 αγιορείτικα χειρόγραφα! Συγκεκριμένα απογύμνωσε πολλές μονές από αξιόλογα χειρόγραφα, πολλά από τα όποια περιείχαν κλασσικά κείμενα. Τέλος, ο γνωστός Ρώσος επιστήμονας Πορφύριος Ουσπένσκι, αρχιμανδρίτης και κατόπιν αρχιεπίσκοπος Κιέβου, περιήλθε τις Μονές του Σινά, των Μετεώρων και του Αγίου Όρους και δεν δίστασε να αφαίρεση από αυτές όσα χειρόγραφα ή και μεμονωμένα ακόμη φύλλα του φαίνονταν να έχουν κάποια αξία. Το μόνο θετικό πάντως απ’ όλες αυτές τις αφαιμάξεις είναι ότι φωτίστηκαν από την ελληνική γνώση τόσο ή παπική Δύση όσο και οι σλαβικοί λαοί του βορρά.

Η ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΩΝ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

Σήμερα, όπως ήδη προαναφέραμε, στις μοναστηριακές βιβλιοθήκες του Άγιου Όρους σώζονται 16.000-20.000 χειρόγραφα! Αυτή η ποσότητα θεωρείται ότι αποτελεί το 50% των ελληνόγλωσσων χειρογράφων που υπάρχουν σήμερα σε ολόκληρο τον κόσμο. Από αυτά πάνω από τα μισά βρίσκονται στις βιβλιοθήκες τριών μόνον μοναστηριών (Μεγίστη Λαύρα, Ιβήρων και Βατοπαιδίου). Ειδικότερα η βιβλιοθήκη της Μεγίστης Λαύρας διαθέτει τη μεγαλύτερη συλλογή χειρογράφων (2.242) στο Άγιο Όρος και την 3η παγκοσμίως ύστερα από εκείνη της Αγίας Αικατερίνης του Σινά (4.500 χειρόγραφα, εκ των οποίων το 75% είναι ελληνόγλωσσα) και του Βατικανού (3.500).

Αριστερά: Η βιβλιοθήκη της Μονής Σινά είναι η τρίτη μεγαλύτερη στον κόσμο και περιέχει περίπου 4.500 χειρόγραφους κώδικες, εκ των οποίων οι τρεις χιλιάδες είναι ελληνικοί (Πηγή: Τα αρχεία της χαμένης Γνώσης, Παναγιώτης Α. Τουλάτος, εικ. 84)

Δεξιά: Ο «Σοφός Πλάτων» και ο «Σοφός Αριστοτέλης», οι δύο Έλληνες φιλόσοφοι. (Πηγή: Περιοδικό Ιχώρ, τεύχος 44, άρθρο «Τα κρυμμένα αρχαία Ελληνικά χειρόγραφα του Αγίου Όρους, ένας αρχαιοελληνικός θησαυρός κρυμμένος στις μοναστηριακές βιβλιοθήκες του Άθω, Γιώργος Στάμκος», σελ. 63)

Στις 20 μονές του Άθω σώζεται το μοναδικό διαχρονικό σύνολο ελληνικών χειρογράφων όχι μόνον στον χώρο της ελληνικής επικράτειας αλλά και σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Τα ελληνικά χειρόγραφα του Αγίου Όρους συγκροτούν τη μεγαλύτερη συλλογή ελληνικών χειρογράφων στον κόσμο, αφού ο αριθμός τους ξεπερνά κατά πολύ το σύνολο των δύο μεγαλυτέρων συλλογών της Ευρώπης, του Βατικανού και της Εθνικής Βιβλιοθήκης του Παρισιού, που και οι δύο μαζί δεν υπερβαίνουν τις 10.000.

ΔΙΑΣΩΣΗ ΣΕ ΜΙΚΡΟΦΙΛΜ! ΚΑΙ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΤΩΝ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΩΝ

Η μελέτη της ιστορίας των αγιορείτικων χειρογράφων δεν είναι εύκολη υπόθεση, εφ’ όσον ποτέ δεν υπήρξαν μεσαιωνικοί κατάλογοι βιβλιοθηκών, όπως στις περιπτώσεις των μεσαιωνικών μοναστηριών της Δύσης. Οι προσπάθειες για την καταγραφή και συστηματική μελέτη των χειρογράφων του Άθω ξεκίνησαν μόλις στα τέλη του 19ου αϊ. και συνεχίζονται. Πρώτος ο Σπυρίδων Λάμπρου εξέδωσε έναν δίτομο κατάλογο κωδίκων των μονών του Όρους (πλην Βατοπαιδίου και Μεγίστης Λαύρας), που περιελάμβανε 6.619 χειρόγραφα. Στη συνέχεια, το 1925, ο καθηγητής Σωφρόνιος Ευστρατιάδης εξέδωσε στο Παρίσι έναν κατάλογο με τους κώδικες των μονών Βατοπαιδίου καϊ Μεγίστης Λαύρας. Πλήρης πάντως κατάλογος δεν υπάρχει ακόμη. Ωστόσο το Πατριαρχικό Ίδρυμα Πατερικών Μελετών (ΠΙΠΜ) της Ι.Μ. Βλατάδων (Θεσσαλονίκη) έχει αναλάβει τη κατάρτιση ενός λεπτομερούς καταλόγου, όπως επίσης και τη μικροφωτογράφιση όλων των χειρογράφων. Έτσι το περιεχόμενο των χειρογράφων όχι μόνον θα διασωθεί, αλλά θα είναι εύκολη και η μελέτη τους από τους ειδικούς, που δεν χρειάζονται πλέον να επισκεφθούν τις μοναστηριακές βιβλιοθήκες για να τα μελετήσουν. Το ΠΙΜΠ, που υπάγεται στο Οικουμενικό Πατριαρχείο, είναι ένα Ιδιωτικό ίδρυμα, που συντηρείται με επιχορηγήσεις και δωρεές. Ανάμεσα στα άλλα διαθέτει ένα αρχείο μικροταινιών, ένα αρχείο διαφανειών (Slides) καθώς και ειδικές φωτοαναγνωριστικές συσκευές.

Η συντήρηση των αρχαίων χειρογράφων βασίζεται σ’ ένα πρόγραμμα που περιλαμβάνει την τοποθέτηση τους σε ειδικές θήκες για καλύτερη φύλαξη και μεταφορά, την αποκατάσταση των διαλυμένων εξώφυλλων και εσώφυλλων και την τοποθέτηση φαρμάκων ενάντια στα φθοροποιά μικρόβια. Τέλος, σε συνεργασία και με ξένα πανεπιστήμια, εφαρμόζεται ένα πρόγραμμα συντήρησης και απολύμανσης των χειρογράφων από καταστροφικά μικρόβια.

Η προσφορά των χειρογράφων του Άγιου Όρους στην πολιτιστική εξέλιξη της Ευρώπης είναι ανεκτίμητη. Όπως άλλωστε λέει χαρακτηριστικά και ο βιβλιοθηκάριος της μονής Μεγίστης Λαύρας, Ιερομόναχος Νικόδημος: «Κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά, που ακριβώς θα βρισκόταν σήμερα ή ανθρωπότητα χωρίς τις αρχαίες γνώσεις, που διεσώθησαν με τα χειρόγραφα των Βυζαντινών μοναστηριών και Ιδιαίτερα του Άγιου Όρους. Κατά πάσα πιθανότητα η Αναγέννηση της Δύσης θ΄ αργούσε μερικούς αιώνες...».

Σημείωση: Όλες οι φωτογραφίες του άρθρου προέρχονται από το αρχείο του Γιώργου Στάμκου.

1. Ομιλία του Ιερομόναχου Νικόδημου Λαυριώτη για τα χειρόγραφα του Αγίου Όρους (Αθήνα, Οκτώβριος 1994).

2. Ιερομόναχος Νικόδημος Λαυριώτης, «Τα Χειρόγραφα του Αγίου Όρους», περιοδικό ΑΝΤΙ, 1991.

3. Ευθύμιος Λίτσας, «Βιβλιοθήκες και Χειρόγραφα στο Άγιο Όρος», εφημ. Θεσσαλονίκη, 13.02.1993.

4. Κρίτων Χρυσοχοΐδης, «Άθως: Αρχεία και Βιβλιοθήκες», Καθημερινή, 05.07.1993.

5. Γιώργος Στάμκος, «Ανοίγοντας μία Κιβωτό Γνώσεων», Τρίτο Μάτι τευχ. 39, Σεπτέμβριος 1994.

6. Γιώργος Στάμκος, «Τα Χειρόγραφα του Αγίου Όρους: Μία Χιλιετής Κληρονομιά και ο Αγώνας για τη Διάσωση της», Επιστήμη & Τεχνολογία, τευχ. 16, Ιούλιος - Αύγουστος 1996.

7. Γιώργος Στάμκος, «Μυστική Ελλάδα», κεφ. Οι Βιβλιοθήκες του Αγίου Όρους, Αρχέτυπο 1999.

Πηγή: Περιοδικό Ιχώρ, τεύχος 44, άρθρο «Τα κρυμμένα αρχαία Ελληνικά χειρόγραφα του Αγίου Όρους, ένας αρχαιοελληνικός θησαυρός κρυμμένος στις μοναστηριακές βιβλιοθήκες του Άθω, Γιώργος Στάμκος», σσ. 50 - 64

ΤΙ ΣΥΜΒΟΛΙΖΟΥΝ ΤΑ ΡΟΥΧΑ ΤΩΝ ΜΟΝΑΧΩΝ

Τι συμβολίζουν τα Ενδύματα των μοναχών

Φως μοναχοίς άγγελοι. Φως δε πάντων ανθρώπων μοναδική Πολιτεία, είναι η ζωή κατά μίμηση των Αγγέλων, αυτή στήριξε και στηρίζει την Οικουμένη και ο άνθρωπος, ο χριστιανός που ενδύεται το Μέγα και Αγγελικό Σχήμα είναι άξιος πολλών επαίνων και μακαρισμών.

Όταν κάποιος, λοιπόν, προσέρχεται για να αφιερώσει τη ζωή του εξ όλης της ψυχής και της διανοίας του στο Νυμφίο Χριστό τότε χαίρεται και αγάλλεται ο ουρανός και πανηγυρίζει ο κόσμος των Αγγέλων γιατί ένας ακόμα άνθρωπος τάχθηκε να μιμηθεί τη ζωή τους. Ο μοναχός και η μοναχή κινούνται μέσα στην ιερή προσμονή του Ουράνιου Νυμφίου τους. Ζουν και κινούνται σε μια πνευματική όαση με το νοσταλγικό λόγο «ελθέτω χάρις και παρελθέτω ο κόσμος ούτος». Και μαζί με τον κόσμο παρέρχεται το όνομα το παλαιό και λαμβάνει νέο όνομα, διότι αφού εγκαταλείπει τον παλαιό άνθρωπο και ενδύεται το νέο άνθρωπο.

Την ώρα της μοναχικής κουράς προσέρχεται ο δόκιμος μοναχός ή μοναχή ανυπόδητος, ασκεπής, φορώντας μόνο έναν απλό λευκό χιτώνα και δηλώνοντας έτσι ότι όλα τα περιττά και κοσμικά τα απέρριψε και είναι έτοιμος να ενδυθεί το τιμημένο ράσο και τα άγια ρούχα του μοναχού.

Κατά τη μοναχική κουρά ο δόκιμος μοναχός ή μοναχή, ενδύεται το λέντιον (ή ζωστικό ή αντερί) το οποίο είναι μαύρου χρώματος, που συμβολίζει το χιτώνα της ευφροσύνης και της αγαλλιάσεως αντί της γυμνώσεως και της καταισχύνης, την οποία φορέσαμε με την παρακοή μας και αντί της φθοράς και του θανάτου που μας προξένησε αυτή η παρακοή και την οποία φθορά αναιρεί το μοναχικό σχήμα με την υπακοή και τον ενάρετο βίο. Ο χιτώνας αυτός ονομάζεται χιτώνας δικαιοσύνης γιατί η λέξη δικαιοσύνη σημαίνει κάθε αρετή και ο μοναχός φορώντας το οφείλει να γίνει πρόθυμος για κάθε αρετή. Μάλιστα το μαύρο χρώμα του σημαίνει ότι θα πρέπει να είναι πάντοτε οχυρωμένος πίσω από το πένθος για την αμαρτία και την ξενιτεία για τον κόσμο.

Έπειτα ο μοναχός ή η μοναχή ενδύεται τον ανάλαβο (το πολυσταύρι) ο οποίος φοριέται από τους ώμους μπροστά και πίσω σταυροειδώς και σχηματίζει το σημείο του σταυρού, όχι μία, αλλά πολλές φορές. Εικονίζει το σημείο του σταυρού και σημαίνει ότι ο μοναχός αναλαμβάνει το σταυρό του επί των ώμων του και ακολουθεί το Δεσπότη Χριστό. Καθώς το πολυσταύρι περιέχει πολλούς σταυρούς και περιβάλλει μπροστά και πίσω το σώμα του μοναχού και της μοναχής το περιφράσσει και το οχυρώνει απ’ τις προσβολές του διαβόλου και από κάθε κακή επιθυμία.

Έπειτα ζώνεται γύρω απ’ τη μέση του δερμάτινη ζώνη «εις νέκρωσιν σώματος και ανακίνισιν πνεύματος». Η ζώνη αποτελεί σημείον σωφροσύνης, καθαρότητας και νεκρώσεως των κινήσεων της σάρκας κι επίσης σημείον ισχύος εναντίον των παθών και παράλληλα στήριξη στις πράξεις των εντολών.

Κατόπιν, ο μοναχός ή η μοναχή φορά τα σανδάλια, που όπως λένε τα λόγια της μοναχικής κουράς, με τα οποία ετοιμάζεται να εφαρμόσει και να διάδοση το ευαγγέλιο της ειρήνης. Επίσης, τα σανδάλια αυτά τον προφυλάσσουν για να μην προσκρούσουν τα πόδια του και να μην δαγκωθεί από το νοητό όφι, αλλά να επιβαίνει πάνω σ’ αυτούς και να καταπατεί λέοντα και δράκοντα δηλαδή τα κρυφά και φθονερά θηρία της κακίας. Με τα σανδάλια αυτά θα τρέχει κατευθείαν την οδό του Ευαγγελίου μέχρις ότου φτάσει στους Ουρανούς, εκεί που είναι το πολίτευμα των μοναχών, κατά τον Απόστολο Παύλο.

Κατόπιν ενδύεται το παλλίον (εξώρασο) του μεγάλου και αγγελικού σχήματος και όπως λέγει στη μοναχική κουρά το ενδύεται ως στολή αφθαρσίας και σεμνότητος και ως σημείο της σκέπης του Θεού για την ευλαβή του ζωή αιώνια σε εκείνον ο οποίος θα το λάβει και αποτελεί τη θεία περιβολή που του χαρίζει το Άγιο Πνεύμα.

Κατόπιν ενδύεται το κουκούλιον της ακακίας ως περικεφαλαία ελπίδος για τη σωτηρία μέσω της εκ Θεού επισκιάσεως της χάριτος, αλλά και για την ύψωση του νου του μέσω της ταπεινοφροσύνης και της ακακίας όπως ακριβώς είναι τα άδολα νήπια, αλλά και για τη Θεού φύλαξη και περίθαλψη της κεφαλής με όλα τα αισθητήρια. Το κουκούλιο κρέμεται μπροστά και πίσω, εκεί όπου βρίσκεται το λογιστικό και η καρδιά.

Τελευταία, ενδύεται το μανδύα, ο οποίος θεωρείται το τελειώτατον ένδυμα και το περιεκτικό όλων, σημαίνει δε τη φυλακτική και σκεπαστική δύναμη του Θεού, ταυτόχρονα το συνεσταλμένο ευλαβές και ταπεινό της Μοναχικής ζωής, ενώ το ότι δεν έχει μανίκια σημαίνει ότι καθ’ όλη τη ζωή του όλα τα μέλη του είναι νεκρά για κάθε κοσμική εργασία και αμαρτία. Αφήνει μόνο ελεύθερο το κεφάλι το οποίο βλέπει προς το Θεό και φρονεί τα θεία και ανατρέχει μόνο προς το Θεό. Αλλά, όπως είπαμε και πριν, ακόμα και το κεφάλι του μοναχού ή της μοναχής είναι σκεπασμένο με το κουκούλιο για να μη θεωρηθεί ότι έχει ασκεπή και ακάλυπτα τα αισθητήρια.

Στο σύνολό τους, όλα τα ρούχα του μοναχού εικονίζουν τη νέκρωση του Χριστού μας. Ως τάφος εικονίζεται ο μανδύας και ως εντάφια τα υπόλοιπα ρούχα. Ο ανάλαβος και το Μεγάλο Σχήμα δηλώνουν ότι είναι εσταυρωμένος ο μοναχός για τον κόσμο, όπως άλλωστε το υποσχέθηκε. Το κουκούλιο του εικονίζει το σουδάριο κι έτσι όλος ο μοναχός μιμείται με το σχήμα του τον σταυρωθέντα Δεσπότη του, ο oποίος πέθανε και τυλίχτηκε στα σπάργανα και στο σουδάριο.

Σε όλη του τη ζωή πλέον, ό,τι φορά, θα του υπενθυμίζει ότι συνεσταυρώθηκε με το Χριστό και συνεκρώθηκε μαζί Του και οφείλει να αγωνιστεί για να συναναστηθεί και να συνανυψωθεί και να αναφανεί συγκληρονόμος της πατρικής Βασιλείας και των αγαθών των ετοιμασμένων προ καταβολής κόσμου...

Πηγή: ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΜΑΡΤΥΡΙΑ τ.115 ,Συγγραφέας : Μόνικα μοναχή

ΠΟΛΙΤΗΣ & ΜΟΝΑΧΟΣ

Ο Χριστιανός μοναχός, ο ελληνορωμαίος πολίτης και ο σύγχρονος αστός

Η Αθηνά συμβουλεύει τον Μπέντζαμιν Φράνκλιν. (Τοιχογραφία από το αμερικανικό Καπιτώλιο, όπου μοντέλο του ζωγράφου ήταν η σύζυγος του Φρανκλίνου). Παρ’ όλο που η αμερικανική Πολιτεία δηλώνει ρητά ότι θέλει να αποτελεί μίμηση της αρχαίας Αθηναϊκής, του «χρυσού» 5ου π.Χ. αιώνα, είναι γεγονός ότι τα κυριότερα χαρακτηριστικά του Αθηναίου πολίτη έχουν διαστρεβλωθεί. Ο σύγχρονος Αμερικανός (και κατ’ επέκταση ο σύγχρονος Δυτικός πολίτης) συνδέεται με τους συμπολίτες του βασικά με οικονομικά συμφέροντα και κυρίως δεν συμμετέχει στη νομή της εξουσίας με κλήρωση, όπως στην αρχαία αθηναϊκή Δημοκρατία. Βέβαια η προπαγάνδα έχει παίξει τον ρόλο της και οι αρχαιοελληνικές έννοιες της ελευθερίας, της παιδείας, του ορθού λόγου, της πόλης-κράτους... ταυτίστηκαν αντίστοιχα με τον φιλελευθερισμό, την εκπαίδευση, τον ορθολογισμό, το αστικό κράτος... (Πηγή: Πολίτης και Μοναχός, Βασίλης Μπακούρος, Περιοδικό Τρίτο Μάτι, τεύχος 139, σελ. 60)

Το δικαίωμα στην εξουσία, βασικό γνώρισμα του πολίτη

Μια γενικευτική αναφορά στον μοναχισμό, και μάλιστα σε σύγκριση με τον πολίτη του αρχαιοελληνικού «άστεως» και αργότερα τον Ρωμαίο πολίτη, μπορεί να δράσει παραπλανητικά, αφού πρόκειται για ιστορικά μορφώματα, πολυσύνθετα, με ιδιαίτερα μακρά ιστορική πορεία.

Ο χαρακτήρας της ρωμαϊκής πολιτικής ταυτότητας έμεινε σχεδόν αμετάβλητος σε όλη την ιστορική πορεία της Αυτοκρατορίας, συμπεριλαμβανομένης και της περιόδου, που στη δυτική ιστοριογραφία καλείται «βυζαντινή». Πυρήνας της ρωμαϊκής ταυτότητας του πολίτη είναι το αναφαίρετο δικαίωμα να μετέχει στη νομή της εξουσίας, χωρίς φραγμούς καταγωγής.

Η φεουδαρχική καταπάτηση αυτού του δικαιώματος, κυρίως, χωρίζει οριστικά και τελεσίδικα τη ρωμαϊκή κρατική δομή από τα φραγκικά βασίλεια της Δύσης, έστω και αν αυτά προσπάθησαν να (αυτό) ανακηρυχθούν «ρωμαϊκά» (π.χ. η Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία του γερμανικού έθνους, του Καρλομάγνου).

Ο αρχαιοελληνικός όρος «πολίτης», κάθε άλλο παρά μονοσήμαντος παρουσιάζεται στις πηγές. Ήδη ο Αριστοτέλης, που πρώτος μελέτησε επιστημονικά το αρχαίο «άστυ» (πόλη-κράτος), επεσήμανε στα Πολιτικά του αυτή την ποκιλομορφία (τα σχετικά κείμενα παρατίθενται σε νεοελληνική μετάφραση λόγω χώρου): «...Για αυτόν που θέλει να εξετάσει τα σχετικά με την πολιτεία, και ποια είναι η φύση της και ποια τα χαρακτηριστικά της κάθε επιμέρους πολιτείας, πρώτο θέμα για διερεύνηση αποτελεί, τι είναι η πόλη......Γιατί για τη λέξη πολίτης διατυπώνονται, πολλές φορές, διαφορετικές μεταξύ τους γνώμες. Δεν υπάρχει, δηλαδή, μία γενική συμφωνία για το περιεχόμενο της λέξης πολίτης. Και συμβαίνει, κάποιος που είναι πολίτης στη δημοκρατία, πολλές φορές, στην ολιγαρχία να μην θεωρείται πολίτης... » (Αριστοτέλους, 77ο- πολιτικά, Γ 1,1-2).

Η υπόμνηση αυτή γίνεται, γιατί συχνά στα πλαίσια μίας άγονης αρχαιοπληξίας, κάποιοι αναφέρονται αόριστα και γενικευτικά στην αρχαιοελληνική πολιτική παράδοση, εννοώντας ουσιαστικά μόνο την Αθήνα και μάλιστα του 5ου αιώνα π.Χ., αγνοώντας, κυρίως, το πλήθος των πολιτικών συστημάτων που εφαρμόστηκαν στην αρχαία Ελλάδα. Με σαφήνεια, θα πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι δεν υπάρχει ένα ενιαίο πολιτικό μόρφωμα στην αρχαιότητα ικανό να παραπέμψει, αυτό και μόνο, σε έναν ενιαίο εθνοφυλετικό ζωτικό χώρο.

Θα έλεγα ότι ούτε αυτή η ίδια η πόλη-κράτος αποτελεί ένα τέτοιο συνεκτικό στοιχείο, γιατί ούτε αυτή δεν κάλυψε ως πολιτειακό φαινόμενο, ό,τι θεωρούμε σήμερα γεωγραφικά ως μητροπολιτική Ελλάδα, αν λάβουμε υπόψη μας ότι η Μακεδονία οργανώθηκε σε όλη τη διάρκεια της αρχαιότητας με καθεστώς σκήπτρου, δηλαδή κληρονομική μοναρχία, που ξεπερνούσε τα όρια του άστεως.

Βέβαια ο Αριστοτέλης, με την οξύνοια του και κυρίως την παρατηρητικότητα του, διατύπωσε έναν εργαλειακό, δηλαδή χρηστικό, ορισμό του πολίτη: «...Ο πολίτης δεν θεωρείται πολίτης με κριτήριο τον τόπο κατοικίας του (γιατί και οι μέτοικοι και οι δούλοι έχουν αυτή την δυνατότητα), ούτε θεωρούνται πολίτες αυτοί που, απ’ όλα τα πολιτικά δικαιώματα, έχουν μόνο το δικαίωμα να εμφανίζονται στο δικαστήριο ως κατήγοροι και κατηγορούμενοι (γιατί αυτό το δικαίωμα απολαμβάνουν και κάποιοι με ειδικές συμφωνίες)...

Ο πολίτης με την αυστηρή σημασία του όρου προσδιορίζεται από τη συμμέτοχη του στις δικαστικές λειτουργίες και στην εξουσία... Ποιος, λοιπόν, είναι ο πολίτης, γίνεται απ’ αυτά φανερό. Σε όποιον υπάρχει η δυνατότητα συμμέτοχης στην πολιτική και τη δικαστική εξουσία μιας πόλης, αυτόν θεωρούμε πολίτη της πόλης αυτής, και πόλη ονομάζουμε ένα σύνολο τέτοιων πολιτών ικανό νια βιοτική αυτάρκεια, για να μιλήσω ξεκάθαρα...». (Αριστοτέλους, Πολιτικά, Γ 1, 3-4/6/12).

Αυτός, όμως, ο ορισμός βασίστηκε κυρίως στο αθηναϊκό πρότυπο, γιατί αν εφαρμοστεί κατά γράμμα σε άλλες πόλεις (π.χ. Σπάρτη), προκύπτει μάλλον περιοριστικός: Αρκετοί γνήσιοι Σπαρτιάτες αποκλείονταν από σπουδαία αξιώματα με κριτήριο π.χ. την ηλικία!

Σχετιζόμενη με τις σανσκριτικές και ιαπετικές ρίζες ρυίκαι ρυπηι, η αρχαιότατη ελληνική λέξη πόλις (πολίτης, πόλεμος, κλπ) σημαίνει αρχικά το φρούριο. Άρα στην αρχαία Ελλάδα η έννοια «πολίτης» είναι στενά συνδεδεμένη με τον τόπο στον οποίο υπήρχε το φρούριο, δηλαδή η προστασία εν καιρώ επιδρομής. Ωστόσο, ο Αριστοτέλης έρχεται να ξεκαθαρίσει ότι η «πόλις» δεν είναι τα κτίρια και ο τόπος! «Πόλις» σημαίνει κυρίως τα όρια εντός των οποίων συμβαίνει η ιδιαίτερη επικοινωνία (κοινωνία) όσων ανθρώπων συμμετέχουν σε ορισμένα βασικά κοινά (κοινοί τοπικοί θεοί, κοινή γλώσσα, κοινά έθιμα, κοινό λαϊκό βίωμα).

Ο μοναχός δεν «έχει αποχωρήσει» από την πολιτεία του όταν αυτή πληροί τα παραπάνω χαρακτηριστικά, αφού εξακολουθεί και συμμετέχει στα ουσιαστικά κοινά της. Από την άλλη, ο μοναχός σίγουρα αποχωρεί από τα κοινά της σύγχρονης αστικής πόλης-κοινωνίας, όπου ο βασικός συνδετικός κρίκος των μελών της είναι το οικονομικό συμφέρον. Και σε αυτή την περίπτωση, όμως, ο μοναχός δεν νιώθει αγανάκτηση κατά της αστικής πολιτείας, αλλά οίκτο. Ο οίκτος άλλωστε είναι το βασικό συναίσθημα και προς τον εαυτό του...

Στη φωτογραφία, το φρούριο της κατ’ εξοχήν «πόλεως» του πλανήτη: η Ακρόπολη των Αθηνών, τον 19ο αιώνα. (Πηγή: Πολίτης και Μοναχός, Βασίλης Μπακούρος, Περιοδικό Τρίτο Μάτι, τεύχος 139, σελ. 61)

Είναι πλέον επιστημονικά σαφές ότι ο Διαφωτισμός του 18ο αιώνα, διαμόρφωσε μία νέα σύλληψη για τον πολίτη, ριζικά διάφορη από τις προγενέστερες που προδιαγράψαμε. Μελετώντας τα επίσημα κείμενα των μεγάλων δυτικών Επαναστάσεων [«Ένδοξη» Επανάσταση (1688) στην Αγγλία, Γαλλική Επανάσταση (1789) και κυρίως την Αμερικανική Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας (1774) και το αμερικανικό Σύνταγμα του 1787], διαπιστώνεται ότι η έννοια του πολίτη -πέρα από την ηθική ή πολιτική διάσταση- εμφανίζει πλέον προσδιοριστικούς όρους οικονομικού χαρακτήρα!

Ασφαλώς, οι πολιτικές ταυτότητες έχουν οικονομικό υπόβαθρο, αλλά ποτέ πριν, το εισόδημα και κυρίως ο χαρακτήρας της βιοποριστικής εργασίας (της πηγής πλουτισμού, για την ακρίβεια) δεν θεωρήθηκε ο πυρήνας των πολιτικών δικαιωμάτων. Είναι σαφές ότι η αστική τάξη, που σταδιακά ανερχόταν, μ’ αυτή τη συλλογιστική διαμόρφωσε ένα πολιτικό και πολιτειακό πλαίσιο, ικανό να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα της.

Ο αστός, ως πολίτης προπαγάνδισε το γοητευτικό σύνθημα της ισοπολιτείας και της νομικής ισότητας, όχι γιατί πραγματικά κινήθηκε από ανθρωπιστικά ελατήρια, αλλά γιατί το σύνθημα αυτό εξυπηρετούσε τις επιδιώξεις του, την περίοδο αυτή, εναντίον της φεουδαρχικής αριστοκρατίας. Γι’ αυτό και ολόκληρο το κίνημα του Διαφωτισμού, που στελεχώθηκε από αστούς ή αστικοποιημένους αριστοκράτες, εμφανίζει πίσω από το φιλάνθρωπο προσωπείο εξαιρετικές αντιφάσεις, που αποδεικνύουν έντονο καιροσκοπισμό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η θέση, ή μάλλον η απουσία των δικαιωμάτων της γυναίκας στα Συντάγματα της Γαλλικής Επανάστασης, η κατάργηση της θρησκευτικής ελευθερίας κ.ά.

Αλλά και αυτό το δικαίωμα ψήφου δεν χορηγήθηκε σε όλους, όπως άλλωστε και το δικαίωμα συμμετοχής στα διοικητικά όργανα. Οι περιορισμοί που προβλέφθηκαν σε αυτό το επίπεδο δεν αφορούσαν τους αριστοκράτες γαιοκτήμονες, αλλά κυρίως τους αγρότες και τους γεωργούς και αργότερα τους εργάτες, που ήταν τάξη πολυπληθέστερη της αστικής και μπορούσε να επιβληθεί κοινωνικά, αν εφαρμοζόταν κατά γράμμα η αρχή της ισοπολιτείας!

Οι ευγενείς, λόγω του αριθμού τους, δεν αποτελούσαν απειλή για τους αστούς, αφού αυτοί αποκλείονταν, με την επίκληση της πλειοψηφικής δημοκρατικής αρχής. Επιπλέον ο εκχρηματισμός της οικονομίας θα ωθούσε και αυτούς -όπως και έγινε- σταδιακά στην αστικοποίηση, ενώ η υψηλή καταγωγή μπορούσε να αποτελέσει και προσόν αστικού χαρακτήρα με μία σχετική αναπροσαρμογή των κοινωνικών αντιλήψεων.

Αν και το παρόν άρθρο εστιάζεται στον χριστιανό μοναχό, ο μοναχισμός είναι φαινόμενο που συναντάται σε πολλές θρησκείες και πολιτισμούς, από τους Έλληνες πυθαγόρειους μέχρι τους βουδιστές ασκητές των Ιμαλαΐων και τους Ινδούς σαντού (αναχωρητές). Ακόμη και ο άθρησκος, που απομονώνεται για να ενδοσκοπήσει, αποτελεί είδος μοναχού. Πάνω: Ρώσος ορθόδοξος αναχωρητής από αυτούς που ενέπνευσαν τον Ντοστογιέφσκι και τον Τολστόι. Κάτω: Ινδός μοναχός ασκητής προσπαθεί να βιώσει το θείο με αυτή την παράδοξη τεχνική. Ο λαός, που επικοινωνεί με το βίωμα του και το επικροτεί, του συμπαραστέκεται και αφήνει γύρω του λουλούδια. Με αυτόν τον τρόπο δηλώνεται ότι αυτός ο μοναχός αποτελεί ακόμη μέλος της κοινωνίας, έστω και ιδιότυπο. (Πηγή: Πολίτης και Μοναχός, Βασίλης Μπακούρος, Περιοδικό Τρίτο Μάτι, τεύχος 139, σελ. 61)

Αυτό τον τύπο πολίτη και αυτό τον τύπο πολιτεύματος εκπροσωπεί έως τις ημέρες μας η αγγλική μοναρχία, προϊόν ενός μεθοδευμένου (με τον τρόπο που περιγράψαμε) ιστορικού συμβιβασμού.

Το αμερικανικό παράδειγμα ωστόσο, είναι για μας τους Έλληνες πιο ενδιαφέρον, αφού οι εμπνευστές του φιλοδόξησαν ρητά να αναβιώσουν την αθηναϊκή δημοκρατία και μάλιστα του «χρυσού» 5ου αιώνα! Αν και από την ιστορική εμπειρία τριών και πλέον αιώνων αμερικανικής δημοκρατίας, η υποστήριξη μίας τέτοιας νεκρανάστασης συνιστά μάλλον... ιστορικό ανέκδοτο, αξίζει να σταθούμε στον τύπο του πολίτη που προβλήθηκε περίπου ως ο «νέος Αθηναίος», αφού αυτός (ο πολίτης) -κατά τον Αριστοτέλη- καθορίζει και τον τύπο του πολιτεύματος, και όχι το αντίστροφο.

Ο σύγχρονος Αμερικανός πολίτης και ο πολίτης της αρχαίας Αθήνας

Θα αποδώσουμε αποφατικά τα χαρακτηριστικά του «νέου αμερικανού πολίτη» με αντίπαλο δέος τον ιστορικό πολίτη της κλασικής Αθήνας. Ο πολίτης των ΗΠΑ, της νέας αυτής χώρας, δεν είχε κοινή φυλετική καταγωγή, δεν είχε κοινές παραδόσεις, δεν είχε ενιαίες θρησκευτικές αντιλήψεις, αλλά ούτε και κοινές λατρευχικές τελετές, ούτε μιλούσε κοινή γλώσσα ως μητρική. Ταυτόχρονα δεν υπαγόταν καν στους ίδιους νόμους, καθώς η αμερικάνικη Πολιτεία, έως τις μέρες μας, είναι κοινοπολιτεία και ο συνδετικός νόμος της, το αμερικανικό Σύνταγμα, αποτελεί ένα κείμενο-πλαίσιο γενικόλογο, μολονότι συμπαγές, με πολλά, όμως, περιθώρια αποκλίσεων ανά Πολιτεία.

Τέλος, κατά μίμηση των γαλλικών συνταγματικών κειμένων, καταργείται το ουσιαστικότερο χαρακτηριστικό του δημοκρατικού πολίτη, όπως ορίζει ο Αριστοτέλης, δηλαδή η ανάδειξη του στα δημόσια αξιώματα με κλήρωση και υιοθετείται η αριστοκρατική αρχή της εκλογής.

Το αξιοπερίεργο είναι ότι αυτή η διαστροφή της αρχαιοελληνικής παράδοσης από την αστική Τάξη, επικράτησε και αλλοίωσε σε τέτοιο βαθμό την παγκόσμια ιστορική συνείδηση, ώστε να επηρεάσει τελικά τον τρόπο θέασης, όχι μόνο των πολιτειακών και πολιτικών αρχών της παράδοσης αυτής, αλλά ευρύτερα των ανθρωπιστικών αξιών που την συγκρότησαν.

Η Ελευθερία των Ελλήνων ταυτίστηκε με τον φιλελευθερισμό, η Παιδεία με την εκπαίδευση, η Θεωρία με την Επιστήμη, ο Ορθός Λόγος με τον ορθολογισμό, η Ιδέα με την ιδεολογία κ.λπ. Στα πλαίσια, λοιπόν, αυτής της σύγχυσης η πόλη-κράτος εξομοιώθηκε, είτε με το εθνοφυλετικό αστικό κράτος (Γαλλία), είτε με την πολυεθνική αστική δημοκρατία (ΗΠΑ).

Ο μοναχισμός, από την άλλη πλευρά -φαινόμενο κοινό τόσο στη χριστιανική Ανατολή, όσο και στη Δύση- υπέστη, κατά την χωριστή εκκλησιαστική πορεία από το 1054 (σχίσμα) και μετά, τέτοιες ριζικές μεταποιήσεις, ώστε συνιστά πλέον διαφορετικό μόρφωμα για τους καθολικούς και διαφορετικό για τους ορθόδοξους.

Συγκεκριμένα, και οι δύο αυτές παραδόσεις προήλθαν από την πρωτοχριστιανική μοναστική οργάνωση της Αιγύπτου. Στην Παπική Εκκλησία όμως, η μεταμόρφωση των μοναστικών κοινοβίων σε τάγματα, που χρησιμοποιούσαν τις μονές ως έδρες, έδωσε στο μοναχισμό ένα χαρακτήρα «στρατευμένο», και σε μερικές περιπτώσεις καθαρά στρατιωτικό (Ιησουίτες)! Στοιχείο νεωτεριστικό αποτέλεσε και η προοδευτική εξειδίκευση κάθε τάγματος σε ένα τομέα δραστηριότητας (π.χ. φιλανθρωπία, εκπαίδευση, ιεραποστολή).

Τέσσερις μεγάλοι Έλληνες λογοτέχνες που αντιπροσωπεύουν τις τάσεις με τις οποίες η ελληνική κοινωνία είδε τον μοναχισμό. Από πάνω αριστερά και δεξιόστ

ροφα:

• Η δεύτερη Βιομηχανική Επανάσταση δυνάμωσε τις μαρξιστικές θέσεις ενάντια στην αστική τάξη. Οι αστοί, θέλοντας να αποδείξουν την προοδευτικότητα τους στην κοινωνία, στράφηκαν κατά του μοναχισμού, χαρακτηρίζοντας τον παρωχημένη εμπειρία ζωής και τον μοναχό απειλή για την κοινωνία. Βασικός εκφραστής αυτού του ρεύματος στη λογοτεχνία είναι ο Εμμανουήλ Ροΐδης (1836-1904).

• Αντίδραση στο παραπάνω ρεύμα αποτελεί η τάση που θεωρεί τον μοναχισμό ως εκφραστή του γνήσιου ελληνικού λαϊκού βιώματος, σε αντίθεση με τον εκφυλιστικό αστικό κοσμοπολιτισμό και καταναλωτισμό. Αυτή η τάση πέρασε και στην νεοελληνική λογοτεχνία με τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη (1851 - 1941) ως κορυφαίο εκπρόσωπο της.

• Πολύ αργότερα θα εμφανιστεί στην ελληνική κοινωνία η σύνθεση των δύο παραπάνω ρευμάτων και θα καθρεφτιστεί σε δύο μεγάλους μας ποιητές. Τον Γιώργο Σεφέρη (1900 - 1971) και τον Οδυσσέα Ελύτη (1911 - 1996). Αν και μεγαλοαστοί οι ίδιοι, θα καταξιώσουν τον μοναχό στα έργα τους. (Πηγή: Πολίτης και Μοναχός, Βασίλης Μπακούρος, Περιοδικό Τρίτο Μάτι, τεύχος 139, σελ. 62)

Έτσι τα μοναχικά τάγματα σταδιακά προέκυψαν μηχανισμοί αποκλειστικής διεκπεραίωσης ενός έργου που ανήκει στην Εκκλησία συνολικά, δηλαδή και στον Κλήρο και στον Λαό.

Σε αυτή την εξέλιξη συνέβαλε η εκκλησιολογία του παπικού Πρωτείου. Στα πλαίσια της, ο Πάπας συγκέντρωσε στο σκήπτρο του την πληρότητα της πνευματικής και διοικητικής εξουσίας, με αποτέλεσμα να λειτουργεί ως μονάρχης με εντεταλμένα όργανα και Υπηρεσίες.

Σε αυτήν την έκπτωση πνευματικότητας η δυτική αντίδραση συμπυκνώθηκε σε μία προσπάθεια διαμαρτυρίας (Προτεσταντισμός), που οδήγησε τελικά σε ακόμη μεγαλύτερη εκκοσμίκευση. Εδώ ο μοναχισμός απορρίφθηκε περίπου ως παρά φύσει Χριστιανισμός.

Αλλά ούτε και η ανατολική παράδοση δεν υπήρξε πιστή στο μοναστικό πρωτοχριστιανικό ιδεώδες. Το κοινοβιακό σύστημα μοναστικής ζωής, που αποτελούσε ακρογωνιαίο λίθο της κοινωνικής του διάστασης διαβρώθηκε. Αντικαταστάθηκε από το ιδιόρρυθμο σύστημα, όπου οι μοναχοί φροντίζουν μόνοι τους για την καθημερινότητα τους και συνυπάρχουν με τους αδελφούς τους στην προσευχή ή στην διεκπεραίωση των διοικητικών αναγκών της μονής. Με σύγχρονους όρους, το μοναστήρι γίνεται ένας οργανισμός, ένας θρησκευτικός όμιλος, και παύει να αποτελεί μία κοινότητα με σωτηριολογικό χαρακτήρα.

Η χαλάρωση αυτή επιτρέπει πλέον στους μοναχούς να εγκαταλείπουν συχνά το κελί τους και να κυκλοφορούν στις πόλεις, χωρίς να υπάγονται σε καμία δικαιοδοσία, αναστατώνοντας τις λαϊκές ενορίες. Από την υστεροβυζαντινή περίοδο και έπειτα, αλλά και καθ’ όλη την Τουρκοκρατία, πλείστες συνοδικές αποφάσεις καταδικάζουν αυτή τη συμπεριφορά με αυστηρό ύφος και αυτούς τους αγύρτες μοναχούς ως αξιοκατάκριτα δείγματα εκκλησιαστικής παρακμής. Απαγορεύεται, μάλιστα, ρητά να κατοικούν μοναχοί σε ιδιωτικές οικίες και να ιερουργούν συστηματικά σε ενορίες, γιατί έτσι διαστρέφεται το μοναστικό βίωμα.

Αυτά αρκούν, για να φανεί σε πιο βαθμό ακολουθεί την παράδοση η ελληνική εκκλησιαστική πραγματικότητα, όταν επικεφαλής μεγαλώνυμων ενοριών τοποθετούνται συχνά αρχιμανδρίτες (δηλαδή μοναχοί) με τον εύσχημο λόγο ότι τις... «κοσμούν».

Ο μοναχός συνιστά έναν ανθρώπινο τύπο ριζικά διαφορετικό από τον αστό, όχι λόγω της ιδεολογικής τους προέλευσης -όπως συμβαίνει ανάμεσα στο μοναχό και τον κομμουνιστή- όσο του αντίπαλου βιώματος το οποίο ιστορικά υλοποιεί, καθένας, ως κοινωνική μονάδα.

Η αντιπαλότητα αυτή δεν προκύπτει απλώς από το γεγονός ότι αρκετές από τις συμπεριφορές του αστού είναι ρητά αποδοκιμαστέες από τη χριστιανική ηθική, όπως για παράδειγμα ο ιδιωτικός τοκισμός χρημάτων. Ο μοναχός αποτελεί, με το σύστημα αξιών που πραγματώνει, έναν αντιεπενδυτή, έναν αντι-αποχαμιευχή, έναν αντι-συσσωρευτή κεφαλαίου και παράλληλα τον πλέον αντι-καταναλωτή: Δεν υπόκειται στις επιταγές της μόδας, δεν αγοράζει πολλαπλάσια από τις ανάγκες του... Με δύο λόγια, ο μοναχός δεν συμβάλλει στην κινητικότητα του εμπορικού κεφαλαίου και άρα στο κέρδος.

Επομένως, αναπόφευκτα καθηλώνει την αγορά και καταδικάζει συνολικά το σύστημα σε μαρασμό. Παράλληλα, η προσκόλληση του μοναχού στις πρωτογενείς οικονομικές δομές (π.χ. στη γεωργία) θύμιζε έντονα -τουλάχιστον στα αρχικά στάδια του καπιταλισμού- φεουδαρχία, καθώς μάλιστα στη Δύση, οι μονές κατείχαν μεγάλες εκτάσεις γης.

Γι’ αυτό η ανερχόμενη αστική Τάξη δημιούργησε, στα πλαίσια της Μεταρρύθμισης, ένα χριστιανικό δόγμα (Εκκλησία) στα μέτρα της, με εκφραστή τον Λούθηρο. Ο Max Weber στο κλασικό πια έργο του, Η προτεσταντική ηθική και το πνεύμα του καπιταλισμού, απέδειξε αδιάσειστα την πολιτική διασύνδεση -και περαιτέρω την κοινωνική αλληλεξάρτηση- ανάμεσα στους γερμανούς αστούς και την οικονομική τους συμπεριφορά απ’ τη μια μεριά, και τον Λούθηρο από την άλλη.... Ας μη φανεί αντιφατικό με όσα προαναφέραμε, ότι ο ίδιος ο εισηγητής μιας τέτοιας διασύνδεσης (Λούθηρος) ήταν μοναχός και μάλιστα αυστηρά προσκολλημένος στον όρκο του...

Ο καπιταλισμός στα πρώτα του στάδια ήταν αντι-εξοδευτικός, γιατί στόχευε στη συσσώρευση του παγκόσμιου κεφαλαίου, το οποίο κυκλοφορούσε διάσπαρτο και πολυτεμαχισμένο. Υπήρχε, λοιπόν, μία βάση συσχετισμού (ή καλύτερα αμοιβαίας πλάνης) για τις σχέσεις μοναχικού βιώματος - καπιταλιστικού ήθους. Ανάλογη πλάνη (αν δεν ήταν συνειδητή εξαπάτηση) συντελέστηκε κατά την Οκτωβριανή Επανάσταση (1917) στην τσαρική Ρωσία, όταν ο Βλαντιμίρ Λένιν, έπειθε τους χωρικούς ότι η αταξική κομμούνα είναι περίπου ο κοινωνικός επίγονος της πρωτοχριστιανικής και έπειτα μοναστικής κοινοκτημοσύνης!

Τη σχέση μεταξύ μοναχού και αστού μπορούμε να την παρακολουθήσουμε με σαφείς όρους, κυρίως τον 18ο αιώνα στα πλαίσια του Διαφωτισμού (Ευρωπαϊκού και Νεοελληνικού), όταν η αστική τάξη κατέχοντας πλέον τον πλούτο, επιδιώκει και επιβάλλει την πολιτική της επικράτηση.

Αν εξετάσουμε συγκεντρωτικά την βαθιά απαξίωση, που εκφράζουν συνολικά οι διαφωτιστές (κυρίως ο Βολταίρος) για τους μοναχούς και τον μοναχισμό, θα παρατηρήσουμε μία ριζική ανανέωση του επιθετικού τους οπλοστασίου: Οι μοναχοί δεν είναι μόνο «αργές» οικονομικές μονάδες, αλλά και «νωθροί» πολίτες, εθισμένοι στην υποταγή, μισαλλόδοξοι, αμετανόητοι φορείς της σκοταδιστικής κουλτούρας (= παραδοσιακής παιδείας) και, τελικά, νοσηρά κοινωνικά πρότυπα.

Ο αγώνας εναντίον του μοναχισμού στη Γαλλία (αλλά και αργότερα στην απελευθερωμένη Ελλάδα) ήταν ουσιαστικά ρήξη ταξικού χαρακτήρα με τις μονές, ως οικονομικές μονάδες φεουδαρχικού τύπου, αφού κατείχαν μεγάλες εκτάσεις γης και έτσι, απλουστευτικά, κρίνονταν ως γαιοκτήμονες. Ο συλλογικός χαρακτήρας της μοναστικής ιδιοκτησίας και η προσωπική ακτημοσύνη του μοναχού πολύ λίγο γινόταν κατανοητά σε ανθρώπους με μηδενικό θρησκευτικό φρόνημα... Έτσι κάθε έξαλλη κατηγορία γινόταν πιστευτή, επειδή διακυβεύονταν τεράστια συμφέροντα που αφορούσαν την έξοδο της αστικής Τάξης στο ιστορικό προσκήνιο.

Η επισήμανση αυτή γίνεται, γιατί τελικά οι κτηματικές περιουσίες των μονών που δημεύτηκαν σε ολόκληρη την Ευρώπη (πλην της Αγγλίας) κατά τον 18ο-19ο αιώνα, δεν αποδόθηκαν στους ακτήμονες χωρικούς, αλλά στους μεγαλοαστούς κεφαλαιούχους! Δεν ακούστηκε μάλιστα η παραμικρή διαμαρτυρία από τους διαφωτιστές λόγιους (π.χ. τον Κοραή), τουλάχιστον για την υπαγωγή των πρώην ελεύθερων ακτημόνων σε καθεστώς δουλοπαροικίας.

Ο μοναχισμός, επίσης, ταυτίστηκε (και όχι αδίκως) στη Δύση με τον σκληρό παπικό πυρήνα, επειδή τα μοναστικά τάγματα αποτελούσαν συχνά, τα εκτελεστικά όργανα σκληρών και αντιλαϊκών σχεδίων (π.χ. εκκαθαρίσεις αιρετικών). Άλλες πάλι φορές υλοποιούσαν τα μεγαλεπήβολα οικουμενιστικά σχέδια του Βατικανού και δρούσαν σε βάρος της εθνικής κυριαρχίας των επιμέρους κρατών.

Γι’ αυτό ο Αδαμάντιος Κοραής, που φιλοδόξησε ρητά να γίνει ένας Έλληνας «Βολταίρος»(!), αντιγράφει άκριτα τις γαλλικές ατάκες και κατηγορεί συχνά, από τη μόνιμη κατοικία του στο Παρίσι, τους Έλληνες μοναχούς (και μέσω αυτών συνολικά την εκκλησιαστική ιεραρχία) για συνεργασία με τους Οθωμανούς. Καυτηριάζει, μάλιστα, τη μοναχική ταπείνωση ως απαρχή εθελοδουλείας και την απομάκρυνση από τα εγκόσμια ως δειλία, όταν αυτές δεν είναι κοινός φαρισαϊσμός...

Είναι σαφές ότι ο μοναχός στο ανθρωποείδωλο του αστού είναι μία περιθωριακή και επικίνδυνη φιγούρα, ενώ το μοναστικό βίωμα αποτελεί μία παρωχημένη εμπειρία ζωής.

Όσο το καπιταλιστικό συστημα εξελισσόταν -κυρίως υπό την επίδραση της δεύτερης βιομηχανικής Επανάστασης- και η ταξική ανισότητα που δημιουργούσε εντεινόταν, τόσο οι επιθέσεις εναντίον του μοναχισμού πύκνωναν, αφού οι αστοί αναζητούσαν ερείσματα προοδευτικότητας κάτω από την πίεση της μαρξιστικής κριτικής για το σύστημα τους. Για την Ελλάδα χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας αστικής επιθετικότητας είναι το έργο του Εμμανουήλ Ροΐδη.

Βέβαια, την ίδια στιγμή, επειδή στη χώρα μας η αστικοποίηση έβαινε με αργούς ρυθμούς και η εθνοφυλετική (και εντέλει κρατική) ταυτότητα ταυτιζόταν με τη θρησκευτική, αναπτύσσεται στους κύκλους των λογίων (με άξονα το έργο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη), μία αντίδραση «ελληνικότητας» και ο μοναχισμός επαναξιολογείται πλέον ως εκφραστής του γνήσιου λαϊκού βιώματος ενάντια στο ρεύμα του αστικού κοσμοπολιτισμού. Ο μοναχός καλείται «φυσικός» άνθρωπος και το μοναστικό βίωμα «εμπειρία της Εδέμ», για να αντιδιασταλεί με σαφήνεια προς τον αστό (και την ζωή του) που κείτα στο «παρά φύσει», γι’ αυτό αδικεί, κλέβει, ακολασταίνει, τελικά δυστυχεί!

Είναι φανερό ότι ο μοναχός αποτελεί τον αντίποδα του αστού καταναλωτή. Είναι «αντιπαραγωγικός» -και, ως εκ τούτου, αντί καταναλωτικός- ασχολείται με παραδοσιακά παρωχημένες εργασίες (γεωργία, χειροτεχνία, κ.λπ.), είναι αντιεπενδυτής και αντισυσσωρευτής κεφαλαίου και προσπαθεί να είναι αυτάρκης, πράγμα εξαιρετικά αντίθετο από τις επιδιώξεις της αστικής κοινωνίας. Στην εικόνα Αγιορίτης μοναχός.

Ωστόσο, πρέπει οπωσδήποτε να επισημανθεί ότι όλα τα παραπάνω αφορούν σε ιδανικές καταστάσεις μοναχισμού, που σήμερα όσο πάνε και εκλίπουν... Και είναι γεγονός ότι πάντα υπήρχαν φαινόμενα σήψης στις τάξεις του μοναχισμού (αφού και οι μοναχοί είναι άνθρωποι), όμως στις μέρες μας γινόμαστε μάρτυρες όλο και περισσότερων δειγμάτων εκφυλισμού της μοναχικής ζωής (πάμπλουτοι και σχετιζόμενοι με σκάνδαλα μοναχοί, κ.λ.π.).

Είναι γεγονός ότι λέγοντας «πολίτης» σήμερα εννοούμε βασικά τον αστό καταναλωτή. Πρόκειται για τον άνθρωπο που κατοικεί στην ίδια πόλη με άλλους ανθρώπους, με τους οποίους τον συνδέουν κυρίως οικονομικά συμφέροντα. Ο «πολίτης» τού σήμερα έχει αφύσικες -τεχνητά δημιουργημένες- ανάγκες και διατηρεί την ψευδαίσθηση ότι κατέχει το κατ’ εξοχήν γνώρισμα του Πολίτη: δηλαδή ότι μπορεί να συμμετέχει στη νομή της εξουσίας. Αυτό θα συνέβαινε όμως μόνο αν αυτή η νομή γινόταν με κλήρωση! Είναι εξίσου γεγονός ότι ο γνήσιος μοναχός «αποχωρεί» από την «πόλη» τέτοιων «πολιτών» και η πράξη του αυτή αποτελεί παράλληλα διαμαρτυρία και καταγγελία... (Πηγή: Πολίτης και Μοναχός, Βασίλης Μπακούρος, Περιοδικό Τρίτο Μάτι, τεύχος 139, σελ. 63)

Η σύνθεση (ή ο συμβιβασμός) των αντιθέτων θα επιτευχθεί πολύ αργότερα στην πνευματική μας ζωή, με τη λεγόμενη «Γενιά του ’ 30», όταν οι μεγαλοαστοί εκπρόσωποι της (Γ. Σεφέρης, Οδ. Ελύτης) θα καταξιώσουν στο έργο τους τον μοναχό και την προσπάθεια του ως πρότυπα ήθους.

Αν και η θεώρηση ενός εκκλησιαστικού φαινομένου με οπτική καθαρά κοσμική αποτελεί ουσιαστικά μία ανορθόδοξη (επιστημονικά και δογματικά) μέθοδο, θα αποτολμηθεί εδώ. Έτσι, θα μπορέσουμε να αναδείξουμε πτυχές του μοναχικού βίου, που συχνά έμειναν ασχολίαστες από την καθαρώς θεολογική έρευνα.

Πριν απ’ όλα θα πρέπει να τονίσουμε ότι ο μοναχισμός, ακόμα και στην κοινοβιακή του εκδοχή, φέρει έκδηλα τα σημάδια ίου αναχωρητισμού και του ερημιτιομού της πρωτοχριστιανικής περιόδου, των φαινομένων, δηλαδή, από τα οποία ιστορικά προήλθε. Η διαπίστωση αυτή καθιστά σαφές ότι το μοναστικό βίωμα είναι καταρχάς επιθυμία απομόνωσης, ενδοσκόπησης και εντέλει ανεύρεσης του Θεού που κατοικεί εντός μας. Ο χριστιανός μοναχός δεν στοχεύει, όπως πχ. ο βουδιστής, στην έκσταση, αλλά αντιθέτως στην είσοδο, και γι’ αυτό η προσπάθεια του σχετίζεται περισσότερο με την αρχαιοελληνική επιταγή «ένδον σκάπτε». Αυτή είναι, κατά τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, η υποχρέωση του μοναχού, με βάση τη ρητή διαβεβαίωση του Χριστού: «η βασιλεία τον Θεού εντός υμών εστίν» (Λουκ. 17, 21).

Η ανεύρεση αυτής της εσωτερικής βασιλείας καθιστά το μοναχικό βίωμα, παρά τη μόνωση που προϋποθέτει, θεμελιωδώς κοινωνικό! Αρκεί να θυμόμαστε ότι η κοινωνία στην οποία συμμετέχει ο μοναχός είναι κοινωνία προσώπων και όχι αριθμητικών μονάδων, δηλαδή ατόμων. Επειδή, όμως, κατά τη χριστιανική δογματική το πρόσωπο του Θεού έλαβε ανθρώπινη μορφή, κάθε ανθρώπινο πρόσωπο αποτελεί εξεικόνιση Του. Έτσι, όσο περισσότερο ευρίσκει ο μοναχός τον «ενοικούντα» Θεό (τον Θεό δηλαδή που κατοικεί μέσα του), τόσο περισσότερο συνάπτεται με τον συνάνθρωπο του, εντός του οποίου κατοικεί ο ίδιος Θεός.

Ωστόσο, είναι τεράστια η διαφορά που υφέρπει στις μοναστικές πρακτικές επίτευξης αυτής της κοινωνίας αφ’ ενός, και των ανάλογων πρακτικών άσκησης των μοναχών άλλων ανατολικών θρησκειών αφ’ ετέρου. Η νέκρωση των παθών που προϋποθέτει η βουδιστική νιρβάνα (ουράνια γαλήνη) δεν είναι του ίδιου ποιου με την νέκρωση των κοσμικών παθών του χριστιανού μοναχού. Ο χριστιανός μοναχός χρειάζεται και τη σάρκα και τα ένστικτα, γιατί αυτά αποτελούν θεμελιώδη μέσα σωτηρίας, αρκεί να μην υπηρετούν την ατομική του ανάγκη, αλλά να γίνονται δυνάμεις συνεκτικές με το Θεό και τον συνάνθρωπο. Χρειάζεται λοιπόν να τα μετακεντρώσει, ώστε να μην αναφέρονται στο ατομικό «είναι», αλλά στο κοινό «υπάρχειν».

Από αυτό το ήθος απορρέουν χαρακτηριστικά της μοναστικής ζωής που συχνά συγχέονται με κοσμικά φαινόμενα, όπως η κοινοκτημοσύνη. Για τον μοναχό είναι αυτονόητο ότι δεν μπορεί να έχει ατομικά αγαθά, αλλά ό,τι έχει είναι εξ ορισμού κοινό.

Προκύπτει, έτσι αβίαστα το συμπέρασμα ότι η μοναχική σκοποθεσία και μπορεί και έχει πολιτική διάσταση, αφού με την αρχαιοελληνική έννοια του όρου κάθε υπεύθυνος πολίτης είναι πρόσωπο, δηλαδή ελεύθερη ύπαρξη, που τείνει φυσιολογικά, αλλά όχι αναγκαστικά, στην κοινωνία με τον συνάνθρωπο.

Το γεγονός ότι ο πολίτης ζει σε «πόλη», ενώ ο μοναχός σε μονή ή ερημητήριο δεν πρέπει να φανεί ως στοιχείο σύγκρουσης τους. Πόλη δεν είναι τα κτίρια ούτε οι οικονομικές δομές. Αυτά «παράγονται» από το θεμελιώδες χαρακτηριστικό της πόλης και αυτό το χαρακτηριστικό είναι η συμμετοχή -η συλλειτουργία- προσώπων σε ένα κοινό βίωμα με σκοπό την ευδαιμονία, όπως έλεγε και ο Αριστοτέλης και ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς.

Ούτε η ευδαιμονία του Αριστοτέλη είχε αποκλειστικά υλικό χαρακτήρα, ούτε η ευδαιμονία του Παλαμά αποκλειστικά πνευματικό. Και στην αρχαία Ελλάδα και στην Ορθοδοξία, ο ευδαίμων πολίτης - μοναχός συμμετέχει και στο πνεύμα και στην ύλη κατά το ήθος του.

Η πόλη του μοναχού ασφαλώς δεν έχει τα γεωγραφικά όρια της αρχαίας πόλεως - κράτους. Πρόκειται για μία «πόλη» πνευματική, όπως άλλωστε την εννοούσε ο απόστολος Παύλος: «ουκ έχομεν ώδε μένονσαν πόλιν, αλλά την μέλλονσαν επιζητονμεν...». Πόλη συγκροτεί ο μοναχός που κατοικεί στο Άγιο Όρος με τους ορθοδόξους, π.χ. της Κορέας!

Με αυτή την έννοια η πόλη του μοναχού, ως βίωμα, σχετίζεται με το ιδεολογικό μόρφωμα της «πατρίδας» του αστικού πολιτισμού. Πατρίδα δηλαδή του Έλληνα της Βορείου Ηπείρου δεν είναι η Αλβανία, αλλά η Ελλάδα.

Αδαμάντιος Κοραής (1748 - 1833). Ο «Έλληνας Βολταίρος», υπέρμαχος της αστικής τάξης, ήταν φυσικό να ταχθεί εναντίον του μοναχισμού, αφού για την αστική κοινωνία οι μοναχοί δεν είναι παρά «αργές οικονομικές μονάδες», «νωθροί πολίτες» και «φορείς σκοταδιστικής κουλτούρας». Συνεπής με αυτές τις θέσεις, ο Κοραής ήταν υπέρ της δήμευσης των μεγάλων κτημάτων των μοναστηριών - ωστόσο, δεν διαμαρτυρήθηκε όταν αυτά δεν δόθηκαν σε ακτήμονες αγρότες, αλλά σε μεγαλοαστούς κεφαλαιούχους...(Πηγή: Πολίτης και Μοναχός, Βασίλης Μπακούρος, Περιοδικό Τρίτο Μάτι, τεύχος 139, σελ. 64)

Από αυτή την συνάφεια ανάμεσα στην μοναστική πόλη και στην αστική πατρίδα, προκύπτει ότι ο μοναχός επιζητώντας την «ουράνια πόλη» μπορεί να έχει και επίγεια πατρίδα, αρκεί οι ιστορικές επιταγές να μην επιβάλουν να προτιμήσει την πατρίδα σε βάρος της πόλης του! Δηλαδή οι καθολικοί Γερμανοί μοναχοί την περίοδο του Ναζισμού όφειλαν να μην υπηρετήσουν την πατρίδα τους, προκειμένου να διασφαλίσουν την ουράνια πόλη τους.

Η αντίδραση αυτή βέβαια δεν στηρίζεται ούτε απαιτεί τη γνώση της εκάστοτε διπλωματικής και πολιτικής πραγματικότητας. Είναι αντίδραση άμεση και βιωματική! Ο μοναχός, δηλαδή, συλλαμβάνει την αντίθεση ανάμεσα στα προπαγανδιστικά «πατριωτικά» συνθήματα και στο γνήσιο εκκλησιαστικό ήθος που εκπροσωπεί (όταν το εκπροσωπεί...).

Στην αρχαιοελληνική πόλη η έννοια της πατρίδας δεν είναι εθνική, αλλά φυλετική και έχει αυστηρά γεωγραφικά όρια, δηλαδή τα όρια της κάθε πόλης - κράτους. (Βέβαια όλοι οι πολίτες των αρχαιοελληνικών άστεων αναγνώριζαν την ελληνική τους ταυτότητα, αυτό όμως δεν σημαίνει πως θεωρούσαν ότι έχουν κοινή πατρίδα!) Είναι φυσικό λοιπόν να υπάρχει απόκλιση ανάμεσα στον μοναχισμό και τη σύλληψη της αρχαιοελληνικής πόλεως και ως συγκεκριμένης περιοχής, γιατί ο μοναχισμός διαμορφώθηκε στα πλαίσια μιας πολυεθνικής αυτοκρατορίας (Ρωμαϊκής).

Ασφαλώς όμως αυτό με το οποίο το μοναστικό ήθος είναι ριζικά ασύμβατο είναι η αστική κοινωνία. Γιατί στην αστική κοινωνία υπάρχει απλή συμβίωση και όχι συνύπαρξη, υπάρχει χρονική σύμπτωση ατόμων και όχι βιωματικός σύνδεσμος. Πρόκειται για τον ίδιο ακριβώς λόγο που θέτει αντίπαλη την αστική κοινωνία με το αρχαιοελληνικό «άστυ».

Ο αναχωρητισμός λοιπόν του χριστιανού μοναχού δεν διασπά την χριστιανική πόλη διότι μαζί της τον συνδέει το κοινό δόγμα-βίωμα.

Οπωσδήποτε όμως αυτή η «αναχώρηση» διασπά και απαξιώνει την αστική κοινωνία-πόλη.

Αλλά αυτή για τον μοναχό δεν είναι παρά συστοιχία συμφερόντων, άθροισμα οικονομικών δομών, ιστορικό πλαίσιο που εξυπηρετεί αποκλειστικά υλικές επιδιώξεις. Με δυο λόγια, η αστική κοινωνία-πόλη δεν αποτελεί πραγματική πόλη ή κοινωνία. Οι αστοί προσποιούνται ότι συγκροτούν κοινωνία, γιατί αυτό ικανοποιεί συγκεκριμένες επιδιώξεις και ο μοναχός, που τις αποστρέφεται, καταγγέλλει με την επιλογή του, αυτή την αστική υποκρισία.

Πηγή: Πολίτης και Μοναχός, Βασίλης Μπακούρος, Περιοδικό Τρίτο Μάτι, τεύχος 139, σσ. 60- 64

Η ΓΕΡ. ΓΑΒΡΙΗΛΙΑ ΕΝΑΝΤΙΑ

ΣΤΟΝ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΜΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟ ΣΥΓΚΡΗΤΙΣΜΟ

Του Θ.Φ.Δ

Η Γερόντισσα καθώς περιποιείται έναν άρρωστο, λεπρό. (Πηγή Φώτο: Γερόντισσας Γαβριηλίας, Η Ασκητική της Αγάπης, Στ΄ Έκδοση, Εκδόσεις Επτάλοφος ΑΒΕΕ, Σειρά Τάλαντο, Αθήνα 1997, σελ. 60)

Οι κοινές προσευχές (1) με οποιονδήποτε είναι εκτός Εκκλησίας, απαγορεύονται από την Ορθόδοξη Καθολική Εκκλησία του Χριστού. Προσοχή! Δεν απαγορεύονται επειδή δεν αγαπάμε τους αλλόδοξους. Δεν απαγορεύονται επειδή είμαστε Μισαλλόδοξοι. Η Μισαλλοδοξία δεν είναι Ορθόδοξη θέση. Το αντίθετο. Όλους τους αγαπάμε και θέλουμε να γνωρίσουν τον Χριστό και την Ορθοδοξία. Μισούμε το ψέμα, αλλά όχι τον ψεύτη. Για να προσευχηθούμε μαζί με κάποιον, όμως, θα πρέπει να υπάρχει κοινή πίστη. Αλλιώς σε ποιόν Θεό προσευχόμαστε; «Οι Θεοί των Εθνών δαιμόνια», λέει η Αγία γραφή, και το επαναλαμβάνει με τον τρόπο της η Γερ. Γαβριηλία.

Αλλά και για αιρέσεις να πούμε, είναι ο Θεός των Ορθοδόξων ο ίδιος με τον Θεό π.χ. των Λατίνων, που είναι εκδικητικός και βασίζεται σε νομικίστικη δικαιοσύνη κατά τον Ανσέλμο Κατερβουρίας; Τον περιγράφουμε το ίδιο; Ο Θεός μπορεί να πει κάποιος , είναι ένας. Όντως, έτσι είναι. Αλλά όλοι δεν τον γνωρίζουν. Αν εγώ , περιγράφοντας π.χ. τον πρωθυπουργό της Χώρας, πω πως είναι 2.10, έχει ξανθά μαλιά, είναι 18 χρονών, γαλάζια μάτια, και μακριά μύτη, θα είμαι σωστός; Όχι βέβαια! Το ίδιο και με τις αιρέσεις. Όλοι για τον Χριστό μπορεί να μιλάνε, μπορεί και να μιλάνε για αρετή η για «αγάπη» , αλλά είναι μόνο λέξεις. Δεν έχουν πραγματικό νόημα, γιατί έχει διαστραφεί. Γι’ αυτό η Εκκλησία, απαγορεύει με ποινή καθαίρεσης η αφορισμού (2) τις συμπροσευχές. Όσοι παραβαίνουν αυτό τον κανόνα, ότι θέση και να έχουν στην Εκκλησία, πέφτουν σε αμαρτία.

Τα ίδια πράττει και η Γερ. Γαβριηλία. Αγαπάει τους αιρετικούς και του αλλόδοξους: Τους συναναστρέφεται, τους διακονεί, θυσιάζει τον εαυτό της για να υπηρετήσει φτωχούς, άρρωστους, ακόμα και λεπρούς, σε ξένες και αφιλόξενες χώρες, όπως μαθαίνουμε στο βιβλίο «Η ΑΣΚΗΤΙΚΗ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ», που περιγράφει την ζωή της. Μιλάμε για μία γερόντισσα που γύρισε όλο τον κόσμο, έκανε ιεραποστολή, υπηρέτησε τους λεπρούς και τους ανήμπορους μέσα στις ζούγκλες κινδυνεύοντας η ίδια! Δεν είχε ποτέ προσωπική περιουσία, και είχε φίλους από κάθε φυλή η θρησκεία. Παρόλα αυτά δεν δέχθηκε να συμπροσευχηθεί ούτε με αλλόδοξο ούτε με αιρετικό, ούτε παραδέχθηκε άλλη πίστη. Αυτοί που προωθούν την Οικουμενιστική Παναίρεση (3), άραγε έχουν τόση αγάπη, όσο η Γερόντισσα; Τόση αγάπη ώστε να δώσουν την ζωή τους, ζωντανό ολοκαύτωμα προς τον πλησίον; Δεν νομίζουμε. Η Γερόντισσα έζησε ακόμα και σε μοναστήρια αλλόδοξων (χωρίς να προσεύχεται και να εορτάζει μαζί τους!). Έκανε πράξη τα λεγόμενα του μακαριστού Γέροντος Πορφυρίου, που έλεγε πως πρέπει να γίνεται η πραγματική Ιεραποστολή, ακόμα και ανάμεσα σε ανθρώπους που δεν πιστεύουν στον Χριστό:

(…) Ο φανατισμός δεν έχει σχέση με τον Χριστό. Να είσαι χριστιανός αληθινός. Τότε κανένα δεν θα παρεξηγείς, αλλά «η αγάπη σου πάντα θα στέγει» [ Α΄ Κορ. 13, 7.]. Και στον αλλόθρησκο, χριστιανός. Δηλαδή να τον τιμάς άσχετα με τη θρησκεία του με έναν ευγενικό τρόπο. Μπορείς να περιποιηθείς έναν οθωμανό, όταν έχει ανάγκη, να του μιλήσεις, ν’ αναστραφείς μαζί του. Να υπάρχει σεβασμός της ελευθερίας του άλλου. Όπως ο Χριστός «ίσταται επί την θύραν και κρούει», χωρίς να την παραβιάζει, αλλά περιμένει την ψυχή μόνη της κι ελεύθερα να Τον δεχθεί, έτσι κι εμείς να στεκόμαστε μπροστά στην κάθε ψυχή.

Στην ιεραποστολική προσπάθεια να υπάρχει λεπτός τρόπος, ώστε οι ψυχές να δέχονται ό,τι προσφέρομε, λόγια, βιβλία, χωρίς ν’ αντιδρούν. Και κάτι ακόμη. Λίγα λόγια. Τα λόγια ηχούν στ’ αυτιά και εκνευρίζουν πολλές φορές. Η προσευχή και η ζωή έχουν απήχηση. Η ζωή συγκινεί, αναγεννά και αλλοιώνει, ενώ τα λόγια μένουν άκαρπα. Η καλύτερη ιεραποστολή γίνεται με το καλό μας παράδειγμα, την αγάπη μας, την πραότητά μας.

(…) Η αγάπη προς τον Χριστό δεν έχει όρια, το ίδιο και η αγάπη προς τον πλησίον. Να εκτείνεται παντού, στα πέρατα της γης. Παντού, σε όλους τους ανθρώπους. Εγώ ήθελα να πάω να ζήσω μαζί με τους χίπηδες στα Μάταλα (4) χωρίς, βέβαια, αμαρτίες, για να τους δείξω την αγάπη του Χριστού, πόσο είναι μεγάλη και πως μπορεί να τους αλλάξει, να τους μεταμορφώσει. Η αγάπη είναι πάνω απ’ όλα. (…) (5)

Οι Αρχαίοι Πατέρες της Εκκλησίας, συμφωνά με τον Ευεργετινό, το Γεροντικό, όχι μόνο έπρατταν όπως η Γερόντισσα, και όπως λέει ο Γέροντας, αλλά πούλαγαν τους εαυτούς τους σκλάβους σε ειδωλολάτρες, ώστε δουλεύοντας για αυτούς, να τους δείξουν με το παράδειγμά τους, έμπρακτα, την Χριστιανική πίστη, δεν δέχονταν όμως να συμβιβαστούν με την ειδωλολατρία, όπως οι Οικουμενιστές! Ούτε συμπροσευχόντουσαν με αυτούς, ούτε αποδέχονταν πως και αυτοί πιστεύουν στον ίδιο Θεό. Αλλά αναγνώριζαν πως ο Μοναδικός Θεός, που κηρύττει η Ορθόδοξη Εκκλησία, μας δημιούργησε όλους.

Η «αγάπη» που προσπαθούν να μας «πλασάρουν» οι Οικουμενιστές, είναι μία ωφελιμιστική και συναισθηματική αγάπη, του «τύπου», και της ψευτο-ευγένειας. Αυτοί οι άνθρωποι, απλά θέλουν να κάνουν μία «Θρησκευτική Ένωση», για να προωθήσουν τα σχέδια της παγκοσμιοποίησης. Τι να πει κανείς! Ζούμε σε μία εποχή που η ένωση είναι σημαντικότερη από την διάκριση ανάμεσα στο ψέμα και την αλήθεια. Αυτό όμως είναι άτοπο. Γιατί εάν η ένωση βασίζεται στο ψέμα, τότε είναι και αυτή ψεύτικη. Αυτή είναι η σημερινή ασθένεια του Οικουμενισμού, που εξαπλώνεται όλο και περισσότερο. Ελπίζουμε τα παρακάτω αποσπάσματα, από μία Γερόντισσα που πραγματικά αγάπησε κάθε άνθρωπο, ανεξαρτήτως φυλής η Θρησκείας, να μας δείξουν πως η κίβδηλη ψευτοαγάπη των Οικουμενιστών, δεν έχει καμία σχέση με την Αγάπη του Χριστού. Τα λάβαμε από το βιβλίο «Η ΑΣΚΗΤΙΚΗ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ». 15η Έκδοση, Εκδόσεις Τάλαντο.

Α΄ ΠΕΡΙ ΑΝΑΤΟΛΙΚΩΝ ΘΡΗΣΚΕΙΩΝ: ΔΕΝ ΕΧΟΥΜΕ ΟΛΟΙ ΤΟΝ ΙΔΙΟ ΘΕΟ!

1. Γράμμα σε πρώην «κατ’ Ανατολάς »Αναζητήτρια Αθήνα Σεπτ. 1986

... Άκουσα τα προβλήματα σου. Άκουσα και το πώς σκέπτεσαι και το πώς αισθάνεσαι. Ένα πράγμα θέλω να σου πω Μ μου. Μην χρονοτριβείς πάρα πολύ στην λεγομένη αυτοεξέταση. Αυτό, σε κάνει να ξεχνάς τον Θεό, άλλα και τον άνθρωπο. Μου φαίνεται ότι η αληθινή αγάπη προς τον Θεό είναι να Τον βλέπουμε σε όλη Του την Δημιουργία και προ πάντως να Τον βλέπουμε στον Πλησίον μας. Κι όταν θα βλέπουμε τον Πλησίον μας και θ’ ασχολούμεθα με κείνον, σιγά-σιγά θα ξεχνούμε και τον εαυτόν μας.

Επειδή μεγάλωσες στην Χριστιανική Θρησκεία, σε ρωτώ: έπρεπε να πας στον Σάϊ Μπάμπα για να ακούσεις το Pure Heart (καθαρή καρδιά); Αν είχες διαβάσει το Ευαγγέλιο, θα ήξερες ότι ό Κύριος λέει: Μακάριοι οι καθαροί τη καρδία. Και κάπου στην Παλαιά Διαθήκη λέει: Θα σε πάρω παιδί Μου στην έρημο, κι εκεί, θα μιλήσω στην καρδιά σου. Δεν είναι με το μυαλό μας πού μιλούμε με τον Θεό. Η καρδιά (6) μιλάει.

Με ρωτάς ακόμα αν πρέπει να ζητήσεις να γίνει Βάπτισις, επειδή έχεις ήδη το Χρίσμα. Αλλά αυτό το Χρίσμα έγινε πολύ πριν την δική σου παραμονή για πολλά χρόνια με αυτήν την Φιλοσοφία. Νομίζεις ότι αυτό δεν επηρέασε τον εσωτερικό σου άνθρωπο; Τον επηρέασε. Και πολύ μάλιστα. Γιατί αυτή τη στιγμή, κάθε φορά πού σκέφτεσαι την δική μας Προσευχή, την δική μας Λατρεία, ό νους σου τρέχει στις στάσεις πού παίρνουν οι Γιόγκι, στην όρθια σπονδυλική στήλη και σε ένα σωρό άλλα γυμνάσματα που δεν έχουν καμιά σχέση με το Πνεύμα τού Θεού.

Κάποιος είπε: «Όταν η ψυχή είναι γονατιστή στα Πόδια του Χριστού, τι σημασία έχει εάν το σώμα μας είναι ξαπλωτό, όρθιο, γονατιστό, πεσμένο». Καμιά σχέση! Όταν πάψεις να σκέπτεσαι το σώμα σου και τον εαυτό σου, τότε θα μπορέσεις πραγματικά να ενωθείς με την Δύναμη του Θεού.

Επαναλαμβάνεις πολλές φορές: Πώς μου το είπατε αυτό .... Γιατί μου είπατε το άλλο; Ήταν από έμπνευση Θεού; Ήταν από φώτιση: Ήταν από το μυαλό σας;... Εάν εγώ καθόμουνα να σκέφτομαι κάθε στιγμή έτσι, δεν θα μπορούσα να αρθρώσω τίποτα... Γιατί ξέρουμε την αναξιότητα του καθενός μας στο να συμβουλέψει τον άλλον. Αλλά αισθάνομαι και συμπάσχω με αυτούς πού βλέπω γύρω μου τόσο ώστε γίνομαι σαν να είμαι αυτοί. Κι από εκεί και πέρα ξεκινώ, και λέγω στο τέλος: «Αν ήμουν εσύ, θα έκανα αυτό». Εσύ όμως θέλεις κάποιον που θα σε πάρει από το χέρι, θα σε κάνει υποτακτικό, θα σου πει κάνε αυτό, κάνε το άλλο, τώρα κάθισε, τώρα σήκω, τώρα να πάρεις λεφτά από την εργασία σου, τώρα να μην πάρεις, τώρα βάλε το κόκκινο φόρεμα, τώρα το άσπρο... Έ! Αυτό λοιπόν, είναι Σκλαβιά... Ο Θεός όμως, μιας έπλασε Ελευθέρους! Πολλοί μου λένε; «Μακάρι να μην μας έκανε ελεύθερους γιατί δεν ξέρουμε ποιο είναι το Θέλημα Του»... Αυτό όμως είναι Υποκρισία! Το Θέλημα του Θεού γίνεται φανερότατο στον άνθρωπο. Αλλά λέμε όλον τον καιρό: «Δεν το καταλαβαίνω... δεν το καταλαβαίνω»... γιατί δεν μας συμφέρει να το καταλάβουμε!

Ξέρεις πόσα χρόνια μελετώ, κι ακόμα μελετώ το Ευαγγέλιο; Είμαι σε θέση να σου πω ότι, όπως μία καλή νοικοκυρά παίρνει μία συνταγή ενός γλυκού για να το κάνει, κι αρχίζει και βάζει όλα τα υλικά όπως τα λέει η συνταγή, στο τέλος μπορεί να δει ότι το γλυκό της απέτυχε, οπότε το δίνει στον σκύλο της να το φάει... Λοιπόν, έτσι είναι και ή ζωή μας. Διαβάζουμε τις Οδηγίες για την ζωή μας πού είναι το Ευαγγέλιο, αλλά τα κάνουμε... θάλασσα! Και πάλι κάνουμε μία προσπάθεια, και πάλι, και πάλι... Αλλά, όπως στο γλυκό, που την μία φταίει το αυγό που έπεσε παραπάνω, την άλλη, η ζάχαρη πού έπεσε πιο λίγη, έτσι και στην ζωή. Μία φορά φταίει ή Φιλαυτία μας, μία φορά φταίει η Υποκρισία μας, μία φορά φταίει το ότι μιλήσαμε για τον Πλησίον μας σαν να μην ήταν αδελφός μας... Κι όλα αυτά μαζεύονται και γίνονται σαν μία πέτρα πού θα μας ρίξει κάτω στη θάλασσα να πνιγούμε και τίποτε άλλο...

Λες ότι ή αγαπημένη μας Γ σου είπε: «Πήγαινε πίσω (σε μένα δηλαδή) και ότι σου πει, να την υπακούσεις και τότε Θα βρεις τον δρόμο σου, γιατί εκείνη (εγώ δηλαδή) ξέρει να διαβάζει τον νου»... Και με ρωτάς: «Αλήθεια, τον διαβάζετε τον νου»; Για φαντάσου Μ μου, να ήξερα εγώ εάν διαβάζω τον νου! Δεν μπορώ να καταλάβω τίποτε από ότι μου λες εδώ, γιατί είναι τόσο διανοητικά! Είναι αδύνατον! Εγώ ξέρω μόνο να σ’ αγαπώ. Με όλη μου την καρδιά. Αγαπώ και το Συμπάν με όλη μου την καρδιά. Γιατί για μένα, δεν υπάρχει ξένος, δεν υπάρχει δικός μου, δεν υπάρχει κόκκινος, άσπρος, μαύρος... Τίποτε... Μην ξεχνάς Μ μου, ότι με το μυαλό έγινε η πρώτη αμαρτία και ότι μερικοί Άγγελοι, από Άγγελοι Φωτός, έγιναν Άγγελοι Σκότους. Ξέρεις τι φοβερό είναι Όταν έρχεται μία Δύναμις, πού δεν είναι Δύναμις από το Φως και σου παρουσιάζει ορισμένα πράγματα με τέτοια ομορφιά, με τέτοια δύναμη, με τέτοια καλοσύνη και με όλα αυτά τα πράγματα πού κάνουν τον καλό άνθρωπο, πού μπορεί και να τα βάλεις σε πράξη... Αυτό, να το προσέχουμε. Ξέρεις, είναι χρόνια τώρα πού έλεγα μέσα μου: Τι να εννοεί το ει τό φως το εν σοι σκότος έστι, το σκότος πόσο; Ξέρεις λοιπόν, ότι πιστεύοντας ότι έχουμε το Φως, έχουμε κάποτε Σκοτάδι και το βάζουμε σε πράξη στον αδελφό μας, με την ιδέα ότι τον βοηθούμε και τον αγαπούμε, ενώ όλα αυτά είναι έργα του Σκότους κι εμείς τα παίρνουμε για Φως...

Σ’ αυτό επάνω, μπορώ να σου πω για κάποιον πού αγαπούσε πάρα πολύ την αδελφή του πού έπασχε από μελαγχολία και πού νόμιζε ότι ήταν τόσο απαραίτητος, ώστε έπαυσε και να εργάζεται. Έλεγε: «Άμα εγώ δεν είμαι κοντά της, τι θα γίνει»;... Τέτοια Απιστία; Δηλαδή, ακόμα και την Βοήθεια του Θεού μπορούμε να την αντικαταστήσουμε;... Και σ’ αυτό λοιπόν, βλέπουμε το ει το Φως...

Αλλού πάλι, μου λες ότι κάνεις μια καλή πράξη και λες: Να, εγώ την έκανα... Θα σου πω ένα περιστατικό. Κάποτε, με μία γνωστή μου κυρία διαβάζαμε Πατερικά. Είχαμε γνωρίσει τον Σεβασμιώτατο Δαμιανό, και μία μέρα της λέω; «Ας πάμε να Εξομολογηθείς και να πάρουμε την Ευχή του». Πήγαμε, και μεταξύ άλλων της είπε ότι έχει έναν Εγωισμό πού δεν τον έχει ανακαλύψει ακόμα, κι ότι αν δεν έρθει σε Μετάνοια, δεν θα μπορέσει να έχει την Χαρά του Χρίστου... Τότε, εκείνη συνήλθε κάπως και πήγε σπίτι της και άρχισε τα δάκρυα και τα κλάματα. Μία ολόκληρη εβδομάδα, δεν σταμάτησε να κλαίει... Σε λίγες μέρες πάλι, ξαναπήγαμε στον Δεσπότη. Και του λέω: «Σεβασμιώτατε... τι θα κάνουμε; Αυτή, κλαίει μέρα-νύχτα! Τι θα γίνει»; Κι εκείνος με ένα σοβαρό χαμόγελο: «Τι λέτε! Ούτε εγώ στην ζωή μου δεν έκανα τέτοια κλάματα και τέτοια Μετάνοια»! Ε... φύγαμε... και στο δρόμο, τι γυρίζει και μου λέει; «Βλέπεις; Βλέπεις τι μου είπε; Ότι τέτοια Μετάνοια, ούτε αυτός δεν έχει κάνει»! Λοιπόν Μ παιδί μου, σ’ αφήνω μόνη σου να βγάλεις το συμπέρασμα...

Αυτά είχα να σου πω σήμερα. Και τώρα, σου εύχομαι ή Χάρις του Θεού να είναι κοντά σου, το Φως του Χριστού να φωτίζει το δρόμο σου... Άφησε ελεύθερο τον εαυτό σου στα Χέρια τού Θεού, Μ μου, κι Εκείνος θα οδηγεί κατά καιρούς τους ανθρώπους να σου λένε αυτό πού είναι το Θέλημα Του. Αργότερα, σε μία βαθειά σιωπή και προσευχή, θα το μαθαίνεις και απ' ευθείας. Και τότε, θα ζεις μόνιμα στο Φως και την Χαρά τού Χρίστου ... (8)

Τ: Εσείς, τι πιστεύετε για την Μετενσάρκωση (9);

Γ.Γ: Δεν την πιστεύω. Γιατί για μας, ο Θεός έχει δώσει αυτήν την ζωή για να κάνουμε ότι είναι να κάνουμε. Πουθενά δεν αναφέρεται στην Αγ. Γραφή. Και όσα ξέρουμε γι’ αυτήν την ζωή και για την μετέπειτα, γράφονται στην Αγία Γραφή. Είναι η Οδηγία μας. Πρέπει να την έχουμε. Όπως και κάθε Επιστήμη (10) την έχει. Τα άλλα, ή ψυχή μόνο τα ξέρει. Και ψυχή τα κρατά για τον εαυτό της, δεν κάνει συζητήσεις (11)

Τ: Αδελφή μου, εδώ στην Αθήνα ήρθε ένας γκουρού και έδωσε ομιλίες και μύησε πολλά παιδιά, κι ένα απ’ αυτά είναι ένας φίλος μου 19 χρονών. Σήμερα, το παιδί αυτό βρίσκεται σε Ψυχιατρική Κλινική. Τι έφταιξε; Τι πρέπει να γίνει;

Γ.Γ.: Έχω παρατηρήσει το έξης, ότι οι ίδιοι οι Ινδοί δεν παθαίνουν αυτή την τρέλα (12)... Αλλά έτυχε να δω πολλούς Χριστιανούς και Χριστιανές πού ήρθαν και έκαναν την Μύηση και δέχθηκαν ν’ αφήσουν τον Χριστό ή να πουν: Ά, κι Αυτός είναι σαν τον Βούδα σαν τον Κομφούκιο ή σαν κάποιον από τους μετά Χριστόν «νεο-προφήτες»... Κι από αυτούς, μετά, άλλοι έπαθαν αλληθωρισμό και δεν μπορούσαν να κοιτάξουν καλά, άλλοι έπαθαν μία παράκρουση εγκεφαλική και έφυγαν πίσω στον τόπο τους, κι άλλοι έμειναν για πάντα εκεί και δεν ξέρω τι απέγιναν, ή πήραν το ξένο μοναχικό Σχήμα κλπ. Έχω παρακολουθήσει και πάλι ότι ο τρόπος της διδαχής αυτός, δεν ταιριάζει στον Χριστιανό. Γιατί ο Χριστιανός αυτός, το παιδί αυτό, θέλει να συνδυάσει Φιλοσοφία και Φιλολογία και Θρησκεία, κι όλα μαζί πάντα να τα προσαρμόσει, εάν είναι δυνατόν, στην Διδαχή του Χριστού. Εάν έπαιρνε την Ινδική Φιλοσοφία ως Φιλοσοφία μόνο (13), δεν θα πάθαινε τίποτε. Όταν όμως φθάσει στο σημείο να θελήσει να γίνει κι αυτός θεός γιατί, όπως λένε κι οι ίδιοι, ο γκουρού είναι ενσάρκωσης θεού, τότε... Αυτό το παιδάκι, αυτόν τον σκοπό είχε.-προσπαθούσε να γίνει σαν τον γκουρού. Τι έπαθαν οι Πρωτόπλαστοι; Θέλησαν να γίνουν θεοί. Τι παθαίνουν κι αυτά τα παιδιά; Θέλουν να γίνουν θεοί κι επομένως είναι πολύ φυσικό να φύγει το μυαλό. Κατάλαβες τι γίνεται; Θυμάσαι τότε πού μίλησα σ’ εκείνο το άλλο παιδάκι και τον ρώτησα: «Ποιος είναι εκείνος πού όταν κάνεις περισυλλογή και αυτοσυγκέντρωση, σε οδηγεί μέσα σου για το θέλημα του Θεού, για να κόψεις τις κακίες πού έχεις μέσα σου; Ποιος σε οδηγεί για όλα αυτά»; Και είπε:« Ο γκουρού, εκείνον σκέφτομαι, εκείνον βλέπω, εκείνο κάνω»... αν, Τ μου, αν τον ανθρώπινο γκουρού τον είχε βάλει κατά μέρος και έβλεπε με την ίδια αγάπη, με την ίδια προσπάθεια, τον Χριστό και το Πρόσωπο Του, αυτό το παιδί σήμερα θα ήταν ένας από τους εκλεκτούς δούλους του Χριστού και εργάτης Του. Αλλά το παιδάκι έπαθε αυτό τώρα, και είναι πολύ δύσκολο... Γιατί χρειάζεται πάρα πολλή προσευχή εκ μέρους των Χριστιανών. Χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια από την μητέρα του πρώτα, προ πάντων από την μητέρα του, γιατί ή μητέρα του το ξέρει από παιδί, πώς μεγάλωσε, τι είχε στο παρελθόν, τι παιδικά χρόνια πέρασε, τι αντιλήψεις είχε, πώς ήθελε να διασκεδάζει, πώς ήθελε να μελετά... Όλη την ψυχή του παιδιού, ή μητέρα την ξέρει. Λοιπόν ή μητέρα εάν προσπαθήσει τώρα, χωρίς να κάνει «διδαχή», να του δείχνει μία απεριόριστη αγάπη, και χωρίς να τον αφήσει να καταλάβει ότι είναι άρρωστο, το θεωρήσει ότι είναι γερό κι αν πάει σε μία Εκκλησία και παρακαλέσει τον Ιερέα να διαβάσει τους Εξορκισμούς του Αγ. Βασιλείου (14) - είναι περίφημοι Εξορκισμοί πού διαβάζονται σε όλες τις Εκκλησίες- και να έχει το όνομα του παιδιού, και αν την ώρα εκείνη και η ίδια με μεγάλη πίστη και ευλάβεια παρακαλέσει τον Χριστό να συγχωρήσει αυτό το παιδάκι... Γιατί σίγουρα υπάρχουν σφάλματα και της μητέρας σ’ αυτή την υπόθεση. Γιατί καμιά φορά, με το να πεις «απόψε έχω ραντεβού να πάω σε κάποιο Σύνδεσμο ή κάπου»... και το παιδί εκείνη τη στιγμή έχει ανάγκη από της μητέρας την συμβουλή μπορεί να γίνει κάτι στην ψυχή του παιδιού. Είναι τόσο λεπτό πράγμα ή ψυχή... Και να φροντίσει προπαντός να βρει Χριστιανό Γιατρό. (15)

Βλέπουμε στο βιβλίο «Η ΑΣΚΗΤΙΚΗ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ» σε πολλά σημεία του, να περιγράφεται το πόσο δαιμονική είναι η λατρεία του Ινδουϊσμού καθώς και το πώς επικαλούνται δαιμόνια για τις αηθεις πρακτικές τους. Μερικά τέτοια αποσπάσματα θα δούμε παρακάτω:

α ) «Οι ξένοι αυτοί [σημ.: που πηγαίνουν στην Ινδία, στους Γκουρού] είναι τα απολωλότα πρόβατα του Ευαγγελίου που παίρνουν τον δρόμο για την Ινδία Συνήθως αυτή η έλξη που νοιώθουν είναι ανάμεικτη με υπερηφάνεια - να γίνουν γνωστοί εδώ ενώ δεν θα τα κατάφερναν στην παράδοσή τους, στην Πατρίδα τους» (16)

β) Για να δούμε, τι λέει το βιβλίο, πως πάθαιναν όσοι γινόντουσαν ινδουιστές, τι ήταν δυνατόν να πάθει ο Άλαν, ένα παιδί που πήγε να γνωρίσει τους Γκουρού, αλλα τελικά τον απέτρεψε η Γερόντισσα

«(...) και εγώ είχα μια τέτοια βεβαιότητα ότι δεν μπορεί να χαθεί έτσι, στα 26 του, μ'όλα αυτά τα γυμνάσματα [σημ: «Γιογκα» κτλ ] που φέρνουν αλοιθωρισμούς κι ένα σωρό άλλα πράγματα (...)» (17)

γ ) Επίσης ας δούμε τι της έκαναν οι Γκουρού...για να την...«ευχαριστήσουν» που βοηθούσε κόσμο και έκανε φυσιοθεραπεία σε αρρώστους, χωρίς να τους ζητάει Χρήματα:

«Μια νύχτα που ήταν στο δωμάτιο της σε στάση Προσευχής, ανοίγει μια στιγμή τα μάτια και τι να δει; Το κρεβάτι ήταν αλλού! Ξανακλείνει τα μάτια και συνεχίζει την ευχή. Σε λίγο τα ξανανοίγει και κοιτάζει έξω από το παράθυρο. Δεν έβλεπε πια το φεγγάρι. «Είχα στραβωθεί» έλεγε στην Ε. Βίρβου «Μεσ’ την αγωνία μου, συνέχισα πιο δυνατά να προσεύχομαι. Κάποτε με πήρε ο ύπνος.. όταν ξύπνησα το πρωί, έβλεπα! Τότε κατάλαβα πως κάτι μου είχαν κάμει ...όταν συνάντησα στην αίθουσα τον Sivananda, με ρώτησε αν κοιμήθηκα καλά. Ναι, του λέω, πολύ καλά! Με κοίταξε καλά-καλά, πήγε και μίλησε πιο κει σε μία μοναχή που έγραφε κάτι στην Γραφομηχανή, και ξανάρχεται σε μένα, και μου κάνει πάλι την ίδια ερώτηση, κοιτώντας παράξενα τον Μοναχό που ήταν πίσω μου.. Και πάλι του λέω: Ναι, πολύ καλά, Δόξα τω Θεώ. Με ξανακοίταξε σκεφτικός χωρίς να πει τίποτε πια.. Έπειτα από μήνες, έμαθα ότι τα κάνουν κάτι τέτοια με την επίκληση πονηρών πνευμάτων (18), για να εκφοβίσουν ξένους, που είναι ανεπιθύμητοι, η για να «μαγέψουν» άλλους για να μείνουν για πάντα εκεί. Ξέρω μια Γερμανίδα που τρελάθηκε με όσα της κάνανε... Σε λίγες μέρες ο ίδιος ο Sivananda ήρθε και μου πρότεινε ν’ ανεβώ στο πάνω πάτωμα, γιατί μου είχαν δώσει... λάθος δωμάτιο! Αλλά εγώ το κράτησα. Από τότε άρχισαν όλοι να με κοιτούν περίεργα... Ένοιωθαν ότι Κάποιος Δυνατότερος με προστάτευε, κι εγώ, ότι είχε έρθει η ώρα που θα έφευγα.» (19)

δ) Βλέπουμε πως αν και έμενε εκεί, με κίνδυνο της ζωής της η Γερόντισσα, γνώριζε πολύ καλά τους κινδύνους με την ενασχόληση με δαιμόνια που είχαν οι Γκουρού.. όχι μόνο αυτό, αλλά καταδίκαζε και το ότι λατρεύονταν ως…θεοί:

«…Προσκυνούν τον Γκουρού σαν θεό…Κι αυτός τα δέχεται αυτά…πιστεύει ότι είναι θεός. Μια μέρα ρώτησα κάποιον από αυτούς : Πως το δέχεσθαι αυτό; Και μου απάντησε: Δεν μπορούμε να σπάσουμε την παράδοση του λαού!» (20)

Β΄ ΠΕΡΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΣΥΜΠΡΟΣΕΥΧΩΝ

Π.Γ: Γερόντισσα, γυρίσατε όλο τον Κόσμο. Γνωρίσατε τόσα Μοναχικά Τάγματα. Ρωμαιοκαθολικών, Βουδιστών, Ινδουιστών. Είδατε Οργανώσεις, Ιεραποστόλους Προτεστάντες. Είδατε να τους παρέχονται πολλές διευκολύνσεις στο Έργο τους... Κι εσείς, σαν μία φτωχή Ορθόδοξη Μοναχή, είχατε πολύ λίγα περιθώρια υλικά για να κινηθείτε και για να προσφέρετε. Σκεφθήκατε ποτέ ότι θα ήταν καλύτερα να είσαστε κάτι άλλο κι όχι Ορθόδοξη;

Γ.Γ: Θεός φυλάξοι! Όχι! Ούτε μου πέρασε κατά διάνοιαν γιατί ακριβώς αυτό έχω καμάρι, θυμούμαι μία φορά πού ήμουν στης Ίντιρα Γκάντι το γραφείο (σημ. Λαϊκή ακόμα, στο πρώτο της ταξίδι στην Ινδία) και κουβεντιάζαμε για ένα Έργο δικό τους. Εκείνη την ώρα, έρχεται κάποια και της λέει μπροστά μου: «Είναι Καθολική (21) Μοναχή αυτή πού σας μιλάει»; Και της απαντάει η Γκάντι «Όχι, είναι από την Ορθόδοξη Εκκλησία. Εσείς δεν την ξέρετε, γιατί δεν υπάρχει στην Ινδία, αλλά είναι τελείως διαφορετική Εκκλησία»... Κι όταν ήρθα στην Ιερουσαλήμ, στο Μοναστήρι μας το πολύ φτωχικό το 1959, ήρθαν από την Γαλλία Καθολικές Μοναχές και μου είπαν: «Εδώ είναι ο αληθινός τρόπος της Ζωής του Χριστού, γιατί σας λείπουν τα πάντα.. Εμείς έχουμε όλες τις ανέσεις»... Καταλάβατε; (22)

Είναι περίεργο το γεγονός ότι ποτέ της δεν αγαπούσε την συμπροσευχή (23)- όσο κι αν είχε φιλίες και σχέσεις με ανθρώπους από άλλα δόγματα. Αυτό το είδαμε και με τα μάτια μας όταν ζούσε στην Αθήνα , τηλεφωνούσαν Μοναχές Ετερόδοξες και της λέγανε: «Να έρθουμε συμπροσευχηθούμε»... «Δεν προσεύχομαι με φωνή, και ποτέ με παρέα. Μόνη μου ή στην Εκκλησία» ,τους έλεγε, «ελάτε όμως να πιούμε ένα ωραίο τσάι και να μου πείτε τα νέα σας» απαντούσε.

Παρ’ όλο πού έζησε και κινήθηκε και έδρασε ανάμεσα σε τόσους Ετερόδοξους και Αλλόθρησκους, δεν είχε ούτε ίχνος Συγκρητισμού (24) στην πνευματική της ζωή και στα θέματα της Λατρείας. Κι αυτό το εκτιμούσαν διπλά οι συνοδοιπόροι της. (…) Μία μέρα μάλιστα, κάποιος έκανε ένα υποτιμητικό σχόλιο για την Παναγία μας. (Όσοι έχουν ποτέ αναφέρει και μόνο το όνομα Της σε ορισμένους Διαμαρτυρομένους, μπορούν να καταλάβουν). Άφησε να περάσουν λίγα λεπτά, και παίρνοντας τον υπεύθυνο κατά μέρος, του λέει: «Αδελφέ μου, λυπούμαι, αλλά πρέπει να σου πω ότι από αύριο δεν θα είμαι άλλο μαζί σας». Εκείνος ταράχθηκε και στεναχωρέθηκε γιατί δεν είχε δει ποτέ του αυτήν την έκφραση στο πρόσωπο της. Τότε εκείνη του εξήγησε: «Δεν μπορώ να ακούω τέτοια λόγια για Κείνην πού αγαπώ πιο πολύ μετά τον Χριστό». Ζητήθηκαν βέβαια συγγνώμες κι από τότε δεν επαναλήφθηκε ποτέ τίποτε παρόμοιο. (25)

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: ΦΩΤΟ ΤΗΣ ΓΕΡΟΝΤΙΣΣΑΣ ΜΕ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥΣ ΓΕΡΟΝΤΕΣ

Επειδή είναι συχνό φαινόμενο, οι οικουμενιστές, όπως και όλοι οι πλανεμένοι/αιρετικοί, να προσπαθούν να μειώσουν την αξία ενός φωτισμένου ανθρώπου της Εκκλησίας, λέγοντας πως είναι απλά μία προσωπική του άποψη και όχι της Εκκλησίας, ή ότι μπορεί να έχει κάνει λάθος, δημοσιεύουμε φώτο της Γερόντισσας με σημαντικούς Γέροντες, ώστε να δείξουμε πως ουσιαστικά εκφράζει Ορθόδοξες θέσεις με το να είναι αντίθετη στην παναίρεση του Οικουμενισμού.

Αριστερά: Με τους Αρχιμανδρίτες Πατέρα Ηλία Μαστρογιαννόπουλο, Πατέρα Λάζαρο Μούρ και (πρώτο από δεξιά) τον Πατέρα Αγαθόνικο (ο μετέπειτα Μητροπολίτης Κατερίνης) Στο Ιερατικό Φροντιστήριο στην Τήνο, το 1969.

Δεξιά: Η Γερόντισσα Γαβριηλία , μαζί με τον Γέροντα Διονύσιο Μικραγιαννανίτη, και με τον Γέροντα του π. Διονυσίου , Πατέρα Γεράσιμο Μικραγιαννανίτη, τον Υμνογράφο της μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας. Η φώτο έχει τραβηχτεί στην Αίγινα, στο κελλίον «Αγία Σκέπη» που της είχε παραχωρήσει ο Μητροπολίτης Ύδρας Σπετσών και Αιγίνης, Σεβασμιώτατος Ιερόθεος και που ανήκει στην Ι. Μονή του Αγίου Νεκταρίου. (Πηγή Φώτο: Γερόντισσας Γαβριηλίας, Η Ασκητική της Αγάπης, Στ΄ Έκδοση, Εκδόσεις Επτάλοφος ΑΒΕΕ, Σειρά Τάλαντο, Αθήνα 1997, σελ. 142)

Αριστερά: H Γερόντισσα με τον αείμνηστο Ιεραπόστολο π. Χρυσόστομο Παπασαραντόπουλο, με τον οποίο συνεργαζόταν, στην Ιεραποστολή. Ο Γέροντας της είχε αναθέσει την Γραμματεία, επίσης είχε αναλάβει να κάνει συμβουλευτική υγιεινής με τις Μητέρες. [Ορθόδοξος Τύπος, Η Ορθοδοξία εις την Αφρική: Βαπτίσεις Ιθαγενών υπό του αειμνήστου ιεραποστόλου π. Χρυσοστόμου Παπασαραντοπούλου εις το Londiani της Αφρικής. Ακολουθούντες το παράδειγμα του π. Χρυσοστόμου σήμερα πολλοί Ορθόδοξοι ιεραπόστολοι με την ευλογία της Εκκλησίας εργάζονται εις την Αφρική] (Πηγή Φώτο: Γερόντισσας Γαβριηλίας, Η Ασκητική της Αγάπης, Στ΄ Έκδοση, Εκδόσεις Επτάλοφος ΑΒΕΕ, Σειρά Τάλαντο, Αθήνα 1997, σελ. 110)

Δεξιά: Η Γερόντισσα με τον γνωστό Γέροντα Σοφρώνιο του Έσσεξ. Της είχε κάνει πρόταση ο Γέροντας να παραμείνει ως Ηγουμένη της Γυναικείας Αδελφότητας. Η Γερόντισσα δεν την δέχθηκε, αφού έπρεπε να συνεχίσει το Ιεραποστολικό της Έργο. (Πηγή Φώτο: Γερόντισσας Γαβριηλίας, Η Ασκητική της Αγάπης, Στ΄ Έκδοση, Εκδόσεις Επτάλοφος ΑΒΕΕ, Σειρά Τάλαντο, Αθήνα 1997, σελ. 103)

04. Μάταλα: υπήρχε εκεί ένα από τα κοινόβια του κινήματος των Hippies, στα οποία είχαν σεξουαλικά όργια, διαλογισμό / γκουρού, χρήση ναρκωτικών, ακολασίες κτλ.

05. Αποσπάσματα από το βιβλίο: Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου, «Βίος και Λόγοι», Εκδ. Ι.Μ. Χρυσοπηγής, Χανιά, Κρήτη, 2003, Κεφάλαιο «Περί της Αγάπης προς τον Πλησίον»

08. Γερόντισσας Γαβριηλίας, Η Ασκητική της Αγάπης, Στ΄ Έκδοση, Εκδόσεις Επτάλοφος ΑΒΕΕ, Σειρά Τάλαντο, Αθήνα 1997, σσ. 428-431

12. Για να γίνει καλύτερα κατανοητό πως κρίνονται οι αλλόδοξοι, διαβάστε το εξής άρθρο (http://www.oodegr.com/oode/swthria/allodoxoi1.htm)

13. Εννοεί πως ως φιλοσοφία, όπως οι Έλληνες κρατήσαμε και διδασκόμαστε τον Αριστοτέλη, όπως στο Βυζάντιο (αλλά και σήμερα) διδασκόμαστε Όμηρο (καθαρά παγανιστικό κείμενο..), έτσι να λάβουν και εκείνοι την ανατολική Φιλοσοφία. Καθαρά γνωσιολογικά, όχι ως πίστη. Μόνο ως επιστημονική ενασχόληση. Πάνω σε αυτό το σκεπτικό, βασίζεται και το βιβλίο «Χριστός: Το Αιώνιο ΤΑΟ» (http://www.oodegr.com/oode/biblia/kritiki/tao1.htm), το οποίο εκδίδεται από την αδελφότητα του Αγίου Γερμανού της Αλάσκα, την οποία ίδρυσε ο π. Σεραφείμ Ρόουζ.

14. Προφανώς, το παιδί υπέστη και δαιμονοκατάληψη, εκτός από την ψυχασθένεια, λόγω της ενασχόλησης του με τον Ινδουισμό, και άρα χρειαζόταν , παράλληλα με την αγωγή, και εξορκισμό.

Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

ΜΕ ΠΑΛΗ ΤΩΝ ΤΑΞΕΩΝ ή ΜΕ ΥΠΟΤΑΓΗ ΣΤΟ ΘΕΙΟ;

Προσοχή: Το παρακάτω άρθρο τοποθετείται εδώ ενδεικτικά και επιμορφωτικά για την άσκηση της υποταγής και της αγάπης των Χριστιανών Ορθοδόξων Μοναχών. Παραλληλίσεις του αρθρογράφου μεταξύ ασκητικών βιωμάτων σε άλλες θρησκείες και Ορθοδόξων δεν γίνεται αποδεκτά, διότι αν και κοινωνιολογικά κάθε ασκητισμός μη βίας δυναμικά μπορεί να οδηγήσει σε μια «επί της γης ειρήνης», από την άλλη μεριά δεν οδηγεί σε πραγματική θέωση. Διότι από θεολογική σκοπιά, που είναι και η κυριότερη, τέτοιες παραλληλίσεις δεν λαμβάνουν υπ’ όψιν το σοβαρότερο σκοπό του Ορθοδόξου Ασκητισμού, δηλαδή την κατοίκηση του Πραγματικού Θεού μέσα στην καρδιά του Ασκητή, βάση της οποίας επιτυγχάνεται, όχι μόνο η επί της γης ειρήνη μη βία, αλλά επίσης και κυριότερα η λύτρωση του μοναχού όπως και πλειάδας άλλων ανθρώπων από τις δικές του προσευχές και πατερικές του συμβουλές. Συνεπώς άλλοι ασκητισμοί ενδεχομένως να οδηγούν σε μη κοινωνική βία και αντιπαλότητα, αλλά όσο αφορά το ζήτημα της θεώσεως και της μετοχής του ανθρώπου εις την μέλλουσα βασιλεία του Θεού επί της γης, που είναι και αιωνία, αναγκαστικά πλανούν!

Οι σύγχρονοι φιλόσοφοι και οι πολιτικοί προβλέπουν ένα μέλλον αιώνιας ειρήνης μετά την άσκηση απόλυτης βίας, είτε αυτή θα προέρχεται από την εργατική τάξη είτε από τη... Νέα Τάξη...

Αντίθετα, οι ασκητές όλων των παραδόσεων ήξεραν πάντα ότι η ειρήνη θα έλθει μόνο μετά από την προσωπική αλλαγή του κάθε ανθρώπου

Με άλλα λόγια: αυστηρότητα, νόμοι και «πρέπει» -και άρα και τιμωρίες και ποινές- ή έλεος, ανεκτικότητα και συγχώρηση;

Πέραν του φιλοσοφικού και θρησκευτικού θεωρητικού προβλήματος, το δίλημμα αυτό είναι ίσως το βασικότερο πρακτικό διαλεκτικό ζευγάρι. Η κατανόηση και η τυχόν λύση του, δύναται να θέση τέρμα στο αδιέξοδο της ανθρώπινης κοινωνίας! Το δίλημμα «Δικαιοσύνη ή αγάπη» -όπως όλα τα ουσιώδη διαλεκτικά ζευγάρια- έχει θεϊκή απλότητα στο μεγαλείο του και ημπορεί να κατανοηθεί από τον πλέον αμόρφωτο ακαδημαϊκά και περιορισμένων πνευματικών ικανοτήτων άνθρωπο. Και όμως, η τελική του πρακτική λύση είναι τόσο δύσκολη και ανεφάρμοστη που μόνον ένας Βούδας ή ένας Χριστός δύναται να την εύρη.

Παρά ταύτα, χωρίς λύση του διλήμματος, ή άνθρωπότης βαίνει σταδιακά και με μαθηματική ακρίβεια προς τον Άρμαγεδδώνα...

Ο Διαφωτισμός του ΙΗ΄ αιώνος έφερε στο προσκήνιο την δυτική άρνηση να δεχθεί την υποταγή στο Θείο -στο όπιο του λαού, πλέον- την ίδια ακριβώς στιγμή που οι Άγγλοι οργάνωναν... τεράστιες φυτείες οπίου στην Βεγγάλη με σκοπό να μετατρέψουν σε οπιομανείς τους Κινέζους (Πόλεμοι του Οπίου από το 1842)! Ωστόσο, μετά από 250 χρόνια... Διαφωτισμού, ό πλανήτης ευρέθη ενώπιον του φρικτότερου θεάματος σφαγών που είχε γνωρίσει ποτέ η ανθρωπότης. Απεδείχθη συνεπώς, ότι η επιδίωξη της Δικαιοσύνης είχε τραγικά αρνητικά αποτελέσματα και όπως είχε προβλεφθεί, ο 21ος αιών θα ήτο θρησκευτικός, δηλαδή θα αντικαθιστούσε το όπιο της Βεγγάλης με το «όπιο του λαού».

Η παραπάνω διαπίστωση αποτελεί αναμφισβήτητο γεγονός και συνεπώς δεν έχει πλέον κανένα νόημα να συνεχίζουμε να διαπληκτιζόμεθα για την ανεύρεση του καλυτέρου δυτικού κοινωνικού συστήματος: του σοσιαλισμού ή του καπιταλισμού. Δυστυχώς, πνευματικώς επτωχεύσαμε!

Από καταβολής κόσμου, μας εξηγεί ο Μαρξ, η ανθρώπινη κοινωνία βασίζεται στην ανισότητα και δονείται από την Πάλη των Τάξεων, μέσω βίας, Αυτό είναι, πλέον, οφθαλμοφανές. Η κατανόηση όμως του τεραστίου αυτού φαινόμενου δεν σημαίνει ότι μας δίδει και την λύση.

Μία καθοριστική στιγμή στην ανθρώπινη Ιστορία: ο Σωκράτης πίνει το κώνειο (πίνακας του David). Η άρνηση του Σωκράτους -όπως και του Χριστού- να δραπετεύσει, ερμηνεύθηκε στη Δύση ως απόδειξη ότι ο άγιος αυτός της Αρχαιότητος εσέβετο τους νόμους του κατεστημένου, έστω και αν ήσαν άδικοι. Στην πραγματικότητα όμως η απόφαση του Σωκράτους -και του Χρίστου- να μαρτυρήσουν αποτελούσε βόμβα μη-βίας στα θεμέλια του κατεστημένου και είχε ως σκοπό να σώσει τον άνθρωπο ακριβώς από την δουλεία του κατεστημένου! (Πηγή: Περιοδικό Τρίτο Μάτι, τεύχος 136, άρθρο «Η απελευθέρωση του ανθρώπου με Πάλη των Τάξεων ή με υποταγή στο θείο;», Δημήτριος Κιτσίκης, Τακτικό Μέλος της Καναδικής Ακαδημίας καθηγητού Πανεπιστημίου Οττάβας, σελίδα 28)

• Πρώτος ο Ρουσσώ έγραψε: «Ο πρώτος που περιέφραξε μία γη και εσκέφθη να ειπή, αυτό είναι ιδικό μου... αυτός είναι ο πραγματικός ιδρυτής της πολιτικής κοινωνίας. Από πόσα εγκλήματα, πόσους πολέμους, πόσους φόνους, πόσες αθλιότητες και από πόσα αίσχη θα είχε απαλλάξει το ανθρώπινο γένος, αυτός που βγάζοντας τους πασσάλους η μπαζώνοντας το χαντάκι, είχε φωνάξει στους συνανθρώπους του: προσοχή, μην ακούτε αυτόν τον απατεώνα! Είσθε χαμένοι αν ξεχάσετε πώς οι καρποί ανήκουν σε όλους και πώς η γη δεν ανήκει σε κανέναν» {Πραγματεία για την γένεση και τις βάσεις της μεταξύ των ανθρώπων ανισότητας).

Με την φράση αυτή ο Ρουσσώ υπενθύμιζε ότι η ίδρυση της ιδιωτικής ιδιοκτησίας που ήταν και η απαρχή της Πάλης των Τάξεων, ήταν συνέπεια της πτώσεως από τον Παράδεισο, στον όποιο οι πρωτόπλαστοι δεν είχαν τίποτα ιδικό τους, ούτε καν ρούχα, και συνεπώς είχαν τα πάντα, με εξαίρεση το μήλο, σύμβολο υπακοής στο Θείο.

• Δεύτερος, ο Μαρξ στην πρώτη φράση τού Κομμουνιστικού Μανιφέστου λέγει: «Η ιστορία οιασδήποτε κοινωνίας μέχρι των ημερών μας είναι η ιστορία της Πάλης των Τάξεων».

Ο Ναπολέων (αριστερά) είναι ένας ακόμη «μεγάλος» της Ιστορίας που θέλησε να φέρει την ειρήνη, επιβάλλοντας την με τη βία τού πολέμου. Στον αντίποδα αυτής της τακτικής στέκουν οι ασκητές της χριστιανικής παράδοσης που αγωνίζονται για την ειρήνη τού κόσμου, ασκούμενοι στην αγάπη και την υπακοή. Κορυφαίο σύγχρονο παράδειγμα είναι ο Γέρων Εφραίμ ο Κατουνακιώτης (1912-1998) (δεξιά), ο «αγιορίτικος πύραυλος» της υποταγής...

Αξίζει να σταθεί κανείς στη διαφορά της ενδυμασίας των δύο αυτών εκπροσώπων της βίας από τη μία και της αγάπης από την άλλη, με όλες τις προεκτάσεις της. Ο αυτοκράτωρ απεικονίζεται αμέσως μετά την στέψη του από τον Πάπα. Κρατά το χρυσό σκήπτρο της εξουσίας και φοράει τα πανάκριβα χρυσοποίκιλτα ενδύματα και τον μακρύ αυτοκρατορικό μανδύα, διακοσμημένο με τις χρυσές μέλισσες των Μεροβιγγείων.

Ο γέρων μοναχός φορά το μπαλωμένο επανωφόρι του, το όποιο ωστόσο αποτελεί το ιδανικό επίσημο ένδυμα για τη δική του «στέψη», σε ένα άλλο βασίλειο... (Ας σημειώσουμε εδώ τις εμφανείς αντιστοιχίες με το τριμμένο ρούχο του Γκάντι, ή τον φθαρμένο βαμβακερό χιτώνα τού Μιλαρέπα...) Ο πρώτος και οι όμοιοι του απέτυχαν... Μήπως η ανθρωπότητα θα πρέπει να δοκιμάσει επιτέλους τη μέθοδο των δεύτερων; (Πηγή: Περιοδικό Τρίτο Μάτι, τεύχος 136, άρθρο «Η απελευθέρωση του ανθρώπου με Πάλη των Τάξεων ή με υποταγή στο θείο;», Δημήτριος Κιτσίκης, Τακτικό Μέλος της Καναδικής Ακαδημίας καθηγητού Πανεπιστημίου Οττάβας, σελίδα 29)

• Τρίτος ο Έγκελς προσέθεσε στην Πάλη των Τάξεων, ως απαραίτητο συμπλήρωμα, την άσκηση βίας για την επίτευξη της Δικαιοσύνης. Στο έργο του Anti-Dűhring (δεύτερο μέρος, κεφάλαια 2, 3, και 4), μελετώντας τον ρόλο της βίας στην Ιστορία, ο Ένγκελς γράφει, ότι η βία δεν είναι αυτοσκοπός. Η βία είναι το μέσον προς εξασφάλισιν της ιδιοκτησίας και της εκμεταλλεύσεως του ανθρώπου από τον άνθρωπο. Από την στιγμή που ο οικονομικός στόχος αξιοποιήσεως της ιδιοκτησίας παύει να υπάρχει, παύει και η βία.

Παρά ταύτα, ο φασισμός είχε την λατρεία της βίας για την βία, διότι είχε την λατρεία της πράξεως. Με άλλα λόγια, ο Ένγκελς, ως άθεος, ηγνόει την μεταφυσική διάσταση της βίας.

• Τέταρτος ο Λένιν ετόνισε ότι «μαρξιστής είναι εκείνος που επεκτείνει την αναγνώριση της Πάλης των Τάξεων ως την αναγνώριση της δικτατορίας του προλεταριάτου» η οποία χαρακτηρίζεται από την εξάσκηση βίας (Άπαντα, τόμος 1ος). Έτσι, τον Ιανουάριο τού 1918, προσέθετε στους αντιπροσώπους των Σοβιέτ, ότι «ούτε ένα πρόβλημα σχετικά με την Πάλη των Τάξεων δεν ελύθη μέχρι στιγμής στην Ιστορία, χωρίς την εξάσκηση βίας. Την βία, όταν προέρχεται από τις εργαζόμενες και εκμεταλλευόμενες Τάξεις κατά των εκμεταλλευτών, την υποστηρίζουμε» (Άπαντα, τόμος 22).

«Η αύξηση της βίας θα φέρει και την πλήρη εξαφάνιση της!» λέγει ο Μαρξ. Η ουτοπία όμως αυτή του Μαρξ ξεπερνιέται από τον Μάο τσέ-Τούνγκ, όταν, επανερχόμενος στον πίνακα της ιστορικής εξελίξεως του ανθρώπου, του Ρουσσώ, τον υπερβαίνει καταλήγοντας σε ένα μέλλον αιωνίας ειρήνης, κατόπιν ασκήσεως απολύτου βίας!

Ο Μάο γράφει λοιπόν: «Ο παρατεινόμενος πόλεμος κατά των Ιαπώνων εισβολέων που συνεχίζει να κάνη η Κίνα είναι αναπόσπαστος από τον αγώνα για την κατάκτηση της αιωνίας ειρήνης, στην Κίνα και σε όλον τον πλανήτη (!). Η Ιστορία δεν εγνώρισε ποτέ εποχή κατά την οποία ό πόλεμος φέρνει τόσο κοντά όσο σήμερα στην αιωνία ειρήνη. ... Ο πόλεμος που μόλις άρχισε [το 1937 με την εισβολή της Ιαπωνίας στην Κίνα] είναι χωρίς προηγούμενο στην Ιστορία και μας φέρνει πιο κοντά στον ύστατο πόλεμο, δηλαδή μας φέρνει κοντά στην εδραίωση της ειρήνης σε όλον τον πλανήτη...»

Αν και η χρήση της μη-βίας θεωρείται ως εξωπραγματική και μη ρεαλιστική μέθοδος από τους πολιτικούς και τους φιλοσόφους, η ωμή πραγματικότητα διδάσκει άλλα... Όσες φορές εφαρμόσθηκαν οι αρχές της μη βίας, τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά.

Δύο χαρακτηριστικά ιστορικά παραδείγματα: Ο Γκάντι (δεξιά), απελευθέρωσε πριν εξήντα χρόνια τις Ινδίες από την κυριαρχία της πανίσχυρης Βρετανικής Αυτοκρατορίας εφαρμόζοντας την περίφημη μη-βία! Έλεγε δε, ότι αν έπρεπε να διασωθεί ένα μόνο κείμενο, από όσα έγραψε ποτέ ο άνθρωπος, αυτό ας ήταν η επί του Όρους ομιλία του Χριστού!

Αριστερά, ο Έλληνας βουδιστής βασιλιάς (155 - 130 π.Χ.) της Ινδίας, Μένανδρος (Μιλίντα) διοίκησε το απέραντο κράτος του δίνοντας προτεραιότητα στο έλεος αντί στη δικαιοσύνη, με εκπληκτικά αποτελέσματα, που συνήθως αποσιωπούνται... (Πηγή: Περιοδικό Τρίτο Μάτι, τεύχος 136, άρθρο «Η απελευθέρωση του ανθρώπου με Πάλη των Τάξεων ή με υποταγή στο θείο;», Δημήτριος Κιτσίκης, Τακτικό Μέλος της Καναδικής Ακαδημίας καθηγητού Πανεπιστημίου Οττάβας, σελίδα 30)

Όταν η ανθρωπότης εισέλθει στην περίοδο της αιωνίας ειρήνης δεν θα χρειασθεί να γίνονται πλέον πόλεμοι. Τότε δεν θα χρειασθούμε στρατούς ούτε πολεμικά πλοία, ούτε στρατωτικά αεροπλάνα, ούτε ασφυξιογόνα αέρια. Από εδώ και πέρα θα ξεκινήσει η τρίτη εποχή στην ιστορία της ανθρωπότητας: η εποχή της ειρηνικής διαβιώσεως κατά την οποία δεν θα ύπαρξη ποτέ, πλέον, πόλεμος. Εις τους αιώνες των αιώνων, οι υιοί μας και οι εγγονοί μας δεν θα συναντήσουν πόλεμο»! (Περί παρατεταμένου πολέμου, 1938).

Το απίστευτο αυτό κείμενο του Μάο που συνέγραψε όταν ευρίσκετο ακόμη στο κρησφύγετο του στο Γιενάν, ένδεκα χρόνια προτού εισέλθη θριαμβευτής στο Πεκίνο, σκιαγραφεί το εύρος της ανθρώπινης τραγωδίας, που χιλιάδες χρόνια τώρα επιδιώκει την ειρήνη κάνοντας πόλεμο, για την επιβολή της δικαιοσύνης μέσω της βίας.

Ο Φρόυδ και ο Γιούνγκ, με την επέμβαση της ψυχαναλύσεως, κατασκεύασαν την γέφυρα μεταξύ τού ρασιοναλιστικού αδιεξόδου του δυτικού Διαφωτισμού από τή μία, και της ανατολικής σκέψεως από την άλλη, δίδοντας έμφαση στην τραγικότητα των ανθρωπίνων πράξεων.

Περιέργως, ο άθεος Φρόύδ ασχολείται με την εσωτερικότητα του ανθρώπου και όχι με την κοινωνικότητα του, σε σημείο να τον κατηγορήσουν ότι, όπως και η θρησκεία έτσι και ο ίδιος δεν προσπαθεί να λύση τα κοινωνικά προβλήματα. Αντιθέτως, απονευρώνει τον άνθρωπο, τον καθιστά ολιγώτερο μαχητικό και τελικά, όπως και η θρησκεία, η ψυχανάλυση είναι όπιο του λαού που αντικειμενικά εξυπηρετεί τα συμφέροντα της άρχουσας τάξεως, εφ’ όσον αποτρέπει τον άνθρωπο να εισέλθει μαχητικός στην κονίστρα του κοινωνικού αγώνος και να προετοιμάσει ανατρεπτική επανάσταση.

Και το ερώτημα παραμένει: Μήπως η ψυχανάλυση και η θρησκεία είναι οι αντιπρόσωποι και «πράκτορες» της καθεστηκυίας τάξεως;

Για τους λαούς της Ανατολής το κάρμα είναι νόμος της φύσεως που ορίζει ότι κάθε υλική δράση, είτε αυτή είναι καλή είτε κακή, υποχρεωτικά επιφέρει συνέπειες που έχουν ως αποτέλεσμα να αλυσοδέσουν όλο και περισσότερο τον δράστη της πράξεως στην υλική ύπαρξη και στον κύκλο των θανάτων και των επαναγεννήσεων. Πιο συγκεκριμένα, το κάρμα-κάντα είναι τμήμα των Βεδών που εξηγεί τον τρόπο συμπεριφοράς που θα έχει ως συνέπεια την απόκτηση υλικών ηδονών! Επειδή κάρμα σημαίνει, πρωτίστως, δράση, ο κάρμι είναι ο υλιστής που στόχο έχει να ικανοποιεί τις υλικές του ανάγκες και χαρές. Εάν, όμως, θελήσει να απελευθερωθεί από την εξάρτηση των υλικών αγαθών, τότε θα ασχοληθεί με το κάρμα-γιόγκα (ή μπάκτι -γιόγκα) που είναι μία από τις πρώτες κλίμακες στην ανοδική πορεία προς το γιόγκα, δηλαδή προς την ένωση/θέωση. Θεωρείται δε ότι όταν απαλλαγή ο άνθρωπος από την εγωιστική δράση -δηλαδή το κάρμα- αυξάνεται μέσα του η μπάκτι, δηλαδή η αγάπη τού Θεού. Ο μαθητευόμενος που ονομάζεται κάρμα-γιόγκι, εξασκείται υπό την πνευματική καθοδήγηση ενός γκουρού/γέροντος, του ατσάριγια, (acarya) ο οποίος, όπως το δηλώνει και η ονομασία του, «διδάσκει με το παράδειγμα του». Το βασικό δε προτέρημα του μαθητευομένου είναι η υποταγή στον πνευματικό του.

Ισλάμ σημαίνει υποταγή στον Θεό, σε σημείο που οι μουσουλμάνοι να θεωρούν ιδικό τους άνθρωπο όποιον υποτάσσεται στον Θεό, και ας δηλώνει χριστιανός, Εβραίος ή οτιδήποτε άλλο. Ο Χριστιανισμός, από την πλευρά του, δεν είναι επαναστατικός, με την υλική έννοια της λέξεως. Η θριαμβευτική είσοδος του Χριστού στα Ιεροσόλυμα την Κυριακή των Βαΐων, ως βασιλεύς του Ισραήλ, προήλθε από την λανθασμένη αντίληψη που είχε διαδοθεί στον εβραϊκό λαό ότι ο Χριστός ήταν επαναστάτης και θα οργάνωνε εξέγερση κατά της ρωμαϊκής κατοχής με στόχο την απελευθέρωση της χώρας του. Από την απογοήτευση του πλήθους προήλθε και η σύντομη μεταστροφή του και η εγκατάλειψη του Χριστού την ήμερα της δίκης Του.

Παρά ταύτα, χωρίς βία, και ενώ ποτέ δεν κάλεσε τους δούλους να επαναστατήσουν κατά των ιδιοκτητών τους, απλώς με πνευματική πράξη, «εξουδετέρωσε» την δουλεία -δίνοντας ελπίδα και οντολογική υπόσταση στους δούλους- σε όλην την επικράτεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Μία άλλη λοιπόν δύναμη, βασισμένη όχι μόνον στην μη χρησιμοποίηση βίας άλλα στην υποταγή, θα πάρει μορφή στον χριστιανικό κόσμο και θα καλλιεργηθεί τα επόμενα δύο χιλιάδες χρόνια στα μοναστήρια. Πρόκειται για πνευματική βόμβα πολλών μεγατόννων που η φοβερή της δύναμη εδοκιμάσθη ήδη στην Ιστορία εφ’ όσον «κατεδάφισε» χωρίς βία την οικουμενική αυτοκρατορία της Ρώμης και την μετέτρεψε σε χριστιανική. Αυτή η «βόμβα» κρατείται σήμερα μυστική στα μοναστήρια πολλών θρησκειών και δύναται κάποια στιγμή να χρησιμοποιηθεί για να «κατεδάφιση» την αμερικανική αυτοκρατορία και να την μετατρέψει σε θρησκευτική.

Ήδη, προ του Χριστού, στον χώρο της ανατολικής Μεσογείου, ο Σωκράτης είχε κατασκευάσει την «βόμβα» αυτή και την είχε παρουσιάσει στην δίκη του. Είχε διδάξει ότι η μεγαλύτερη απειλή για την οιαδήποτε άνομη και υπερφίαλη εξουσία είναι το μαρτύριο, η μέχρι θανάτου έμμονη στην σώζουσα πίστη! Ο Σωκράτης είχε δηλώσει στους δικαστές ότι είναι πλάνη να νομίζουν ότι θανατώνοντας ανθρώπους θα απαλλαγούν από την κριτική και τον έλεγχο. «Αλλά είναι πλέον ώρα να φύγουμε, εγώ για να πεθάνω, σεις για να ζήσετε. Ποιος από μας πηγαίνει στο καλύτερο, μόνον ο Θεός γνωρίζει».

Η άρνηση του Σωκράτους, όπως και του Χριστού, να δραπέτευση, ηρμηνεύθη στην Δύση ως απόδειξη ότι ο άγιος αυτός της Αρχαιότητος εσέβετο τους νόμους του κατεστημένου, έστω και αν ήσαν άδικοι. Στην πραγματικότητα όμως η απόφαση του Σωκράτους, όπως και του Χριστού, να μαρτυρήσουν αποτελούσε βόμβα μη βίας στα θεμέλια του κατεστημένου και είχε ως σκοπό να σώσει τον άνθρωπο ακριβώς από την δουλεία του κατεστημένου!

Και θέτουμε το ερώτημα: Ο αρχαίος κόσμος θα είχε καταρρεύσει εάν ο Σωκράτης και ο Χριστός είχαν δραπετεύσει και δεν είχαν υποταγή στην εξουσία; Η θρησκεία -έλεγαν οι Μαρξ και Λένιν- είναι το όπιο του λαού διότι τον εμποδίζουν να επαναστατήσει κατά του τυράννου και να επιβάλει την δικαιοσύνη. Το αποτέλεσμα είναι ότι μετά από 70 χρόνια απολύτου θριάμβου των Σοβιετικών άθεων, η ΕΣΣΔ κατέρρευσε, η αμερικανική υλιστική Βαβυλώνα εθριάμβευσε, άλλα και η θρησκεία, πάλι, παρουσιάζεται με όλα της τα ανατρεπτικά εφόδια.

Η φράση-κλειδί της φοβερής πυρηνικής βόμβας της υποταγής ευρίσκεται στο κεφάλαιο Στ-29 του κατά Λουκάν Ευαγγελίου: «29 τῷ τύπτοντί [σ’ αυτόν που σε κτυπά] σε ἐπὶ τὴν σιαγόνα πάρεχε [δώσε] καὶ τὴν ἄλλην, καὶ ἀπὸ τοῦ αἴροντός σου τὸ ἱμάτιον καὶ τὸν χιτῶνα μὴ κωλύσῃς.» Οπωσδήποτε αληθινός χριστιανός διάβαση την παραπάνω προτροπή του Χριστού που του λέγει να προσφέρει και το δεξί του μάγουλο σ’ αυτόν που τον κτυπά στο αριστερό και να δώσει και τον χιτώνα του σε αυτόν που του αφαιρεί το ιμάτιο, δηλαδή, σε απλά ελληνικά, αν σου επιτεθεί σε έναν δρόμο των Αθηνών ένας αλήτης, σε κτυπήσει και σου κλέψει το πανωφόρι, εσύ να τον αφήσεις να σου πάρει και το πουκάμισο, αυτός ό χριστιανός θα σκεφθεί: ωραία είναι μεν η προτροπή, άλλα τελείως ανεφάρμοστη.

Και όμως η φράση αυτή του Χριστού δεν είναι μεμονωμένη στα Ευαγγέλια. Επαναλαμβάνεται με διαφόρους τρόπους. Βασικά, ο Χριστός μας λέγει: μη δημιουργήσετε κάρμα (=αντίδραση στη δράση) Όταν ο απόστολος Πέτρος ετράβηξε το μαχαίρι του και έκοψε το αυτί του δούλου του αρχιερέως, ο Χριστός τον επετίμησε λέγοντας του: «πάντες γὰρ οἱ λαβόντες μάχαιραν ἐν μαχαίρῃ ἀποθανοῦνται.» (Ματ. ΚΣΤ-52), δηλαδή και πάλι, μη δημιουργείς κάρμα.

ε) Ο μοναχός συντηρεί την «βόμβα» της μη βίας

Το αγαθό και θεραπευτικό όπλο της υποταγής αναγνωρίζεται και στην ψυχοθεραπεία, εφ’ όσον σε άτομο που πάσχει από κατάθλιψη ή σχιζοφρένεια ο ψυχίατρος-ψυχαναλυτής συμβουλεύει υποταγή. Η εξέγερση του Προμηθέως ημπορεί μεν να έφερε στον άνθρωπο την υλική δύναμη, τον έσυρε όμως στην παράνοια.

Ο ελληνικός μοναχισμός, αιγυπτιακής προελεύσεως της έρημου, θεωρείται πρότυπο στους κύκλους της Δύσεως. Ο Ιησουΐτης Jean-Cluade Guy σε μελέτη του με τίτλο «Un entretien monastique sur la contemplation» (Διάλογος σε μοναστήρι για την θέωση, Recherches de Science religieuse, vol. Ε, 1962, σ. 230-241), έρωτα ποίο είναι το μυστήριο της υποταγής και παίρνει την έξης απάντηση: «Ακριβώς όπως κάποιος που έχει πνευματικό πατέρα και του εμπιστεύεται όλα του τα προβλήματα και έτσι απελευθερώνεται τελείως από το άγχος και δεν φοβάται πλέον την κρίση τού Θεού, με τον ίδιο τρόπο αυτός που έχει παραδοθεί στον Θεό δεν πρέπει να σκοτίζεται από σκέψεις και ούτε να τις αποκρούει, άλλα ούτε και να τις επιτρέπει να εισέλθουν. ... Τίποτα δεν είναι πιο σπουδαίο και πιο ψυχοθεραπευτικό από την προσπάθεια αυτή μέσα σε όλην την Εκκλησία».

Κάρλ Μαρξ και Μάο Τσέ Τούνγκ. Πίστευαν και οι δύο, μαζί με δεκάδες άλλους κορυφαίους στοχαστές της ανθρωπότητας, ότι η Ειρήνη και η Ευτυχία θα επιτευχθούν μόνο μετά την εφαρμογή της απόλυτης βίας! Η Ιστορία τους έχει διαψεύσει παταγωδώς και πριν την εποχή τους και μετά... (Πηγή: Περιοδικό Τρίτο Μάτι, τεύχος 136, άρθρο «Η απελευθέρωση του ανθρώπου με Πάλη των Τάξεων ή με υποταγή στο θείο;», Δημήτριος Κιτσίκης, Τακτικό Μέλος της Καναδικής Ακαδημίας καθηγητού Πανεπιστημίου Οττάβας, σελίδα 31)

Αλλά ίσως η πλέον εντυπωσιακή μαρτυρία για το θεόπνευστο μυστήριο της υποταγής και της υπακοής, μας την έδωσε ένα βιβλίο του γέροντος Ιωσήφ Βατοπεδινού, με τίτλο, Ο χαρισματούχος υποτακτικός γέροντας Εφραίμ ο Κατουνακιώτης (1912-1998), που εδημοσιεύθη σε πρώτη έκδοση, το 2001, από την Μονή Βατοπεδίου Αγίου Όρους. Αφού το εδιάβασα προσεκτικά, επείσθην ότι παρουσιάζει την πλέον φοβερή «πυρηνική βόμβα» που είναι σε θέση, όπως συνέβη και στην περίπτωση της Ρώμης του Δ΄ αιώνος μ.Χ., να κατεδάφιση τον πλανητικό καπιταλισμό και να επανίδρυση την παγκόσμια αυτοκρατορία σε τελείως νέες βάσεις «για χίλια χρόνια»!

Το Αγιον Όρος είναι ο κατ’ εξοχήν τόπος βιώσεως του Ευαγγελίου. Είναι ο τόπος της εμπειρίας του Θεού, της κοινωνίας κτιστού και Άκτιστου, της αδιάλειπτης προσευχής και του χαροποιού πένθους. Εάν χαθεί η διάβρωθεί το Άγιον Όρος, όπως επιχειρούν να το κατορθώσουν ο «θρησκευτικός» τουρισμός, ο φεμινισμός, τα ανθρώπινα δικαιώματα της αθεϊκής κοινωνίας, τα χρήματα της Ευρωπαϊκής Ενώσεως, τα μεγάλα κατασκευαστικά έργα, το κινητό τηλέφωνο και το διαδίκτυο, θα καταστραφεί το πνευματικό Cape Kannedy ή Baokonour, δηλαδή η πνευματική χριστιανική πλατφόρμα εκτοξεύσεως του διαστημικού υπερπυραύλου της μία βίας, πολύ πιο ισχυρό από το αντίστοιχο όπλο του Γκάντι που απελευθέρωσε την Ινδία το 1947!

Η Ιστορία αποδεικνύει, χωρίς καμμία εξαίρεση απολύτως, ότι όλες οι κοινωνικές επαναστάσεις που είχαν στόχο την εδραίωση της δικαιοσύνης, κατέληξαν σε λουτρό αίματος και τελικά απέτυχαν όλες, διότι εάν μεν αύξησαν την υλική ευημερία κατέληξαν, όμως, στην σημερινή απελπισία και στο αδιέξοδο , σε σημείο που από τον Παμβομβιστή έως τον πρόεδρο Μπούς, όλοι να περιμένουν τον Αρμαγεδδώνα ως... λύτρωση!

Είναι, πλέον, οφθαλμοφανές ότι μία υγιής κοινωνία είναι αδύνατον να εδραιωθεί με άρρωστα άτομα. Συνεπώς η μόνη εφικτή επανάσταση πρέπει να γίνει στο επίπεδο του καθενός από εμάς χωριστά. Και αυτό επιτυγχάνεται μόνο μέσω της πνευματικής αριστοκρατίας του μοναχισμού, είτε ορθοδόξων, είτε σούφιδων, είτε βαϊσναβών, είτε βουδιστών. Και όλοι οι ασκητές, όπως και οι ψυχίατροι και ψυχαναλυτές, συμφωνούν ότι το μοναδικό όπλο απελευθερώσεως του ανθρώπου, που δύναται να εδραίωση μία υγιή κοινωνία, είναι ή υποταγή στον Θεό μέσω ενός γέροντος πνευματικού. Αυτή είναι η μεγαλύτερη κοινωνική ανακάλυψη του ανθρώπου από καταβολής κόσμου!

Ένας άλλος γέροντας Εφραίμ (καμμία σχέση με τον προηγούμενο), που πρόσκειται στον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, από το κελλί του Αγίου Τρύφωνος, στο Άγιον Όρος, εκφράζοντας την γνώμη όλο και περισσοτέρων ορθοδόξων μοναστικών κύκλων του Περιβολιού της Παναγίας -του Αγίου Όρους δηλαδή- σε ένα πρόσφατο εντυπωσιακό, όσο και σοκαριστικό, άρθρο του(*) λέγει: «Το στράτευμα είναι το σοβαρότερο πρόβλημα για μία χριστιανική κοινότητα. Ο Χριστός, όταν έζησε εις την Γη, επανειλημμένως εφρόντιζε να μας δίδει τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να αντιμετωπίζουμε τους εχθρούς μας. «28 εὐλογεῖτε τοὺς καταρωμένους ὑμῖν, προσεύχεσθε ὑπὲρ τῶν ἐπηρεαζόντων ὑμᾶς.» (Λουκ. Στ΄ 27-28). Όταν ομιλούσε ο Χριστός απευθύνετο σε όλους εμάς και όχι μόνον στους τότε μαθητές του και εννοούσε τον κάθε χριστιανό, την κάθε χριστιανική οικογένεια, την κάθε χριστιανική πόλη, το κάθε χριστιανικό κράτος.

Στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, συνεχίζει ο π. Εφραίμ, οι Ρωμηοί δεν ήσαν υποχρεωμένοι να υπηρετούν στον στρατό. Αντ’ αυτού επλήρωναν τον κεφαλικό φόρο, το χαράτσι, και απηλλαγμένοι από την στρατιωτική θητεία, επεδίδοντο στο εμπόριο, την ναυτιλία και τις τέχνες, σχεδόν από τα χρόνια της εφηβεία τους, εξασφαλίζοντας με αυτόν τον τρόπο πολλά περισσότερα από τους φόρους των, σε σχέση με τους μουσουλμάνους οι όποιοι εστρατολογούντο, όχι βάσει μιας ορισμένης θητείας άλλα όσο διήρκουν οι πολεμικές επιχειρήσεις, οι όποιες ήσαν συχνότατες και μακροχρόνιες. Ο πόλεμος για τον ορθόδοξο χριστιανό είναι ανεπίτρεπτος! Ούτε ο αμυντικός, πολύ δε περισσότερο ο επιθετικός».

Ο γέρων Σωφρόνιος του Essex, η μεγάλη αυτή μορφή του 20ου αιώνος, εθεώρει τον πόλεμο ως την μεγαλύτερη πτώση του ανθρώπου. Δεν υπάρχει φοβερώτερη αμαρτία εκείνης του πολέμου , έλεγε και προσέθετε ότι μετά από δύο παγκοσμίους πολέμους ο σύγχρονος κόσμος είχε χάσει την χάρη του Αγίου Πνεύματος.

Η γερόντισσα Γαβριηλία εδιηγείτο, με έκπληξη και η ίδια, πόσο εξεπλήσσοντο οι Ινδοί διανοούμενοι φίλοι της, όταν έγινε η επανάσταση στην Κύπρο κατά των Άγγλων, επειδή οι Έλληνες δεν προσέφυγαν στην προσευχή και την νηστεία -όπως είχαν κάνει οι ίδιοι λίγο νωρίτερα-για να έκλειψη ο κατακτητής, και προτίμησαν τα όπλα! Η Ινδία, αποικία και αυτοί των Άγγλων, είχαν το παράδειγμα του Γκάντι ο όποιος έπεσε σε προσευχή και νηστεία όντας φυλακισμένος, και έλεγε στον λαό του να μην πάρει τα όπλα και πως η Αγγλία θα έφευγε με την παθητική αντίσταση. Απίστευτο για τον σύγχρονο άνθρωπο, αλλά το θαύμα έγινε! Πεντακόσια εκατομμύρια Ινδοί ελευθερώθηκαν χωρίς να χυθεί αίμα. Η Κύπρος, 50 χρόνια τώρα, όχι μόνον δεν ηλευθερώθη άλλα μάλλον σε χειρότερη θέση ευρίσκεται, αριθμώντας και χιλιάδες θύματα, χριστιανούς και μουσουλμάνους...

Στο δεύτερο ανάγνωσμα του εσπερινού της εορτής της Ινδίκτου, την 1η Σεπτεμβρίου, διαβάζουμε: «3 Ἐὰν τοῖς προστάγμασί μου πορεύησθε καὶ τὰς ἐντολάς μου φυλάσσησθε καὶ ποιήσητε αὐτάς, 4 καὶ δώσω τὸν ὑετὸν ὑμῖν ἐν καιρῷ αὐτοῦ, καὶ ἡ γῆ δώσει τὰ γενήματα αὐτῆς καὶ τὰ ξύλα τῶν πεδίων ἀποδώσει τὸν καρπὸν αὐτῶν. 5 καὶ καταλήψεται ὑμῖν ὁ ἁλοητὸς τὸν τρυγητόν, καὶ ὁ τρυγητὸς καταλήψεται τὸν σπόρον, καὶ φάγεσθε τὸν ἄρτον ὑμῶν εἰς πλησμονὴν καὶ κατοικήσετε μετὰ ἀσφαλείας ἐπὶ τῆς γῆς ὑμῶν, καὶ πόλεμος οὐ διελεύσεται διὰ τῆς γῆς ὑμῶν.» (Λευϊτ., Κς΄ 3).

Έχουμε πάρα πολλά παραδείγματα για την άνευ όπλων σωτηρία του γένους των Ελλήνων. Το πιο γνωστό είναι αυτό του Ακάθιστου Ύμνου, όταν ενώ έλλειπε ο αυτοκράτωρ Ηράκλειος με το στράτευμα του από την Βασιλεύουσα, το έτος 620, ο Πατριάρχης μαζί με τον υπόλοιπο Κλήρο και τον λαό της Πόλεως με μόνην την προσευχή εξεδίωξαν τους Αβάρους, οι όποιοι επολιόρκουν την Βασιλεύουσα, και εσώθησαν.

Αριστερά, ιερέας επικεφαλής ανδρών του Ιερού Λόχου, κατά την επιστροφή τους στην απελευθερωμένη Αθήνα, το 1945. Στη μέση δεξιά, οι σταυροφόροι πολιορκούν την Ιερουσαλήμ, σε έναν ακόμη «ιερό πόλεμο» της Χριστιανοσύνης...

Επιτρέπεται λοιπόν ο πόλεμος στο όνομα της ειρήνης; Με άλλα λόγια, ο σκοπός αγιάζει τα μέσα; Δικαιούται ό Χριστιανισμός να διεξάγει πολέμους ή σταυροφορίες και να ισχυρίζεται ότι εξακολουθεί να εκπροσωπεί τον Ιησού;

Το ερώτημα έχει αποδειχτεί εξαιρετικά δύσκολο να απαντηθεί, αφού και σήμερα ακόμη, κορυφαίοι της Ορθοδοξίας διαφωνούν ολοκληρωτικά με την διεξαγωγή πολέμων, για οποιοδήποτε λόγο. Ορισμένοι μάλιστα από αυτούς, θεωρούν ότι ο Χριστιανισμός «απώλεσε» το αυθεντικό πνεύμα του, όταν επί Μεγάλου Κωνσταντίνου (φωτό μέσο αριστερά) δρομολογήθηκε η καθιέρωση του ως επίσημη θρησκεία, οπότε και έπρεπε πλέον να εξυπηρετεί τους κρατούντες και τα συμφέροντα τους...

Εδώ αξίζει να αναφερθεί -πέρα από όποιες δογματικές προτιμήσεις- ότι οι Μάρτυρες του Ιεχωβά ήταν οι μόνοι χριστιανοί που αρνήθηκαν να λάβουν όπλα στην χιτλερική Γερμανία (δεξιά, φωτογραφία από σχετική κινητοποίηση). (Πηγή: Περιοδικό Τρίτο Μάτι, τεύχος 136, άρθρο «Η απελευθέρωση του ανθρώπου με Πάλη των Τάξεων ή με υποταγή στο θείο;», Δημήτριος Κιτσίκης, Τακτικό Μέλος της Καναδικής Ακαδημίας καθηγητού Πανεπιστημίου Οττάβας, σελίδα 33)

Έτσι έζων και εμεγαλούργουν -κατά την γνώμη του Αγίου Όρους-οι Ρωμηοί στην Οθωμανία έως τον ΙΘ΄ αιώνα, όταν εζήλεψαν την «εύκολη και πλατειά οδό», δηλαδή τον φραγκικό πολιτισμό με πολέμους, επαναστάσεις και Διαφωτισμούς...

Και εδώ τίθεται το τεράστιο πρόβλημα που έχουν θέσει από καιρό οι αμφισβητίες συνειδήσεως. Έχει το δικαίωμα ένας χριστιανός να υπηρετεί στον στρατό και να φέρει όπλα θανάτου, έστω και εν καιρώ ειρήνης, έστω και χωρίς να σκοτώνει; Ο καπιταλισμός βασίζεται στον κοινωνικό δαρβινισμό, στην πάλη για την ζωή, στον σκληρό ανταγωνισμό, όπου υπάρχουν πάντα νικητές και νικημένοι, με άλλα λόγια στον νόμο της ζούγκλας. Ο κομμουνισμός βασίζεται στην πάλη των Τάξεων, στο όνομα της οποίας εστήθησαν το 1950-1952 λαϊκά δικαστήρια στην κινεζική ύπαιθρο, κατά την οποία τα μαινόμενα πλήθη των πτωχών αγροτών, με την προτροπή του κινέζικου κομμουνιστικού κόμματος, ελίντσαραν χιλιάδες μεγαλογαιοκτήμονες.

Ο πατήρ Εφραίμ ο Τρυφωνίτης γράφει: «Οι επίσκοποι μας στήνονται στις εξέδρες και παρελαύνουν τα τάνκς και τα πυροβόλα ενώπιον τους, ξεχνώντας προφανώς ότι δεν είναι στρατηγοί άλλα λειτουργοί του Υψίστου. Οι ιερείς ευλογούν τα όπλα για να έχουν νικηφόρους αγώνας, λες και το να αγαπήσεις τον πλησίον σου ως εαυτόν είναι για τους μουσουλμάνους, όχι για μας, και τέλος όλοι μας εορτάζουμε τας επετείους των νικών μας επί αλλοφύλων. Τουλάχιστον να πάψομε να ονομάζομε εαυτούς, χριστιανούς ορθοδόξους»!

Ο ίδιος παρατηρεί, πως ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς στην νη΄ ομιλία του, στο τέλος του 8ου κεφαλαίου, έχει μία επαναστατική σκέψη, η οποία ξεσκεπάζει όλων των αιώνων τους επαναστάτες που δεν φείδονται αίματος προκειμένου να επιβάλουν τα πιστεύω τους. Λέγει λοιπόν ο άγιος Γρηγόριος: «Και τοποθετείται και απογράφεται [ο Χριστός] μαζί με τους δούλους, ο φύσει δεσπότης του παντός, οπωσδήποτε κάμοντας την δουλεία να μην είναι κατά τίποτε ατιμότερη της δεσποτείας, μάλλον δε αναδεικνύοντας και τιμιωτέρους από δεσπότη τους κάτω τότε δούλους, αν βεβαίως θα αντελαμβάνοντο και θα υπήκουον στο μεγαλείο της Χάριτος· διότι ο φαινόμενος να είναι τότε δεσπότης της γης δεν είχε συναριθμηθεί με τον βασιλέα των ουρανών, άλλα μόνον οι υπόδουλοι...» (Γρηγορίου Παλαμά έργα, Πατερικαί εκδόσεις, τόμος ΙΑ΄ σελ. 465).

(*) Βλ. τεύχος 36 του περιοδικού Ενδιάμεση Περιοχή)

Πηγή: Δημήτριος Κιτσίκης, Τακτικό Μέλος της Καναδικής Ακαδημίας καθηγητού Πανεπιστημίου Οττάβας, Περιοδικό Τρίτο Μάτι, τεύχος 136, άρθρο «Η απελευθέρωση του ανθρώπου με Πάλη των Τάξεων ή με υποταγή στο θείο;», σσ. 28 - 33

1. Για το ζήτημα στράτευσης των Μαρτύρων του Ιεχωβά βλέπε εδώ.

ΟΙ ΞΕΝΩΝΕΣ (ΤΑ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ)

ΝΕΟ-ΠΑΓΑΝΙΣΤΙΚΕΣ ΑΠΑΤΕΣ

ΠΡΟΣΟΧΗ: Στο τέλος κάθε σελίδας του Ανώνυμου Απολογητή θα παρουσιάζονται νεοπαγανιστικές και αθεϊστών (δήθεν ελληνιστών) απάτες που έχουν σχέση με το θέμα της σελίδας. Αυτές οι απάτες δεν έχουν σκοπό να βάλουν τα περιοδικά στα οποία εμφανίζονται τα νεοπαγανιστικά ψεύδη, εφόσον ούτως ή άλλως παγανιστές συγγράφουν σε διάφορα ανυποψίαστα εξ αυτών και αυτά δεν εκφράζονται από τις απόψεις των αρθρογράφων, αλλά σκοπό έχουν:

1. να καταδείξουν τον κρυφοπαγανιστή αρθρογράφο ώστε να γίνει γνωστός και

2. είτε ο κάθε ενδιαφερόμενος που αναγιγνώσκει εκ νέου άρθρα του να θέτει τον εαυτό του εν εγρήγορση και να ελέγχει θαρρετά τα ψεύδη του κρυφοπαγανιστή (δήθεν ελληνιστή), αν είναι μελετημένος και έχει πρόσβαση σε πρωτογενή βιβλιογραφία

3. είτε εάν δεν έχει πρόσβαση σε βιβλιογραφία, να μην δείχνει πλέον εμπιστοσύνη στον αρθογράφο εφόσον γνωρίζει πως εκφράζει ψεύδη για να σπιλώσει τον Χριστιανισμό υποστηρίζοντας θέσεις παγανισμού, που όμως δεν είναι σχεδόν ποτέ ξεκάθαρες, αλλά που παρουσιάζονται ως «ελληνικές» μιας και η πλειοψηφία των νεοπαγανιστών ντρέπεται να ομολογήσει δημοσίως την θρησκεία που ακολουθεί και προτιμά να καμουφλάρεται με κάτι οικοιότερο, τον πατριωτισμό, που όμως αρρωστημένα έχει μετατραπεί σε ένα παγανιστικό εθνικισμό.

ΕΞΑΙΡΕΣΗ: εξαιρούνται τα προσωπικά βιβλία του κρυφοπαγανιστή αθρογράφου ή τα έντυπα με καθαρά νεοπαγανιστικό προσανατολισμό, ανάμεσα στα τόσα που κυκλοφορούν στην Ελλάδα.

Κεντρική σελίδα με νέο-παγανιστικές απάτες

Ο ΑΣΚΗΤΙΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΣ

(Κατά: Περιοδικού Δαυλός, τεύχος 259)

«Χριστιανικός Ασκητισμός: Ένας ασιατικός θεσμός επιβιώνει μετά από 2.000 έτη στη σημερινή Ευρώπη…» (Πηγή: Περιοδικό «Δαυλός», Τεύχος 259, Εξώφυλλο, Μέση Επικεφαλίδα)

Μυθοπλάστης: Περιοδικό Δαυλός

Απάντηση:

...Χριστιανικός Ασκητισμός...

Τι γνώμη έχουν για τον Ελληνικό ασκητισμό ο «φιλίστορας» Δαυλός, ασκητισμό που οι άλλοι παγανιστές κατακτητές τον ονόμασαν «graecus ritus»; Αλλά επιπλέον τι γνώμη έχουν για τους μυτραγύρτες; «Οι εναλλαγές αυτές ευφορίας και ξηρασίας, ευθυμίας και μελαγχολίας , της φύσεως επιφέρουν απότομους εναλλαγές χαράς και πένθους εντός της ανθρώπινης ψυχής. Τον θρήνο επί του θανάτου της φύσεως διαδέχεται η έκρηξη παράφορου χαράς κατά το έαρ. Η αντίθεση αυτή των συναισθημάτων εκδηλώνεται δι’ αγρίων εθίμων, δι’ οργιαστικών χορών, δι’ εκουσίων τραυματισμών, διά της επί τη θέας του αίματος μέθης, δια ραντισμού των βωμών δι’ αυτού, δια της θυσίας του ανδρισμού υπό το κράτος του παροξυσμού. Ούτως πίστευαν ότι ενώνονταν μετά της θεότητας και μετατίθονταν πραγματικά σε πλήρης πάθους έκσταση. Η μανία αυτή και οι ακρωτηριασμοί είναι εκδήλωση του διακαούς πόθου προς απαλλαγή από της δουλείας των σαρκικών ορμών και προς απελευθέρωση της ψυχής από των δεσμών της ύλης. Δεν είναι δια τούτο παράδοξο ότι στη λατρεία της Κυβέλης, της Μητρός των θεών, παρατηρούνται ασκητικές τάσεις, ουχί βέβαια άμοιροι επιδράσεως της φιλοσοφικής ηθικής των Ελλήνων και της ελληνικής θεολογίας, όπως δεικνύει ήδη η ύπαρξη μοναχών γνωστών υπό το όνομα μητραργύρτες. » (Πηγή: Οι Μυστηριακές Θρησκείες, Ν. Ι. Λούβαρης, Καθηγητής της Εισαγωγής και της Ερμηνείας της Καινής Διαθήκης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τόμος Ιζ΄, σελ. 897)

«Μεταξύ των περισσοτέρων φιλοσόφων της αρχαιότητας υπήρχε μια στενή σύνδεση μεταξύ της άποψης για το σύμπαν και του δόγματος για τον καλύτερο τρόπο διαβίωσης. Μερικοί από αυτούς ίδρυσαν αδελφότητας που είχαν μια κάποια ομοιότητα με τα μοναστικά τάγματα των μετέπειτα εποχών». [Among most of the philosophers of antiquity there was close connection between a view of the universe and a doctrine as to the best way of life. Some of them founded fraternities which had a certain resemblance to the monastic orders of later times], Philosophy For Laymen, Russell Bertrand.

...Ασιατικός...

Μάλλον θεϊκός (Κατά Ματθαίον, Κεφ. Ιθ΄ «12 εἰσὶ γὰρ εὐνοῦχοι οἵτινες ἐκ κοιλίας μητρὸς ἐγεννήθησαν οὕτω· καὶ εἰσὶν εὐνοῦχοι οἵτινες εὐνουχίσθησαν ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων, καὶ εἰσὶν εὐνοῦχοι οἵτινες εὐνούχισαν ἑαυτοὺς διὰ τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν. ὁ δυνάμενος χωρεῖν χωρείτω.»). Ο Δαυλός συμμερίζεται εκείνους που δεν μπορούν να δεχθούν,... ας μην δεχθούν λοιπόν…, έτσι λέγει ο Χριστός. Μόνο ας μην τρέχουν σε ανυπόστατες κατηγορίες.

...επιβιώνει μετά από 2.000 έτη στη σημερινή Ευρώπη.

Κατά Μάρκον Κεφ. Ιγ΄, «31 ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ παρελεύσονται, οἱ δὲ ἐμοὶ λόγοι οὐ μὴ παρελεύσονται. »

Η ΑΝΑΤΟΛΗ ΩΣ ο Νεο-ΠΑΓΑΝΙΣΤΙΚΟΣ «ΜΠΑΜΠΟΥΛΑΣ»

Βέβαια όλα τούτα στοιχειοθετούν τον συμπλεγματικό - «κομπλεξικό» ελληνισμό του νεοπαγανισμού που δεν δέχεται τίποτα από την Ανατολή, την οποία στιγματίζει τοπικά και διαφοροποιεί από τον «δυτικό» ελληνισμό, λες και υπάρχει κάποιο φυσικό ή νοητό διάφραγμα διαχωρισμού μεταξύ των, αρνούμενος την ιστορία και εγκλωβιζόμενος μέσα σε ένα γυάλινο πειραματικό δοχείο που ουσιαστικά δεν υπάρχει. Δεν είναι άλλωστε η πρώτη περίπτωση τέτοιας κακοήθειας και αντιφατικότητας του νεοπαγανισμού αυτή. Αλλού οι νεοπαγανιστές κατά τον ίδιο «ρατσιστικό» τρόπο προτείνουν πως ο μεσσιανισμός είναι ανατολικός, πως η βάπτιση είναι και αυτή ανατολική συνήθεια, ενώ ταυτόχρονα ευαγγελίζονται πως ο ελληνισμός ταξίδεψε στα πέρατα της γης, ακόμη και στον Ανατολικότατο Ειρηνικό, ως πρωτο-πολιτισμός του Δία ή πως ο Διόνυσος κατάκτησε την (ανατολική) Ινδία.

Αριστερά: Νέες αποδείξεις για την προϊστορική παρουσία των Ελλήνων στον Ειρηνικό. (Πηγή: Περιοδικό Δαυλός, τεύχος 89, εξώφυλλο)

Ο σκοπός πίσω από αυτή την πλεκτάνη είναι φανερός. Διαφοροποίηση του Έλληνα από τον «Ανατολίτη» Θεό Ιησού Χριστό. Ο τραγικός φανατισμός του περιοδικού με το καμένο ξύλο γίνεται πάντοτε φανερός. Τους ενοχλεί πως στην σημερινή Ευρώπη επιβιώνουν «ασιατικές» συνήθειες. Λες και η Ασία δεν είναι γη (Γαία), η απόλυτα σεβαστή θεά των προπατόρων τους παγανιστών Ελλήνων, λες και η Ασία δεν κίνησε ποτέ το ενδιαφέρον των Ελλήνων (Μ. Αλέξανδρος), λες και η Ευρώπη πρέπει να ασχολείται μόνο με τα Ελληνικά επιτεύγματα, λες και οι Αρχαίοι πρόγονοι δεν απέκτησαν ολάκερη θεογονία του Ησιόδου επηρεασμένη από τους Ανατολικούς, λες και οι αρχαίοι Έλληνες δεν απέκτησαν τον αθλητισμό χάρη εις τους Ασιάτες και τους Αιγυπτίους, λες και η Ασία κατοικείται από «υπανθρώπους» των οποίων τις συνήθειες ουδείς πρέπει να συμμερίζεται. Έπειτα έχουν και το θράσος να προσβάλλονται οι Δαυλικοί, κάθε φορά που τους προσονομάζουν «φασίστες και εθνικιστές» και τρέχουν στα δικαστήρια για να «ξεπλύνουν» την ντροπή ή αλλιώς να αυτοπροβάλλονται δια μέσω της νομικής σε «μποξέρ» της παρα-παιδείας.

ΟΙ ΜΟΝΑΧΟΙ ΕΚΑΨΑΝ ΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΥΓΓΡΑΜΜΑΤΑ

(Κατά: Μιχάλη Καλόπουλου, Περιοδικό Ιχώρ, τεύχος 38, «Θαύματα, αλήθειες και υπερβολές», Μιχάλης Καλόπουλος, σελίδα 81)

(Κατά: Ευάγγελου Μπεξή, Περιοδικό «Ιχώρ», τεύχος 38, «Σημείωμα Εκδότη» σελίδα 2 &3)

(Κατά: Βασίλη Μισύρη, Περιοδικό Ιχώρ, τεύχος 30, άρθρο «Το φουσάτο των Μελαχλαίνων», σσ. 62 - 63)

(Κατά: Μάριου Δημόπουλου, Περ. Ιχώρ, τ. 28, άρθρο «Ποιησομαι δε τον αγώνα προς Έλληνας πρώτον, το οδοιπορικό της αθλιότητας», σσ. 60, 61)

Κάποτε η θρησκεία γκρέμισε σωρηδόν τα περικαλλή αρχιτεκτονήματα των αρχαίων Ελλήνων, έκαιγε βιβλιοθήκες και εξόριζε φιλοσόφους. Σήμερα εμείς δεν κάνουμε τίποτα από όλες αυτές τις βαρβαρότητες, απλώς του απομυθοποιούμε, κάτι που είναι απαραίτητο, αληθινό και αιώνιο (Πηγή: Περιοδικό «Ιχώρ», τεύχος 38, «Θαύματα, αλήθειες και υπερβολές», Μιχάλης Καλόπουλος, σελίδα 81)

Και μην παρασύρεστε από τις «Σειρήνες» που διαδίδουν ότι εκτιμούν και θαυμάζουν και αυτοί την αρχαία Ελληνική Γραμματεία. Ότι τάχα τα αρχαία Ελληνικά κείμενα είναι θαυμάσια, διδακτικά και αξιολογότατα…

Όλα αυτά είναι μπούρδες, και κουβέντες να κάνουμε… Διότι αλλιώς, γιατί για αιώνες τα έσπρωχναν στο «πυρ το εξώτερον» και κατάφεραν ελάχιστα να διασωθούν έως εμάς; Πώς τολμούν και μιλάνε; Αυτοί οι υποκριτές, οι μαυροφορεμένοι δήμιοι της Ελληνικής σκέψης, που αφού την κουτσούρεψαν, της «άλλαξαν τα καντήλια», τολμάνε τώρα να την επαινούν, και να μυξοκλαίνε κάποιοι από αυτούς για το ότι είναι κρίμα που δεν διασώθηκαν περισσότερα… Μοιρολογίστρες επί πληρωμή, που άλλες φορές και πάλι, τολμούν αναίσχυντα να εμφανίζονται μέχρι και σωτήρες των κειμένων, όταν τα χέρια τους ακόμη, κυτταρικά, έχουν σημάδια της κάπνας από τις πυρές του μίσους, όπου «εξάγνισαν» την αρχαία προγονική σκέψη, ως ολοκαύτωμα - προσφορά στα είδωλα της αμάθειας, της παραφροσύνης και της ανωμαλίας που είχαν βαθιά μέσα στο αρρωστημένο μυαλό τους. Ναι, αρρωστημένοι και συμπλεγματικοί εχθροί της γνώσης και της αλήθειας, της επιστήμης και της προόδου και του περήφανου ανθρώπινου είδους, που ήθελαν να το μεταμορφώσουν σε ανθρωπάκια μαυροντυμένα, κακεχτικά, με μυαλό κατσαρίδας, που το μόνο που θα καταφέρνει, θα είναι απλά να επιβιώνει. Και όταν αυτοί μιλάνε για αρχαία Ελληνική γραμματεία, να φοβάστε… Να φοβάστε την διαστροφή, την παρανόηση, τον τραβεστισμό εν τέλει, και την πλήρη αλλαγή των νοημάτων εκείνων, που αυτοί τα έκαναν όμοια με τους εαυτούς τους…να είναι καλά οι παππούδες μας, που έγραψαν τόσα πολλά, ούτως ώστε όσα και αν κάψαν οι δήμιοι του Ελληνισμού, πάλι κάτι έμεινε. Κοντά 2.000 έργα τους ξέφυγαν…Με το «ΙΧΩΡ» αλλάξαμε τα δεδομένα και προβληματίζουμε καθημερινά τον Έλληνα για τα παραμύθια που έχει μάθει ως τώρα…θέλουν δεν θέλουν, η Ελληνική νεολαία θα ξυπνήσει και αυτή. Είναι απλά υπόθεση χρόνου, και η κλεψύδρα του δικούς τους χρόνου τελειώνει. Αρκετά μίλησαν, αρκετά έκαναν, ώρα ήρθε η ώρα να ακούσουν και να δουν, να νιώσουν την δύναμή μας. (Πηγή: Περιοδικό «Ιχώρ», τεύχος 38, «Σημείωμα Εκδότη» [Ευάγγελου Μπεξή, αρχαιολόγου] σελίδα 2 &3)

Οι μοναχοί της Κωνσταντινούπολης…αυτοί οι καταστροφικοί υπηρέτες του Θεού.. λυσσαλέοι εχθροί των γραμμάτων, ξεφορτώνονται ακόμη και τα ωραία χειρόγραφα των πατέρων της Εκκλησίας, σαν πράγματα άχρηστα σ΄ένα πιστό του Θεού, που με την άγνοιά του κερδίζει τον παράδεισο (Πηγή: Περιοδικό Ιχώρ, τεύχος 30, άρθρο «Το φουσάτο των Μελαχλαίνων», Βασίλης Μισύρης, σσ. 62 - 63)

Ως εκ τούτου, ο κυριότερος εχθρός του υπήρξε ο ελληνικός Πολιτισμός και τρόπος του σκέπτεσθαι. Πολλά είναι τα γεγονότα που συνηγορούν υπέρ αυτής της απόψεως: α) ο εμπρησμός βιβλιοθηκών και το κάψιμο βιβλίων. Αν στόχος του ιουδαιοχριστιανισμού ήταν απλώς η κατάργηση των παγανιστικών θρησκειών, τότε για ποιο λόγο το πολιτικοθρησκευτικό κατεστημένο του Βυζαντίου πυρπόλησε βιβλιοθήκες κι έκαψε βιβλία αρχαίων φιλοσόφων και ποιητών (Πηγή: Περιοδικό Ιχώρ, τεύχος 28, άρθρο «Ποιησομαι δε τον αγώνα προς έλληνας πρώτον, το οδοιπορικό της αθλιότητας», Μάριος Δημόπουλος, σελίδα 60)

Τίποτα δεν είναι πιο εσφαλμένο από τον ισχυρισμό ότι τάχα οι μοναχοί, ως σώμα, προσέφεραν υπηρεσίες στα γράμματα. Είχαν ξεκάθαρα αποδείξει το μίσος τους για την φιλομάθεια των λεγομένων ειδωλολατρών, ενώ η αποσπασματική διάσωση κάποιων κλασσικών αριστουργημάτων οφείλεται κατά κανόνα σε απλή τύχη. Οι μοναχοί κατέστρεψαν ή παραποίησαν αναρίθμητα αρχαία κείμενα. (Πηγή: Περιοδικό Ιχώρ, τεύχος 28, άρθρο «Ποιησομαι δε τον αγώνα προς Έλληνας πρώτον, το οδοιπορικό της αθλιότητας», Μάριος Δημόπουλος, σελίδα 61)

Μυθοπλάστης: Μιχάλης Καλόπουλος, Ευάγγελος Μπεξής, Μάριος Δημόπουλος, Βασίλης Μισύρης

Απάντηση: Ανεξάρτητα από τις όποιες διαφορές, τελικά το Βυζάντιο λειτούργησε σαν «Κιβωτός» διαφύλαξης του Αρχαίου Ελληνικού πνεύματος κάτι πού θα φανεί αργότερα τον 9° αιώνα επί Πατριάρχου Φωτίου με την διάσωση όλης σχεδόν της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας (Πηγή: Βασίλειος Σπανδάγος, Ιατρος - Ιστορικός Ερευνητής Αρχίατρος Τραπέζης της Ελλάδος, άρθρο στο Περιοδικό «Αέροπος», τεύχος 51, σελίδα 25)

Αριστερά: Μούμια σε ανακυκλωμένο χαρτί. Ο Πάπυρος ήταν ακριβό υλικό, γι’ αυτό και δεν τον πετούσαν εύκολα. Αυτό φαίνεται και από το λεγόμενο «πάπυρο του Αρτεμίδωρου», ενός αρχαίου Έλληνα γεωγράφου. Ύστερα από ένα γεωγραφικό σύγγραμμα, πάνω του γράφτηκε ένας κατάλογος και τελικά χρησίμευσε για κάποια σκίτσα, πριν καταλύξει περιτύλιγμα μούμιας (Πηγή: Περιοδικό Science Illustrated, τεύχος 20, Νέες Ανακαλύψεις, σελ. 25)

Μέσο & Αριστερά: The Derveni Papyrus. Edited with Introduction and Commentary by Theokritos Kouremenos, George M. Parássoglou and Kyriakos Tsantsanoglou. Φλωρεντία, 2006. Σελ. 307, 30 πίνακες. (Πηγή Φώτο: http://entertainment.flash.gr//book/books/2006/10/17/20740id/)

Ο Δαυλός υποστηρίζει σε άρθρο του την γνώμη του Ηρακλείτου, πως δηλαδή οι «Νέκυες ἐκβλητότεροι κοπρίων» [Οι νεκροί πρέπει ν’ αποβάλλονται περισσότερο από τα σκουπίδια]. (Πηγή: Ελευθερίου Κίμων, περιοδικό Δαυλός, τεύχος 282, σσ. 18890-18896)

Αν λοιπόν οι νεκροί είναι σκουπίδια, τότε τι πρέπει να υποθέσει κανείς για το ότι οι παγανιστές δεν αρκέστηκαν στο να καίνε συγγράμματα σε ταφικές τελετές, ούτε ίσως στο να βάζουν σκίτσα (!) και όχι θρησκευτικούς ύμνους από πάνω ως οι Χριστιανοί ιερείς, αλλά ξεπέρασαν κάθε νεοπαγανιστική φαντασία αφού τύλιγαν με αυτά νεκρούς (μούμιες) που για τους νεοπαγανιστές είναι «ἐκβλητότεροι κοπρίων»; Μετατρέπεται δηλαδή από τους νεοπαγανιστές ή όχι, βάση των δικών τους λόγων, η αρχαία ελληνική γραμματεία με αυτόν τον τρόπο σε Χαρτί της «θεάς» Υγείας;

Ας θυμηθεί εδώ ο αναγνώστης τι έλεγε ο Μ. Καλόπουλος για το παλίμψηστο κείμενο του Αρχιμήδη:

Οι Καλόγεροι φίλε μου έξυσαν πάνω απ’ την επιφάνεια του δέρματος (περγαμηνής) την πραγματεία του μεγαλύτερου μαθηματικού όλων των εποχών για να γράψουν πάνω της θρησκευτικά νιαουρίσματα. Κατάλαβες τι έγινε; Έξυσαν, αφάνισαν, μετέτρεψαν το γραπτό του Αρχιμήδη σε τριμμένο δέρμα σε... πιτυρίδα... καταλαβαίνεις! .

...Αυτοί οι ζαλισμένοι απ' τα λιβάνια και την ελπιδολαγνεία καλόγεροι, αφού τεμπελιάζαν στα σκοτεινά κελιά τους, και δεν άντεχαν πια την αγαμία τους και τους τρέλαινε η επίσκεψη του μεσημβρινού δαίμονα και αφού χόρταιναν το φάντασμα της λαχταριστής ονοσκελούς, .. άπλωναν το βέβηλο χέρι τους, άρπαζαν μια απ’ τις ελληνικές περγαμηνές που σάπιζαν στις αποθήκες τους κι άρχιζαν να 'ξύνουν' ότι εύρισκαν μπροστά τους!

Οι περγαμηνές, όσες γλίτωσαν απ’ την φωτιά, κλεμμένες απ' τις κατεδαφισμένες (όπως της Αλεξάνδρειας) βιβλιοθήκες των Ελλήνων, είχαν αποθηκευτεί στα μοναστήρια μόνο επειδή στα μάτια των πλιατσικολόγων καλόγερων, ήταν σωστά κατεργασμένες, δυσεύρετες και πανάκριβες επιφάνειες γραφής. Όταν τους χτυπούσε η μοναχική ανία και άρχιζαν να βλέπουν αγγελούδια και διαβολάκια να χορεύουν γύρω απ’ το γεμάτο έξαψη κεφάλι τους, άρπαζαν έναν κύλινδρο με Αριστοτέλη ή Επίκουρο τον ξέσκιζαν στο ιερό αφανιστικό ξύσιμο και γεμάτοι ικανοποίηση έγραφαν πάνω του διάφορους ξορκισμούς των πόθων και των φόβων τους! Έξυναν την ανεκτίμητη ελληνική εργασία τον καρπό του λαμπρότερου πολιτισμού όλων των εποχών και έγραφαν επάνω τους τα καλογερίστικα ξόρκια τους! Καταλαβαίνεις πως διέσωσαν την ελληνική γνώση;

Στο χειρόγραφο που μου έστειλες η πραγματεία του Αρχιμήδη περί απειροστικού λογισμού που χρειάστηκε 20 αιώνες για να επαναδιατυπωθεί, διασώζεται κάτω απ’ τα 'ξυραφίσματα' των καλόγερων! Χριστιανοί έγραψαν πάνω απ΄ το μαθηματικό μεγαλείο του Αρχιμήδη παλαιοδιαθηκικες βλακείες...

Άραγε πόσα μικρότερα η μεγαλύτερα μαθηματικά και επιστημονικά έργα χάθηκαν με τον ίδιο τρόπο; Αλλά ξέχασα, την φαντασία σας την χρησιμοποιείτε μόνον για να επικαλείστε θεούς, αμαρτίες και δαίμονες και όχι για να συνειδητοποιήσετε το κακό που έχετε διαπράξει στο παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της ανθρωπότητας. (Πηγή: Μιχάλης Καλόπουλος, δημοσίευση κατά Ανώνυμου)

Ας αναλάβει όλες αυτές τις «κάλλιστες» περιγραφές του ο Μ. Καλόπουλος, αν έχει το ελληνικό θάρρος και την δικαιοσύνη, και ας τις εφαρμόσει, για τις περιπτώσεις του καμένου συγγράμματος του Δερβενίου αλλά και του σκιτσογραφημένου και «μουμιοποιημένου» γεωγραφικού παπύρου του Αρτεμίδωρου, τόσο στους αρχαίους Έλληνες όσο και στους λοιπούς παγανιστές.

Και δεν είναι φρόνιμο να υποστηρίξει κανείς τον Μ. Καλόπουλο λέγοντας πως οι Αιγύπτιοι μουμιολάτρες δεν είναι Έλληνες, διότι για τους νεοπαγανιστές είναι Έλληνες. Έτσι τόσο το περιοδικό Δαυλός όσο και το Ιχώρ στα οποία αρθρογραφεί ο Μ. Καλόπουλος αναφέρουν:

1. Δαυλός: «Η Κλεοπάτρα «αναστημένη με λέιζερ». Όμοια με τις σημερινές Ελληνίδες» (Πηγή: Περιοδικό Δαυλός, τεύχος 174, εξώφυλλο)

2. Ιχώρ: «ΜΙΛΗΣΑ ΜΕ: Έναν Αιγύπτιο Ιερέα: «Δεν θα σου πω το όνομα μου. Γιατί μέσα στην αιώνια διαδρομή υπάρχει περίπτωση να με βρούνε και να ανακατέψουν το κάρμα μου οι μετέχοντες των Ανωτάτων Μυστηρίων της δικιάς μας θρησκείας. Αλλά να ξέρεις: Τις Πυραμίδες δεν τις χτίσαμε εμείς. Δεν είχαμε ούτε την τεχνογνωσία ούτε την δύναμη να το πετύχουμε αυτό. Μπορεί να διαθέταμε χιλιάδες σκλάβους, αλλά αυτό δεν έφτανε. Μας έλειπε η αίσθηση του μεγάλου και του ιστορικά αιώνιου. Τις Πυραμίδες τις έχτισαν Εκείνοι. Οι ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΚΕΙΝΟΙ. Οι Άτλαντες.».(Πηγή: Δημήτριος Ιατρόπουλος, Περιοδικό Ιχώρ, τεύχος 59, λόγου χάριν, σσ. 46 - 47)

Τώρα το ερώτημα που προκύπτει είναι: «Ποιοί είναι οι Άτλαντες»;. Έχουν και σε αυτό απάντηση οι νεοπαγανιστές: «Συγκλονιστικά στοιχεία ταυτίζουν τον Μινωικό με τον πολιτισμό της Ατλαντίδας» (Πηγή: Περιοδικό Ιχώρ, τεύχος 11-12, Ευάγγελος Μπεξής, Διευθυντής του περιοδικού, σελ.5)

Αν λοιπόν ο Μ. Καλόπουλος δεν πράξει δημοσίως ότι του εζητήθει, τότε δεν μένει στον αναγνώστη παρά να καταλάβει μια για πάντα για τι είδους προπαγάνδα εξυφαίνεται κατά των Χριστιανών Ελλήνων από μοιρολάτρες νεοπαγανιστές του είδους.

Οι νεοπαγανιστές έχουν το θράσος να επιτίθενται κατά ενός μοναχού επειδή αγόρασε ανακυκλώσιμη περγαμηνή με τα συγγράμματα του Αρχιμήδη και τα χρησιμοποίησε προς δική του συγγραφική ικανοποίηση, έστω και αν μέσω αυτής της συγκεκριμένης ανακύκλωσης ακόμη σήμερα διασώζεται το εν λόγω κείμενο. Οι ευθύνες όλων των προγενεστέρων αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων και διανοουμένων που δεν συντήρησαν αυτά τα κείμενα ή και του πωλητή που ανακύκλωνε τις περγαμηνές, διαγράφονται ή δεν αναλύονται καν. Η ιστορική αμνησία των νεοπαγανιστών επίσης προσπερνά την δολοφονία του Αρχιμήδη από τους αρχαίους ομόθρησκούς τους. Θυμίζουν τα λόγια του Ευαγγελίου οι «νεοπαγανιστές σχολιαστές» Κατά Ματθαίον, Κεφ. Κγ΄ «24 ὁδηγοὶ τυφλοί, οἱ διυλίζοντες τὸν κώνωπα, τὴν δὲ κάμηλον καταπίνοντες!» [Πάνω: Η δολοφονία του Αρχιμήδη από παγανιστή στρατιώτη. ] (Πηγή Φώτο: http://www.grecoreport.com/)

Τέλος για το ζήτημα των συγγραμμάτων της αρχαίας Ελληνικής γραμματείας, το περιοδικό Ιχώρ, ανατρέπει όλους αυτούς που φλυαρούσαν στα προηγούμενα άρθρα των τευχών του με το ακόλουθο, άρθρο του που βρίσκεται εδώ. Βλέπε επιπλέον και τις καταστροφές συγγραμμάτων από τους παγανιστές.

ΟΙ ΜΟΝΑΧΟΙ ΕΙΝΑΙ ΑΠΛΥΤΟΙ. ΖΗΤΩ ΤΟ «ΙΕΡΟ» ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΙΔΕΩΔΕΣ.

(Κατά: Μιχάλη Καλόπουλου, δημοσίευση στην σελίδα του και αποθηκεύτηκε από τον Ανώνυμο Απολογητή)

(Κατά: Περιοδικού Δαυλός, τεύχος 152-153, εξώφυλλο)

Αντί για κολύμβηση, αγώνας απλυσιάς και αποχής από κάθε μορφή επαφής με το νερό και σωματικής περιποίησης, όπως συμβαίνει στα παραθαλάσσια μοναστήρια όπου απαγορεύεται η κολύμβηση των καλόγερων για να μη φύγει από πάνω τους το μύρο! Μυροαπλυσία λοιπόν σε βάθος χρόνου!

Ελληνικό και "ελληνοχριστιανικό" ιδεώδες. Καλά που ήρθε η θρησκεία να νοικοκυρέψει τα πράγματα .(Πηγή: http://www.greatlie.com/gr/news.cfm?id=65&action=detail και όπως αποθηκεύτηκε από τον Ανώνυμο Απολογητή)

Ο Ιερός αρχαίος αθλητισμός και η σημερινή εξαχρείωσή του (Πηγή: Περιοδικό «Δαυλός», Τεύχος 152-153, Εξώφυλλο, Κάτω Επικεφαλίδα)

Μυθοπλάστης: Μιχάλης Καλόπουλος και περιοδικό Δαυλός

Απάντηση: Εδώ

Ο ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΜΟΝΑΧΟΥΣ ΔΙΑΡΡΗΓΝΥΕΙ ΤΟΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΒΙΟ & ΚΑΤΑΔΙΚΑΖΕΙ ΤΟΝ ΓΑΜΟ

(Κατά: Παναγιώτη Μαρίνη, π. Τρίτο Μάτι, ένθετο, σελ. 7)

...οξέως [η ΑΟΕΕ] διαρρηγνύει τον κοινωνικόν ιστόν καλούσα τους ελληνόπαιδας να προσχωρήσουν εις τον «μοναχικόν βίον» ...Καταδικάζεται η φυσιολογική ζωή και ο Γάμος: «Κατά μέν τήν ἁγνείαν, τοῖς Ἀγγέλοις ὁμοιοῦται ὁ ἄνθρωπος, κατὰ δὲ τόν γάμον τῶν θηρίων οὐδὲν διενήνοχεν». Το προβαλλόμενον εις τους νέους ιδεώδες δεν είναι αυτό της κοινωνικής προσφοράς και δράσεως, άλλα το μοναστικόν ιδεώδες αρνήσεως τής κοινωνίας και του πολιτισμού. (Πηγή: Παναγιώτης Μαρίνης, Περιοδικό Τρίτο Μάτι, τεύχος 109, ένθετο «Θα αναγνωρισθεί επίσημα η Αρχαία Ελληνική Θρησκεία;», σελ. 7)

Μυθοπλάστης: Παναγιώτης Μαρίνης

Απάντηση: Σύμφωνα με τις απόψεις του Μαρίνη οι «ελληνόπαιδες» φεύγουν ως αναχωρητές διαλύοντας τον κοινωνικό ιστό διότι ο γάμος καταδικάζεται «επειδή» εκφέρεται, άγνωστο που, αφού ο Μαρίνης ως πάντοτε δεν παραθέτει τις πηγές του και τα συμφραζόμενα, η φράση «Κατά μέν τήν ἁγνείαν, τοῖς Ἀγγέλοις ὁμοιοῦται ὁ ἄνθρωπος, κατὰ δὲ τόν γάμον τῶν θηρίων οὐδὲν διενήνοχεν». Με άλλα λόγια αν κανείς εκφέρει την άποψη ότι «κατά την αγνεία ο άνθρωπος μοιάζει με τους Αγγέλους, ενώ με τον γάμο [γενετήσια ομιλία] δεν διαφέρει από τα ζώα» ο Π. Μαρίνης καταλαβαίνει ότι καταδικάζεται ο γάμος και η κοινωνία! Δηλαδή αν ένας οιοσδήποτε άνθρωπος διατυπώσει σε γραπτό ή προφορικό λόγο την διαφοροποίηση στα χαρακτηριστικά μεταξύ δύο καταστάσεων, τότε εξ ανάγκης καταδικάζει την μία εξ αυτών! Αναλόγως, αν κάποιος παγανιστής δηλώσει ότι ο ήρωας άνθρωπος μοιάζει με τους θεούς ως προς την αθανασία, ενώ ο άνθρωπος θνητός μοιάζει με τα ζώα, «καταδικάζει» ταυτόχρονα τον άνθρωπο, τα ζώα, την κοινωνία και τον πολιτισμό! Άλλο όμως η δήλωση μιας διαφοράς και άλλο ο χαρακτηρισμός ή η προτίμηση μιας εκ των καταστάσεων.

Πρώτον: Στον Χριστιανισμό δεν προκύπτει καμία ουσιαστική ανωτερότητα του Αγγέλου έναντι του ανθρώπου, διότι ο άνθρωπος είναι πλασμένος κατ’ εικόνα του Θεού. Αυτό βέβαια το κατ’ εικόνα δεν αναφέρεται στο σώμα, αλλά κυρίως και πρωτίστως στην ψυχή. Στον άνθρωπο το κατ’ εικόνα είναι ισχυρότερο από εκείνο των αγγέλων, γιατί, όπως θα φανεί παρακάτω, η ψυχή του ανθρώπου ζωοποιεί συνημμένο σώμα. Γενικά μπορεί να ειπωθεί ότι η ψυχή είναι κατ’ εικόνα του Θεού. Και όπως ο Θεός είναι Τριαδικός, Νους, Λόγος και Πνεύμα, έτσι και η ψυχή του ανθρώπου έχει τρεις δυνάμεις, νου, λόγο και πνεύμα (1). Σε όλη την φύση υπάρχουν «εικονικά υποδείγματα» της Αγίας Τριάδος (2), αλλά κυρίως αυτό φαίνεται στον άνθρωπο. Το κατ’ εικόνα στον άνθρωπο είναι ισχυρότερο από το κατ’ εικόνα στους αγγέλους. Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, μιλώντας για την Βάπτιση του Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό και εξηγώντας για ποιους λόγους «πλαττομένου τὲ καὶ ἀναπλαττομένου (τοῦ ἀνθρώπου) τὸ τῆς ἁγίας Τριάδος φανεροῦται μυστήριον», γράφει ότι αυτό έγινε, όχι μόνον επειδή ο άνθρωπος είναι μόνος μύστης και προσκυνητής επίγειος της Αγίας Τριάδος, αλλά «καὶ μόνος κατ’ εἰκόνα ταύτης». Τα μεν αισθητικά και άλογα των ζώων έχουν μόνον πνεύμα ζωτικό, και αυτό δεν μπορεί να υφίσταται καθεαυτό, δεν έχουν όμως νου και λόγο. Οι άγγελοι και οι αρχάγγελοι έχουν νου και λόγο, επειδή είναι νοεροί και λογικοί, αλλά δεν έχουν πνεύμα ζωοποιό, επειδή δεν έχουν σώμα που ζωοποιείται από το πνεύμα. Έτσι, επειδή ο άνθρωπος έχει νου, λόγο και πνεύμα ζωοποιό, εφ’ όσον ζωοποιεί συνημμένο σώμα, είναι «μόνος κατ’ εἰκόνα τῆς τρισυποστάτου φύσεως» (3) . Αν λοιπόν υπερέχει σε κάτι ο άνθρωπος του Αγγέλου και ο Άγγελος με την σειρά του υπερέχει προσωρινά σε κάτι από τον άνθρωπο. Και αυτό είναι η αθανασία (Προς Εβραίους, Κεφ. β΄ «9 τὸν δὲ βραχύ τι παρ' ἀγγέλους ἠλαττωμένον βλέπομεν Ἰησοῦν διὰ τὸ πάθημα τοῦ θανάτου»). Όμως αυτή η σε ένα μέρος υπεροχή είναι προσωρινή. Διότι για την αθανασία προορίζεται στον Χριστιανισμό ολάκερη η φύση, λυτρωμένοι και καταδικασμένοι (Προς Ρωμαίους, Κεφ. Η΄ «20 τή γάρ ματαιότητι η κτίσις υπετάγη, ουχ εκούσα, αλλά διά τον υποτάξαντα, επ' ελπίδι 21 ότι και αυτή η κτίσις ελευθερωθήσεται από της δουλείας της φθοράς εις την ελευθερίαν της δόξης των τέκνων τού Θεού.»)

Δεύτερον: Πώς μπορεί να διαλύεται ο κοινωνικός ιστός αφού οι μοναχοί εξαιρετικά σπάνια καταλήγουν ισόβιοι ερημίτες - αναχωρητές; Κατά μέγιστη πλειοψηφία ζουν σε μοναστικές κοινωνίες οι οποίες δεν αποκόπτονται διόλου από εκείνη την σημερινή λ.χ. αστική, με την οποία υπάρχει συχνή και τακτική επικοινωνία. Άλλωστε πολλές μονές βρίσκονται μέσα ή κοντά σε αστικά κέντρα. Επιπλέον οι μοναχοί αποτελούν την μειοψηφία της χριστιανικής κοινωνίας. Για να καταδικάζεται κάτι δεν θα πρέπει αυτό το κάτι να αποτελεί την πλειοψηφία (έγγαμοι) και είναι πασίγνωστο ότι η Ορθόδοξος Εκκλησία σαφώς έχει το Μυστήριο του Γάμου. Αν καταδίκαζε τον γάμο δεν θα υπάνδρευε γυναίκες, ούτε θα νύμφευε άνδρες.

Τρίτον: Το μοναστικόν ιδεώδες δεν η εξαίρεση μόνο στον Χριστιανισμό, αλλά και σε όλες τις θρησκείες, ακόμη και στην αρχαία Ελληνική με εκπροσώπους της αυτούς που αναφέρει και θαυμάζει ο Μαρίνης «Η Ελληνική Γραμμή, ακολουθούσα τους Νεοπλατωνικούς, ανακεφαλαιώνει τον κορμόν της ελληνικής φιλοσοφικής παραδόσεως -Ορφεύς, Πυθαγόρας, Πλάτων διασφαλίζουσα την άρρηκτον συνέχειαν της θεολογίας μας.» (4).

«Τις αρχές του ασκητισμού δυνάμεθα να παρακολουθήσομε ενταύθα μέχρι του, Ζ΄ π.Χ. αιώνος. Ίχνη δε αυτού ευρίσκονται ήδη στα Ελευσίνια μυστήρια και σε μερικά έθιμα των θεσμοφορίων και της χθονίου λατρείας. Ως παλαιότατοι αντιπρόσωποι του ασκητισμού δύνανται να θεωρηθούν ο Άβαρις και ο Επιμενίδης ο Κρητικός. Ο ελληνικός ασκητισμός άρχεται αναπτυσσόμενος κυρίως στις ορφικές λεγόμενες κοινότητες, τα ίχνη των οποίων από τα μέσα του ΣΤ΄ π. Χ. αιώνος. Η άσκηση εντεύθεν άρχεται θεωρούμενη ως μέσον προς απελευθέρωση της ψυχής από τα δεσμά της σαρκός και του κόσμου των αισθήσεων. Του ορφισμού την επίδραση βρίσκουμε όχι μόνο στον Πυθαγορισμό, του οποίου ο αρχηγός, ο Πυθαγόρας, ήταν μεμυημένος στα ορφικά μυστήρια και στον ασκητικό βίο (σωφροσύνη, σιγή, αποχή από βρώσεως εμψύχων, απλότης), αλλά και πολύ βραδύτερον στον νεοπυθαγορισμό και τον νεοπλατωνισμό.

Τέταρτο: Πώς συνάγεται ότι ο αναχωρητισμός αποτελεί άρνηση «του πολιτισμού»; Δεν είναι οι πολιτισμοί, σύμφωνα με τον Μαρίνη, «συστήματα αξιών» (6); Μπορεί στα αλήθεια εις Μοναχός να αρνηθεί το σύστημα αξιών του Ελληνορθόδοξου πολιτισμού, αφού αυτό ακριβώς εφαρμόζει όταν «αναχωρεί»; Μπορεί στα αλήθεια να αρνηθεί ακόμη και το σύστημα αξιών του ελληνικού πολιτισμού, των νεοπλατωνικών και πυθαγόρειων ασκητών; Οι ειδήσεις του Π. Μαρίνη είναι υποκειμενικές και αφορούν την δική του σκοπιά των πραγμάτων. Στο σύστημα αξιών της αρχαίας Ελλάδας ήταν και η ιερή πορνεία. Χωρίς ουδείς σημερινός Έλλην να είναι αναχωρητής, έχει απορρίψει με την στάση του εκείνη τουλάχιστον την «αξία» και δηλαδή επιφέρει με την στάση του μια άρνηση «του πολιτισμού». Δεν χρειάζεται να είναι αναχωρητής για να το πράξει μα ούτε και χριστιανός.

Πέμπτο: Είναι ή δεν είναι μέρος της «αρνήσεως της [αστικής] κοινωνίας» ο νεοπαγανιστικός αναχωρητισμός εις τις παρυφές του Ολύμπου για την τέλεση εορτών υπέρ του Προμηθέως Δεσμώτη (Προμήθεια 2006);

Έκτο: Είναι ή δεν είναι μέρος της «αρνήσεως της [αστικής] κοινωνίας» το λεχθέν του Μαρίνη: «Δια του ιδεώδους της φυσικής ζωής...[η Ελληνική Θρησκεία] απομακρύνει, δια θρησκευτικής επιταγής, τον άνθρωπο από όλες τις βλαπτικές μεγαλοπολιτικές έξεις, τον καθιστά άνθρωπο του Κλασσικού Μέτρου» (7).

Έβδομο: Δεν υπάρχει μεγαλύτερο ψέμα από το λεχθέν πως καταδικάζεται η φυσιολογική ζωή και δηλαδή ο γάμος. Διότι τι σημαίνει λ.χ. «φυσιολογική ζωή»; Ο παγανισμός συνοδεύει με τον όρο «φυσιολογική» και την ομοφυλοφιλία (βλ. Αντίνοος) και την κτηνοβασία, ως προκύπτει μέσα από την συμπεριφορά των θεών του. Τα πάντα τα οποία «λαμβάνουν χώρα μέσα στην φύση», θεωρούνται από τους νεοπαγανιστές φυσιολογικά, ακόμη και τα Χριστιανικά θαύματα. Αν λοιπόν όσα συμβαίνουν μέσα στην φύση είναι «φυσικά», τότε γιατί δεν είναι και ο μοναχισμός ή η αγαμία; Αν αντίθετα δέχονται οι νεοπαγανιστές τον μοναχισμό και την ασκητική ζωή ως αφύσικα, ας δείξουν ετοιμότητα να παραδεχτούν και άλλα πράγματα εκτός φύσης, όχι μόνο τα χριστιανικά ζητήματα που τους εξάπτουν την φαντασία.

Παγανιστές κατηγορούν τους Χριστιανούς για αναχωρητισμό από τον Πολιτισμό. Ταυτόχρονα οι ίδιοι αναχωρούν για τον Όλυμπο εορτάζοντας τα «Προμήθεια 2006» μακριά από τις αστικές κοινωνίες ζώντας μέσα σε αντίσκηνα. Αποτελεί και αυτή η μορφή στάση ζωής, άρνηση του «πολιτισμένου βίου και της κοινωνίας», κατά τον Π. Μαρίνη ή όχι; Τί άλλο κάνουν με νταούλια και κύμβαλα οι παγανιστές μέσα στα «αφιλόξενα δάση» του Ολύμπου, από το να απορρίπτουν τις πόλεις και την αστική κοινωνία ως «λάτρεις της φύσης»; (Πηγή: http://www.ysee.gr/index.php?type=d&f=prometheia2006)

Όγδοο: Η φράση που παραθέτει ο Μαρίνης δεν καταδικάζει τον γάμο αλλά σαφώς δείχνει την διαφορετικότητα της αγγελικής ζωής, την οποία εφάρμοσε και ο Χριστός, αντί του έγγαμου βίου. Ο Χριστός έχει μιλήσει επαινετικά για τον γάμο (Κατά Ματθαίον, Κεφ. Κβ΄ «1 Καὶ ἀποκριθεὶς ὁ Ἰησοῦς πάλιν εἶπεν αὐτοῖς ἐν παραβολαῖς λέγων· 2 Ὡμοιώθη ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν ἀνθρώπῳ βασιλεῖ, ὅστις ἐποίησε γάμους τῷ υἱῷ αὐτοῦ.») και τον έχει ευλογήσει (Κατά Ιωάννη, Κεφ Β΄), ενάντια σε πορνεία (κατά Ιωάννη, Κεφ. Η΄ «41 ὑμεῖς ποιεῖτε τὰ ἔργα τοῦ πατρὸς ὑμῶν. εἶπον οὖν αὐτῷ· Ἡμεῖς ἐκ πορνείας οὐ γεγεννήμεθα· ἕνα πατέρα ἔχομεν, τὸν Θεόν.») και μοιχεία (κατά Ματθαίον, Κεφ. Ιθ΄«17 ὁ δὲ εἶπεν αὐτῷ· Τί με λέγεις ἀγαθόν; οὐδεὶς ἀγαθὸς εἰ μὴ εἷς ὁ Θεὸς. εἰ δὲ θέλεις εἰσελθεῖν εἰς τὴν ζωὴν, τήρησον τὰς ἐντολάς. 18 λέγει αὐτῷ· Ποίας; ὁ δὲ Ἰησοῦς εἶπε· Τὸ οὐ φονεύσεις, οὐ μοιχεύσεις»). Όταν λοιπόν ο Θεός καταδικάζει την μοιχεία δεν δρα επαινετικά προς τον γάμο ναι ή όχι; (Κατά Λουκά, Κεφ. Ιστ΄ «18 Πᾶς ὁ ἀπολύων τὴν γυναῖκα αὐτοῦ καὶ γαμῶν ἑτέραν μοιχεύει, καὶ πᾶς ὁ ἀπολελυμένην ἀπὸ ἀνδρὸς γαμῶν μοιχεύει»). Επιπλέον ο Χριστός ομιλώντας για τον μοναχισμό, ορίζει αυτόν ως δυνατότητα επιλογής όχι ως εντολή (Κατά Ματθαίον, Κεφ. Ιθ΄ «12 εἰσὶ γὰρ εὐνοῦχοι οἵτινες ἐκ κοιλίας μητρὸς ἐγεννήθησαν οὕτω· καὶ εἰσὶν εὐνοῦχοι οἵτινες εὐνουχίσθησαν ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων, καὶ εἰσὶν εὐνοῦχοι οἵτινες εὐνούχισαν ἑαυτοὺς διὰ τὴν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν. ὁ δυνάμενος χωρεῖν χωρείτω.»)

Ένατο: Τα Χαλδαϊκά Λόγια λέγουν: «Οὐ γάρ ἐφικτά τά θεῖα βροτοῖς τοῖς σῶμα νοοῦσιν, ἀλλ’ ὅσοι γθμνῆτες ἄνω σπεύδουσι πρός ὕψος» [μτφρ: Δεν είναι τα θεία προσιτά εις τους ανθρώπους οι οποίοι σκέπτονται κατά τον σωματικόν τρόπον, αλλά δι’ όσους γυμνοί σπεύδουν προς τα άνω, προς την κορυφήν], πρβλ. Προκλ. εν Αλκιβ. 63 (138GR) 18 WEST. Πλωτίνος Ι, 6, 7, 7-Πλατ. Γοργίας 523 C-E FESTUG. PEVEL III, 131-LEWY, σ. 170 και σημ. 395 (8). Επίσης στην σελίδα 32 του ιδίου βιβλίου εκδοθέν υπό των παγανιστών Α. Ραδάμανθυ & Π. Μαρίνη αναφέρεται ότι υπάρχει και «Πνευματική ιεραρχία. Ανώτερα όντα, Άγγελοι, Δαίμονες» τα οποία βεβαίως δεν έχουν σώματα και δεν πολλαπλασιάζονται. Σε άλλο απόσπασμα η ανωτερότητα των Αγγέλων γίνεται αποδεκτή με την καθοδήγηση της ψυχής προς τα επάνω: KROLL 53 - PLACES 123 - Προκλ. EXCURSUS VATIC. 192, 13 PITRA«Ἡ δέ τῶν ἀγγέλων μερίς πῶς ἀνάγει τήν ψυχήν;» [μτφρ: Η δε τάξις των αγγέλων πως οδηγεί άνω την ψυχήν;] (9) και σε άλλο : «Οἱ ἄγγελοι οἱ ἐξωθοῦντες τήν ψυχήν ἔξω τῆς ὕλης καί δίδουν εἰς αὐτήν τήν τήν ἱκανότητα νά ἀναπνεύσῃ, εἶναι λυτρωμένοι», (απ. 123) (10). Οδηγούν, λοιπόν, τα Χαλδαϊκά λόγια τον Μαρίνη στους ίδιους συμπερασμούς που οδηγείται κατά των Χριστιανών ναι ή όχι και γιατί;

Δέκατο : Χρησιμοποιώντας την ίδια «λογική» με τους νεοπαγανιστές μπορεί να ειπωθεί ότι λ.χ. ο ίδιος ο Μαρίνης καταπολεμά το γάμο, όταν βάλει κατά των αλλοεθνών ομοδόξων αφού αυτός διασπά το «όμαιμον, καταστρέφουσα και την ίδια την ουσία του έθνους, δηλαδή την δεξαμενή των χρωμοσωμάτων τους» (11). Μήπως αλήθεια ο Μαρίνης επιθυμεί κάθε φορά που Έλληνες ερωτεύονται αλλοδαπούς να «εγκρατεύονται» και να ομοιάζουν στους Αγγέλους παρά στα ζώα, όσο αφορά τον γάμο;

Ενδέκατο: Το αυτό δηλώνουν και άλλοι νεοπαγανιστές ευθαρσώς: «Γύρισα το βράδυ στην οικία μου, πολύ κουρασμένη από την εργασία. Στον δρόμο είχα συναντήσει ασεβείς Έλληνες που συζητούσαν για τον τηλεοπτικό γάμο του Έλληνος με την Τουρκάλα πρωταγωνίστρια που είχε καθηλώσει το τηλεοπτικό κοινό. Έκανα ένα τελετουργικό λουτρό για να φύγει από πάνω μου το μίασμα από τις αρρωστημένες σκέψεις των βεβήλων. Τότε ο Θεός Απόλλων άνοιξε τους οφθαλμούς της ψυχής μου» (12)

Αριστερά: Ινδός Ασκητής. (Γλυπτό έργο του 2ου ή 3ου μ.Χ αιώνος στην Γανδάρα των Ινδιών) (Πηγή: Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τόμος Ε΄, σελ. 824)

Δωδέκατο: Σήμερα νεοπαγανιστές, ερωτροπούν με το Ζεν και τον Βουδισμό και συνεπώς τους ασκητές του και παρουσιάζουν αυτόν ως «αρχαιοελληνική σοφία» και την γιόγκα ως Ελληνικής προέλευσης θρησκευτική ασχολία. Ο νεοπαγανιστής Γεώργιος Τσαγκρινός λέγει: «Κρύβει πολλά στα βάθη της η σχέση Ελλάδος - Ινδίας. Το σωστό θα ήταν γι’ αυτούς που τους αρέσουν οι ορολογίες, να μιλάμε για Ελληνοϊνδικό ή Ινδοελληνικό Πολιτισμό και ομοεθνία και όχι Ινδοευρωπαϊκό, στο βάθος η Ευρώπη είναι Ελλάδα και στο πολύ βάθος Ελλάδα και Ινδία είναι ένα. Ο νοών νοείτω.» (13) και «Γιατί εμείς να μην ονειρευτούμε στο βάθος του απώτερου χρόνου μία Ευρώπη με την Ασία μαζί, μια Ευρασία; Πολιτισμικά τουλάχιστον οι πρώτες σημαντικές επαφές έχουν ξεκινήσει και μας έχουν φέρει πιο κοντά, κυρίως στις Ινδικές πολιτισμικές παρακαταθήκες που έχουν μπολιάσει πολλά ασιατικά ρεύματα φιλοσοφικής σκέψης, όπως είναι αυτή του Βουδισμού και του Ζεν» (14) . Έχει ή δεν έχει το «Ινδοελληνικό» Βουδιστικό πολιτισμικό φαινόμενο ασκητές και μοναχούς και άρνηση της «κοινωνίας»;

Δέκατο Τρίτο: Στην αρχαία θρησκεία αναφέρεται για τις Εστιάδες της θεάς Εστίας: «Μετά το πέρας των τριάκοντα ετών οι Εστιάδες είχαν το δικαίωμα να επανέλθουν στον κοινωνικό βίο και να παντρευτούν. Σπάνια όμως συνέβηκε αυτό, ως μη αρεστόν στην θεά.» (15)

Αριστερά : Μπρούτζινο αγαλματίδιο του Άττι, με τη μορφή ταύρου, 600 π.Χ., Βρετανικό Μουσείο (Πηγή: Περιοδικό Ιστορικά θέματα, τεύχος 7, άρθρο «Ο "θεϊκός άνθρωπος" κατά την αρχαιότητα», Αναστασία Δ. Βακαλούλη, Διδάκτωρ Βυζαντινής ιστορίας ΑΠΘ, σελ. 113)

Δεξιά: Ιερέας της Κυβέλης. Στο αριστερό του χέρι κρατά ένα κουκουνάρι, σύμβολο του Άττι (εραστή της) και στο δεξί του ένα κρόταλο, το οποίο χρησιμοποιούνταν σε τελετές μυήσεως. (Πηγή: Περιοδικό Ιστορικά θέματα, τεύχος 7, άρθρο «Ο "θεϊκός άνθρωπος" κατά την αρχαιότητα», Αναστασία Δ. Βακαλούλη, Διδάκτωρ Βυζαντινής ιστορίας ΑΠΘ, σελ. 114)

Δέκατο Τέταρτο: Για την αρχαία θρησκεία ως προς την θεά Κυβέλη και τον Άττι αναφέρεται «Η αντίθεση αυτή των συναισθημάτων εκδηλώνεται δι’ αγρίων εθίμων, δι’ οργιαστικών χορών, δι’ εκουσίων τραυματισμών, διά της επί τη θέας του αίματος μέθης, δια ραντισμού των βωμών δι’ αυτού, δια της θυσίας του ανδρισμού υπό το κράτος του παροξυσμού. Ούτως πίστευαν ότι ενώνονταν μετά της θεότητας και μετατίθονταν πραγματικά σε πλήρης πάθους έκσταση. Η μανία αυτή και οι ακρωτηριασμοί είναι εκδήλωση του διακαούς πόθου προς απαλλαγή από της δουλείας των σαρκικών ορμών και προς απελευθέρωση της ψυχής από των δεσμών της ύλης. Δεν είναι δια τούτο παράδοξο ότι στη λατρεία της Κυβέλης, της Μητρός των θεών, παρατηρούνται ασκητικές τάσεις, ουχί βέβαια άμοιροι επιδράσεως της φιλοσοφικής ηθικής των Ελλήνων και της ελληνικής θεολογίας, όπως δεικνύει ήδη η ύπαρξη μοναχών γνωστών υπό το όνομα μητραργύρτες.» (16)

Δέκατο Πέμπτο: «Ο Μίθρας, θεός του φωτός και ηγέτης του αγώνα κατά του σκότους, είναι διά τούτο θεός της αληθείας, εχθρός του ψεύδους, επόπτης της αμοιβαίας προς αλλήλους πίστεως, πηγή της δικαιοσύνης, φρουρός της αγιότητας του όρκου, αρχηγός των ανθρώπων του φωτός, οι οποίοι είναι στρατιώτες αυτού στον κατά του σκότους αγώνα. Ανάλογοι προς αυτές τις ιδιότητες αυτού είναι οι εντολές, τις οποίας προβάλλει στους οπαδούς του. Απαιτεί παρ’ αυτών φιλαλήθεια, ειλικρίνεια, ανδρεία, αγιότητα του βίου, αδελφικό προς αλλήλους φρόνημα, σωφροσύνη και άσκηση. Διότι αυτός ό ίδιος είναι σε αντίθεση προς τον Σέραπη και την Ίσιδα ή τον Άττι και την Κυβέλη «sanctus», αγνός και μονήρης.» (17)

Αν λοιπόν οι νεοπαγανιστές επιθυμούν να βρίσκουν «καταδίκες» του γάμου και να τις επιπλήττουν, ας κοιτάξουν και ας ψάξουν καλά την ή τις θρησκείες που πλασάρουν αυτοί.

Σημειώσεις

01. Φιλοκαλία Δ΄, Αγ. Γρηγορίου Παλαμά, 145, λστ’ , -146, λζ΄

02. Ιερομονάχου Αμφιλοχίου Ράντοβιτς: «Το Μυστήριον της Αγίας Τριάδος κατά τον άγ. Γρηγόριον Παλαμά», Πατριαρχικόν Ίδρυμα Πατερικών μελετών, Θεσσαλονίκη 1973, σελ. 38

03. Αγ. Γρηγορίου Παλαμά, ομιλίαι Οικονόμου, σελ. 248-249

04. Παναγιώτης Μαρίνης, Τρίτο Μάτι, τεύχος 141, ένθετο «Η Ελληνική Θρησκεία του Δωδεκαθέου», σελ. 11

05. Π.Ι. Μπρατσιώτης, Καθηγητής της Βιβλικής Ιστορίας στο Εθνικό Πανεπιστήμιο, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τόμος Ε΄, σσ.823-825

06. Παναγιώτης Μαρίνης, ένθετο «Θα αναγνωριστεί επίσημα η αρχαία Ελληνική Θρησκεία;», Περιοδικό Τρίτο Μάτι, τεύχος 109, σελ. 12

07. Η αναβίωση της Αρχαίας Ελληνικής Θρησκείας, Ρ. Αναστασάκης, Μ. Βερέττας, Μ. Δημόπουλος, Μ. Καλόπουλος. Μ. Κιουλαφά, Π. Μαρίνης, Χ. Μήνη, Στ. Μυτιληναίος, Γ. Σπυρόπουλος, Ο. Τουτουνζή, Γ. Τσαγκρινός, Εισαγωγή Εύα Αυλίδου, Εκδόσεις Αρχέτυπο, Έκδοση Α΄ Απρίλιος 2002, Θεσσαλονίκη, σελ. 105

08. Χαλδαϊκά Λόγια ή Χρησμοί, Κείμενον Αρχαία Σχόλια, Πρόλογος και Σχόλια του Παναγιώτη Μαρίνη, Εκδόσεις Ιδεοθέατρον, Αθήνα 1998, σσ. 170-171

09. Ό.π. σελ. 174

10. Μιχαήλ Ψελλός, Εξήγησης σε 42 λόγια, Μετάφραση Π. Γράβιγγερ, Χαλδαϊκά Λόγια, ό.π, σελ. 174

11. Παναγιώτης Μαρίνης, Περιοδικό Τρίτο Μάτι, τεύχος 95, «Τι πιστεύει η Ελληνικής μας Θρησκεία», σελ. 30

12. http://www.hellenicreligion.gr/doc/xrismos.htm, 14/1//2006

13. Περιοδικό Ιχώρ, τεύχος 66, Σημείωμα Διευθυντή [Γεωργίου Τσαγκρινού], σελ. 6

14. Περιοδικό Ιχώρ, τεύχος 57, Σημείωμα Διευθυντή [Γεωργίου Τσαγκρινού], σελ.8

15. Μαρία Μπίστη, Φιλόλογος, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τόμος Ια΄, σσ. 654 - 655

16. Ν. Ι. Λούβαρης, Καθηγητής της Εισαγωγής και της Ερμηνείας της Καινής Διαθήκης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τόμος Ιζ΄, Μυστηριακές Θρησκείες, σσ. 893 - 898

17. Ό,π.

100.000 ΜΑΥΡΟΦΟΡΕΜΕΝΟΙ

(Κατά: Ανωνύμου του Έλληνος, Ελληνική Νομαρχία, σελ. 119 )

«Ἑκατὸν χιλιάδες, καὶ ἴσως περισσότεροι, μαυροφορεμένοι ζῶσιν ἀργοὶ καὶ τρέφονται ἀπὸ τοὺς ἵδρωτας τῶν ταλαιπώρων καὶ πτωχῶν Ἑλλήνων», (Πηγή: Ελληνική Νομαρχία, Ανώνυμος Έλλην, σελ. 119)

Μυθοπλάστης: «Ἀνώνυμος Ἕλλην»

Απάντηση: Εδώ

500.0000 - 200.000 - 10.000 ΑΠΡΑΓΟΙ ΜΟΝΑΧΟΙ ΣΤΗΝ ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ

(Κατά: Απανταχού νεοπαγανιστές & νεοδιαφωτιστές)

α. «Από αναφορές περιηγητών (στο Αγ. Όρος) συγκεκριμένα αρκετοί ηγούμενοι περηφανεύονταν για την αμορφωσιά τους. Είναι γνωστό ότι οι περισσότεροι μοναχοί ήταν αγράμματοι. Συνήθως δυστυχισμένοι άνθρωποι που έβλεπαν τα μοναστήρια σαν την τελευταία ελπίδα σωτηρίας

Την περίοδο της άλωσης μάλιστα υπολογίζονται σε 500.000 ψυχές. Την ίδια ώρα στην Κωνσταντινούπολη αμύνονταν 5 ή 10.000 άνθρωποι»,

Πηγή: «Μικρός Παν», http://www.phorum.gr/viewtopic.php?p=668086, αποθηκευμένη εδώ.

β. «Θα ήθελα επίσης να προσθέσω πως ακόμη δεν είδαμε -τουλάχιστον για αρχή τον ρόλο της θρησκείας και του ιερατείου της- και να σημειώσω ενδεικτικά, πως λίγο πριν την άλωση της Πόλης, βεβαιώνουν κάποιοι ιστορικοί-δυστυχώς δεν έχω άμεσα τα στοιχεία, αλλά επιφυλάσομε (sic)-τα μοναστήρια της επικρατείας της Αυτοκρατορίας είχα(ν) πάνω από 500.000 μοναχούς.....!!!! και την στιγμή που ο Κων/νος Παλαιολόγος, μπροστά στον ορατό κίνδυνο των Οθωμανών.....! ζητούσε άμεσε γενική επιστράτευση.....!

Συνεχίζεται....

Έρρωσθε.... Φίλοι...

__________________

Σιωπή.....»

Πηγή: Χρήστης «Nasosddd», http://www.metafysiko.gr/forum/showthread.php?t=6267, αποθηκευμένη εδώ.

γ. «Και να σκεφτεί κανείς ότι την εποχή αυτή μέσα στην Κωνσταντινούπολη υπήρχαν 300 μοναστήρια και 10.000 καλόγεροι και σε ολόκληρη την βυζαντινή αυτοκρατορία, άλλες 200.000 μοναχοί που θα μπορούσαν να την υπερασπισθούν. Ο τελευταίος όμως αυτοκράτορας είχε μείνει να υπερασπίζεται την πόλη με μόλις 10.000 άνδρες, από τους οποίους 7.000 ήσαν Γενοβέζοι.

*Ο Θεόδωρος Παναγόπουλος είναι τ. δικαστής και δικηγόρος».

Πηγή: Θεόδωρος Παναγόπουλος, http://www.patris.gr/articles/148746?PHPSESSID=, αποθηκευμένη εδώ.

Μυθοπλάστες: Απανταχού νεοπαγανιστές & «διαφωτιστές»

Απάντηση: Τα πνευματικοπαίδια του Διαφωτισμού, οι έλληνες νεοπαγανιστές, μα κι άλλοι χριστιανομάχοι, έχοντας μελετήσει το έργο του «Ἀνωνύμου τοῦ Ἕλληνος», την «Ἑλληνικὴν Νομαρχίαν», αντλούν μεθόδους υπονομεύσεως της Ορθοδόξου πίστεως δια μέσω ψεμάτων τεραστίων διαστάσεων.

Έτσι, ανάλογο προς το ψέμα πως πριν την επανάσταση εις τον ελληνικό χώρο ευρίσκοντο «100.000 μαυροφορεμένοι» που «καταδυνάστευαν» τους έλληνες, έρχονται να προστεθούν άλλες 500.000 (ενίοτε 200.000 ή 10.000) «δειλοί μοναχοί», που αναδύονται μέσα από το πυκνό σκοτάδι της οργισμένης αντικληρικαλιστικής φαντασίας των ειρημένων ιδεολογικών χώρων, ως συνέπεια του αιρετικού δυτικού Καλβινισμού.

Η κάτωθι εργασία είναι εν μέρει αντλημένη από την σελίδα της Ομάδας Ορθόδοξης Δογματικής Έρευνας [1] κι απαντά αφοπλιστικά στον χριστιανομαχικό ρημαδιό επιχειρημάτων της «νέας» εποχής...

Ο νεοπαγανιστικός μύθος: «Πίσω από όλες τις συμφορές βρίσκεται η Εκκλησία κι οι άνθρωποί της»

Αυτή η παραχάραξη της ιστορίας -περί 200.000 μοναχών- κυκλοφορεί και σε άλλη εκδοχή, η οποία ανεβάζει τον υποτιθέμενο αριθμό των μοναχών σε 500.000, κι ενίοτε τον κατεβάζει στις 10.000 θεωρώντας μάλιστα ότι αυτοί βρίσκονταν μέσα στην Κωνσταντινούπολη και στα περίχωρα άπραγοι μπρος εις τον εχθρό, τους Μουσουλμάνους Οθωμανούς.

Είναι προφανές πως κατά το γνωστό σύστημα της λασπολογίας, οι αθεο-νέο-παγανιστές σκοπεύουν να ρίξουν την ευθύνη και της Άλωσης της Κων/πολης στην Εκκλησία και στους μοναχούς.

Βεβαίως, ο αστικός αυτός μύθος, ως απόδειξη διανοητικής ανεπάρκειας, ουδέποτε έλαβε υπόψη αν το 1453 υπήρχε ακόμη «Βυζαντινή αυτοκρατορία», αν κατείχε εδάφη, και τι πληθυσμό είχαν αυτά, πόσα εκατομμύρια θα έπρεπε να ήταν ώστε να μπορεί να προκύψει από εκεί το ποσοστό των 500.000 μοναχών κ.α.

Οι νέο-παγανιστές, γενικώς, δεν ασχολούνται με τέτοιες… «λεπτομέρειες». Τους αρκεί να βγάλουν απ’ το μυαλό τους ένα απίστευτο παραμύθι, και να διαδώσουν ότι 200.000 ή 500.000 μοναχοί «κλεισμένοι» και «βολεμένοι» στα μοναστήρια τους, άφησαν τους 5.000-3.000-10.000 «καημένους» να πολεμούν γι’ αυτούς...

Η έκταση της Βυζαντινής «αυτοκρατορία» το 1453

Τί ήταν η «Βυζαντινή αυτοκρατορία» στα 1453;

Κάθε λογικός άνθρωπος που θα διάβαζε τα περί 200.000 ή 500.000 μοναχών, θα έπρεπε καταρχάς να αναρωτηθεί από που αντλήθηκε το νούμερο αυτό. Διότι, αν έκαναν οι κατήγοροι τον κόπο να πάρουν στα χέρια τους έναν σχετικό χάρτη, θα έβλεπαν ότι κατά το έτος 1453, η περίφημη «Βυζαντινή Αυτοκρατορία», αποτελούνταν μόνο από μία πόλη, την Κωνσταντινούπολη!

Πράγματι, οι χάρτες που απεικονίζουν την έκταση του Βυζαντίου κατά τον 14ο αιώνα (παραθέτει τέτοιο χάρτη ο Ostrogorsky[2] όπως και η κ. Βασιλική Νεράτζη-Βαρμάζη[3]), δείχνουν ότι στα 1402, η άλλοτε κραταιά δύναμη, αποτελείται μόνο από την «Βασιλεύουσα», μερικά νησιά του Αιγαίου και ένα κεντρικό τμήμα της Πελοποννήσου. Και φυσικά, μετά από 50 χρόνια, δεν υπάρχουν ούτε καν αυτά, αφού… …«ο Μουράτ Β΄ εισέβαλε με μεγάλο στρατό στα ελληνικά εδάφη […] Ο βυζαντινός δεσπότης πρόβαλε την πρώτη αντίσταση στο τείχος του Εξαμιλίου. Το εμπόδιο όμως τούτο κατέστρεψαν τα πυρά των τουρκικών κανονιών. Στις 10 Δεκεμβρίου 1446 κυριεύθηκε με έφοδο το Εξαμίλιον και έτσι κρίθηκε ο πόλεμος. Οι Τούρκοι εισέβαλαν στο Μοριά, ερήμωσαν τις βυζαντινές πόλεις και τα χωριά…»[4].

Τελικά, λίγο πριν την Άλωση, στο Βυζάντιο είχε απομείνει μόνο η πρωτεύουσα:

«Στη διάρκεια του τελευταίου αιώνα πριν από τη δεύτερη και τελική της πτώση, η βυζαντινή Κωνσταντινούπολη ήταν ένας μικροσκοπικός θύλακας της Βυζαντινής επικράτειας, περικυκλωμένη από τις συνεχώς επεκτεινόμενες κτήσεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας»[5].

Ο πληθυσμός της Βυζαντινής «αυτοκρατορίας» = πληθυσμός της Κωνσταντινούπολης

Η «αυτοκρατορία» πλέον, δεν είναι παρά μια πόλη, στη μέση των οθωμανικών κατακτήσεων. Και η πόλη αυτή δεν έχει πια καμία σχέση με αυτό που ήταν κάποτε, αφού εκτός των άλλων δεινών, υπέστη τεράστια μείωση του πληθυσμού της στα μέσα του 14ου αιώνα:

«Εμφανίζεται λιμός τόσο στις πόλεις (π.χ. Κωνσταντινούπολη το 1306-1307 και πάλι το 1348 και στα τέλη του 14ου αι., όταν η πόλη πολιορκείται από τους Τούρκους), άλλα και στην ύπαιθρο, κυρίως στην εποχή των εμφυλίων πολέμων. Ο μεγάλος λοιμός του 1347 έπληξε κυρίως τις πόλεις (μια δυτική πηγή αναφέρει, μάλλον υπερβάλλοντας, ότι η Κωνσταντινούπολη έχασε τα 8/9 του πληθυσμού της)»[6].

Σίγουρα πάντως η μείωση του πληθυσμού ήταν μεγάλη, αφού σύμφωνα με τον γνωστό ιστορικό, Arnold Toynbee:

«Την άνοιξη του 1453, όταν εξαπολύθηκε η οθωμανική επίθεση κατά της Κωνσταντινουπόλεως, ο πληθυσμός της Πόλης ίσως να είχε συρρικνωθεί σε πενήντα χιλιάδες μόλις άτομα»[7].

Τον ίδιο αριθμό συναντάμε και στην «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους»:

«Ο αγώνας ήταν φανερά άνισος. Στην Κωνσταντινούπολη, που τότε δεν είχε πληθυσμό περισσότερο από 50.000, υπήρχαν περίπου 5.000 Βυζαντινοί στρατιώτες και 2.000 ξένοι, κυρίως Γενουάτες και Βενετοί. Υπήρχαν και τα πληρώματα των πλοίων, που βρίσκονταν στον Κεράτιο»[8].

(σσ. Ο Θεόδωρος Παναγόπουλος, τ. δικαστής και δικηγόρος ως κατήγορος υποστήριξε ανάμεσα στις άλλες ανακρίβειες ότι στην πόλη υπήρχαν «10.000 άνδρες, από τους οποίους 7.000 ήσαν Γενοβέζοι.»)

Άρα, κατά την Άλωση, όχι μόνο 500.000 μοναχοί δεν υπήρχαν, αλλά, ούτε καν γυναικόπαιδα και ηλικιωμένοι, αφού ο πληθυσμός της «Βυζαντινής Αυτοκρατορίας» ταυτιζόταν πλέον με τον πληθυσμό της Κωνσταντινούπολης, 50.000 ψυχές όλες κι όλες…

Όταν κάποια εδάφη ενός κράτους έχουν χαθεί, ο πληθυσμός των κατεχομένων εδαφών δεν μπορεί να υπολογίζεται ακόμα ως αυτοκρατορικός! (αυτό δεν θα χρειαζόταν να προστεθεί όταν έχει κανείς να αντιμετωπίσει φυσιολογικά σκεπτόμενους ανθρώπους, αλλά με τους νέο-παγανιστές, ποτέ δεν ξέρει κανείς τι μπορεί να ακούσει...).

Όταν λοιπόν πριν από την Άλωση, «η Κωνσταντινούπολη βρισκόταν μέσα στην καρδιά της οθωμανικής επικράτειας και διαχώριζε τις ασιατικές από τις ευρωπαϊκές κτήσεις των Οθωμανών»[9], κατανοεί κανείς ότι ανάμεσα στους κατακτημένους πληθυσμούς συγκαταλέγονται, όσοι μάχιμοι βρίσκονταν ακόμη εν ζωή, όσοι δεν είχαν στρατολογηθεί διά της βίας από τον εχθρό, όσοι δεν είχαν εξανδραποδισθεί κ.λπ.. Αυτοί δεν είχαν ουδεμία δυνατότητα να βοηθήσουν κανέναν.

Είναι προφανές ότι κάτω από το οθωμανικό καθεστώς σκλαβιάς και τρομοκρατίας, δεν μπορούσαν όχι μόνο να οργανωθούν, αλλά επιπλέον, στην παραμικρή τους προσπάθεια να κινηθούν προς την Κων/πολη, θα είχαν σφαγιαστεί στην αρχή της διαδρομής, ακολουθώντας την καταστροφική τύχη της σταυροφορικής εκστρατείας 25.000 ανδρών, στη Βάρνα, από τον Μουράτ Β΄, το 1444 [10].

Όλα τα παραπάνω είναι αυτονόητα, συν του ότι κάθε απώλεια εδαφών συνοδεύεται με απώλεια του πληθυσμού, του στρατού, των φόρων, των πλουτοπαραγωγικών πηγών κ.λπ. ενός οιοδήποτε κράτους, και γι’ αυτό η ιστοριογραφία ξεχωρίζει τις διάφορες εποχές: άλλη η έκταση, ο πληθυσμός και ο στρατός επί Ιουστινιανού, και άλλα τα δεδομένα στον 14ο και 15ο αιώνα. Οι χριστιανομάχοι αντιθέτως ως εντελώς αλλοπρόσαλλοι δείχνουν να κατανοούν τον πληθυσμό ενός κράτους εντελώς ανεπηρέαστο κι αλώβητο από την όποια εχθρική κατοχή κρατικών εδαφών.

Η Βυζαντινή αυτοκρατορία σε μέγιστη ανάπτυξη το έτος 550 μ.Χ. (Πηγή: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/LocationByzantineEmpire_550.png)

Οι «500.000 (ενίοτε 200.000 ή 10.000) μοναχοί» που ήταν …540 μέσα στην Πόλη -Αυτοκρατορία!

Αναζητώντας κάποια στοιχεία για τον αριθμό των μοναχών που πιθανόν αναλογούσαν στον πληθυσμό της Κων/πολης κατά την Άλωση, βρίσκει κανείς τη μελέτη του γνωστού βυζαντινολόγου, καθηγητή Παναγιώτη Χαρανή[11], ο οποίος τη δημοσίευσε στα 1971 με τον τίτλο: «The Monk as an Element of Byzantine Society»[12].

Στο άρθρο αυτό και κυρίως στις σελίδες 72 και 73, ασχολείται ακριβώς με το ζήτημα υπό εξέταση. Υπολογίζοντας τον μέσο αριθμό μοναχών που φιλοξενούσαν τα βυζαντινά μοναστήρια ανά τους αιώνες (ακολουθώντας τις μαρτυρίες πολλών πηγών), και συνεκτιμώντας το μέγεθος και τον αριθμό των μοναστικών καθιδρυμάτων που σύμφωνα με τις μαρτυρίες είχαν επιζήσει στην Κων/πολη «λίγα χρόνια πριν από την Άλωση στα 1453», ο καθηγητής Παν. Χαρανής καταλήγει σε έναν αριθμό μοναχών τον οποίο θεωρεί εύλογο:

«Σε μια πόλη της οποίας ο πληθυσμός εκείνη τη χρονική στιγμή ήταν περίπου 50.000, η ύπαρξη 540 μοναχών θα εμφανίζει μια αναλογία που αντιστοιχεί σε κάτι παραπάνω από έναν μοναχό ανά εκατό κατοίκους, ποσοστό που επίσης φαίνεται να ισχύει στη Θεσσαλονίκη προς το τέλος του 14ου αιώνα»[13]

Καταρχάς, είναι η τρίτη επιστημονική πηγή που αποδέχεται ως λογικό αριθμό τις 50.000 κατοίκων της Κων/πολης πριν την Άλωση και αυτό από μόνο του γελοιοποιεί τις λασπολογίες περί «εκατοντάδων χιλιάδων μοναχών» ή «χιλιάδων μοναχών»...

Το κυριότερο όμως είναι, πως το συμπέρασμά του καθηγητή Χαρανή είναι αποκαλυπτικό για το ασύλληπτο μέγεθος της αυθαιρεσίας και διαστροφής των πηγών που πραγματοποιούν οι νέο-ειδωλολάτρες, αν ποτέ τις μελετούν και δεν έχουν για πηγή τους τις καφετζούδες…Τα περί «200.000» ή «500.000 μοναχών» λοιπόν, δεν είναι τίποτε άλλο παρά σενάρια μυθομανών, αφού στις 50.000 πληθυσμού της Κων/πολης πριν από την Άλωση, αντιστοιχούσαν μόλις… 540 μοναχοί (ποσοστό 1,1% περίπου, επί του πληθυσμού)

Σε διαφορετικό σημείο της μελέτης του, ο κ. Χαρανής εξετάζει αν το ποσοστό αυτό του 1,1% αντιπροσωπεύει επαρκώς τον αριθμό των μοναχών κατά το έτος 1.000, εποχή που μετά την Εικονομαχία παρουσίασε αύξηση του ρεύματος του μοναχισμού. Εκεί, ως παράδειγμα διαφοροποιήσεων, παρουσιάζει μια μεταγενέστερη στατιστική του έτους 1632 που και πάλι, δείχνει ένα ποσοστό μοναχών επί του πληθυσμού, της τάξης του 2% [14].

Αυτό αναφέρεται εδώ διότι είναι αναγκαίο να προσγειωθούν κάποτε οι νέο-παγανιστές, που κοντεύουν να θεμελιώσουν πως το 99% του πληθυσμού στο Βυζάντιο, ήταν μοναχοί! Έτσι λοιπόν, ακόμα κι αν αυθαίρετα ακολουθούσε κανείς για το έτος 1453 το ποσοστό του 2%, και διπλασίαζε τον αριθμό των μοναχών επί του πληθυσμού της Κων/πολης πριν την Άλωση, και πάλι θα βρισκόταν απέναντι από περίπου 1.000 μοναχούς ανάμεσα στις 50.000 του πληθυσμού.

(σσ.: Ο Θεόδωρος Παναγόπουλος, τ. δικαστής και δικηγόρος ως κατήγορος υποστήριξε ανάμεσα στις άλλες ανακρίβειες ότι «μέσα στην Κωνσταντινούπολη υπήρχαν 300 μοναστήρια και 10.000 καλόγεροι»)

Πώς δεν ντρέπονται λοιπόν οι νέο-παγανιστές να μιλούν για «200.000» έως «500.000» ή έστω και «10.000 καλογήρους» κατά την Άλωση, όταν στο πιο ακραίο σενάριο δεν ήταν περισσότεροι από μερικές εκατοντάδες;

Ο αριθμός των 5.000 υπερασπιστών της Κωνσταντινούπολης περιελάμβανε «κοσμικούς τε καὶ μοναχούς»!

Σύμφωνα με τη διήγηση του Σφραντζή, ο αριθμός των αμυνομένων που συγκέντρωνε η Κων/πολη πριν την Άλωση ήταν 4.973 άνδρες, χωρίς τους ξένους («χιλιάδες τέσσαρες καὶ τρεῖς καὶ ἐβδομήκοντα καὶ ἐννακόσιοι, ἄνευ τῶν ξένων»[15]). Ακόμη κι αν προσθέσει κανείς σε αυτούς όλα τα πληρώματα των πλοίων που υπήρχαν διαθέσιμα, οι ικανοί για μάχη άνδρες δεν θα ξεπερνούσαν ίσως τις 6.000 (;).

Άγνωστο είναι για ποιο λόγο ο αριθμός τους ήταν μικρότερος από το αναμενόμενο. Αναφέρεται τούτο διότι μια πρόχειρη έρευνα οιουδήποτε σε ποσοστά στρατιωτών στην Αρχαία Ελλάδα, δείχνει ότι ο αριθμός των αρρένων πολιτών μάχιμης ηλικίας και δύναμης σε μια πόλη, ήταν περίπου 1 προς 5 έως 1 προς 4. Δηλαδή, σε μία πόλη 50.000 κατοίκων, θα έπρεπε να υπήρχαν περίπου 10.000 έως 12.500 μάχιμοι.

Πάντως, ως πρώτο συμπέρασμα εξάγεται ότι, ο αριθμός των 50.000 κατοίκων των τριών προαναφερομένων πηγών μοιάζει να βρίσκεται αρκετά κοντά στην λογική πραγματικότητα. Σίγουρα θα ήταν υπερβολικό να θεωρηθεί πως μέσα στην Πόλη υπήρξαν πολύ περισσότεροι από 50.000 άνθρωποι και εντούτοις οι αξιόμαχοι να ήταν μόνο 5-6 χιλιάδες.

Επίσης, αν υποθετικά ίσχυε το σενάριο του 2% επί του πληθυσμού και υπήρχαν μέσα στην Πόλη 1.000 μοναχοί, αυτό δεν θα άλλαζε κάτι για την Κων/πολη που εκείνη τη στιγμή χρειαζόταν τουλάχιστον 40.000-50.000 στρατό.

Ακόμα κι αν οι ικανοί για μάχη μοναχοί ήταν 800 από τους 1.000, και κανείς τους δεν πολεμούσε (που το αντίθετο συνέβη…), και πάλι ο αριθμός των αμυνομένων θα υπολειπόταν κατά 5 έως 6 χιλιάδες άνδρες από το αναμενόμενο.

Κατά συνέπεια, είναι δεδομένο ότι για την πτώση της Κων/πολης και για τον μικρό αριθμό υπερασπιστών της, ουδεμία ευθύνη έφερε ο μοναχισμός και οι μοναχοί, παρά τα εξωφρενικά σενάρια των νέο-ειδωλολατρών και διαφωτιστών…

Σε κάθε περίπτωση λοιπόν, η τραγική κατάσταση της πολιορκίας και ίσως η εντατική στρατολόγηση στις μάχες των τελευταίων χρόνων είχαν προκαλέσει αισθητή λειψανδρία. Στις αιτίες, ίσως θα πρέπει να προστεθεί και η μαρτυρία του Σφραντζή ο οποίος αναφέρει πως κάποιοι «ἔκ τε τῶν Ἀρχόντων καὶ δήμου ἀνωφελέστατοι καὶ δειλοκάρδιοι […] πρὸ καιροῦ ἔκ τῆς πόλεως ἔφυγον», όμως και αυτοί «ἦσαν… τίνες ὁλίγοι»[16]. Άλλωστε, σε μια τόσο δύσκολη περίσταση, προφανώς θα διέφυγαν μόνο με τον στενό κύκλο της οικογενείας τους που θα περιελάμβανε και γυναίκες, παιδιά ή ηλικιωμένους.

Εκτός όμως από τον αριθμό των αμυνομένων, υπήρξε και κάτι ακόμα στις διηγήσεις που πάντα προβληματίζει· διαβάζοντας κανείς για την κατάσταση που επικρατούσε κατά την πολιορκία, όπου οι Τούρκοι βομβάρδιζαν διαρκώς τα τείχη, και 150.000 Οθωμανοί στρατιώτες ανέμεναν τη στιγμή της επίθεσης, ακόμα κι αν υπήρχαν μάχιμης ηλικίας μοναχοί που για θρησκευτικούς ή άλλους λόγους δεν ήθελαν να υπερασπιστούν την Πόλη, αναρωτιέται αν θα μπορούσε να υπάρξει ποτέ ηγέτης που θα τους έκανε τη χάρη να... ησυχάζουν στα μοναστήρια...

Καταρχάς, η άποψη ότι όσοι γίνονταν μοναχοί, το έκαναν για να αποφύγουν τη στράτευση, είναι μια ρητορεία με ισχυρό αντίλογο από τις πηγές. Ο κ. Τσορμπατζόγλου, στην πολύ ενδιαφέρουσα διδακτορική του διατριβή η οποία επικεντρώνεται στην εποχή της Εικονομαχίας, στο κεφάλαιο «Στράτευση και Μοναχισμός» μετά από ανάλυση των μαρτυριών που προσφέρουν τα κείμενα, αποδεικνύει πως δε συσχετίζεται το ρεύμα του μοναχισμού με κάποια μείωση του στρατιωτικού δυναμικού· συχνά μαρτυρείται πως γίνονταν μοναχοί, άνθρωποι που είχαν ολοκληρώσει τις στρατιωτικές τους υποχρεώσεις, η στράτευση τους καταγράφεται ως καύχημα και όχι ως αγγαρεία, οι οικονομικές ελαφρύνσεις για τον στρατευμένο και την οικογένειά του ήταν σημαντικές, ενώ, δε φαίνεται από τις πηγές ο μοναχικός βίος να αποτελούσε κάποια μέθοδο αποφυγής των προβλημάτων της ζωής[17].

Επιπλέον, υπάρχουν τα παραδείγματα της Τουρκοκρατίας. Σε όλα τα επαναστατικά κινήματα είχαν ενεργό ρόλο οι μοναχοί[18]. Όπως και τότε, γιατί να μην συνέβη το ίδιο και πριν την Άλωση, απέναντι στον αλλόθρησκο; Ας αποδείξουν το αντίθετο οι κατήγοροι...διότι πέρα από τους υπερφουσκωμένους αριθμούς που παρουσιάζουν δε φαίνονται ικανοί για κάτι περισσότερο από τη χρήση μιας ξεφτισμένης τρόμπας.

Πραγματικά, μελετώντας τα κείμενα των πηγών που σχετίζονται με την Άλωση, σʼ ένα εδάφιο από το «Chronikon Majus» του Σφραντζή που έφερε τα πράγματα στις φυσιολογικές τους διαστάσεις επιβεβαιώνεται ότι δικαίως δύνανται να υφίστανται οι άνωθι ενστάσεις της υπερασπίσεως· στους καταλόγους των περίπου 5.000 καταγεγραμμένων υπερασπιστών της Πόλης, περιλαμβάνονταν και οι μοναχοί:

«Τοῦ γὰρ βασιλέως προστάξαντος τοῖς δημάρχοις καὶ στρατηγοῖς ἔγραψεν ἔκαστος αὐτῶν τὴν δημαρχίαν αὐτοῦ ἀκριβώς, τοὺς δυναμένους σταθῆναι ἔν τῷ κάστρῳ κοσμικούς τε καὶ μοναχούς, καὶ τίνα ὅπλα ἔκαστος αὐτῶν κέκτητο πρὸς ἄμυναν»[19]

Παρόμοια είναι η καταγραφή που κάνει ο ιστορικός της Αλώσεως και στο «Chronikon Minus»:

«Τοῦ γὰρ βασιλέως προστάξαντος τοῖς δημάρχοις ἔγραψεν εἴς ἔκαστος τὴν δημαρχίαν αὐτοῦ ἀκριβῶς, τοὺς δυναμένους σταθῆναι ἔν τῷ κάστρῳ κοσμικοὺς καὶ καολογέρους, καὶ τι καὶ τι ἄρμα πρὸς ἄμυναν νὰ ἔχη εἰς ἔκαστος αὐτῶν»[20].

«Ανακεφαλαίωση»

Πού βρίσκονται λοιπόν, οι «500.000», ή οι «200.000» ή έστω οι «10.000 μοναχοί» κατά την Άλωση, όταν η βιβλιογραφία μιλά για ποσοστό μοναχών επί πληθυσμού 50.000, της τάξης του 1,1% έως και 2%;

Πώς οι «200.000 μοναχοί» που μεταβάλλονται αριθμητικά κατά το δοκούν, κατέληξαν να φτάνουν με το ζόρι τους 540 (1,1%), με μέγιστο τους 1.000 (2%);

Και από αυτούς, πόσοι άραγε να ήταν ικανοί για μάχη; Ήταν μήπως οι 8 στους 10; Αυτό σημαίνει πως κι αν ακόμη δεν είχε πολεμήσει κανένας μοναχός, οι 4.973 υπερασπιστές θα ήταν 4.173 (με 2%) ή 4.541 (με 1,1%), και φυσικά, τίποτα δεν θα άλλαζε το τελικό αποτέλεσμα. Δεν ευθύνονταν λοιπόν οι μοναχοί για την πτώση της Πόλης. Άλλωστε κανείς σοβαρός στρατιωτικός ή ιστορικός αναλυτής δεν έχει υποστηρίξει ποτέ κάτι τέτοιο για την Άλωση της Πόλης. Απόδειξη; Θα το είχαν αναφέρει οι Χριστιανομάχοι ως πηγή. Μα δεν το κάνουν, κι απλά για βιβλιογραφία τέτοιων λεπτών ζητημάτων ξεφυλλίζουν την αρρωστημένη φαντασία τους.

Ως ελέχθη, ο Σφραντζής τους διαψεύδει πανηγυρικά το σενάριο μη συμμετοχής των μοναχών στην μάχη για την Πόλη, καθώς ο περίφημος κατάλογος των υπερασπιστών που ήταν ικανοί «σταθῆναι ἔν τῷ κάστρῳ» περιελάμβανε «κοσμικούς τε καὶ μοναχούς».

Οι μοναχοί λοιπόν υπερασπίστηκαν και την Κωνσταντινούπολη, και αυτό δυστυχώς αναδεικνύει το επίπεδο της αθεο-νεο-παγανιστικής προπαγάνδας, που «τῇ ἐλλείψει» πηγών ανατρέχει σε «ιστορικές» εφευρέσεις του μαγικού κουτιού του Χουντίνι…

Οι «500.000» ή «200.000 μοναχοί» εκτός Κωνσταντινουπόλεως.

Μοναχοί της Κίνας, Μοναχοί του Βυζαντίου.

Παραπάνω αποδείχθηκε περίφημα ότι μέσα στα τείχη της Κωνσταντινούπολης όχι μόνο δεν υπήρχαν «500.000» ή «200.000» ή έστω «10.000 μοναχοί» αλλά κι αν υπήρχαν λίγοι (500-1000), αυτοί πολέμησαν υπερασπιζόμενοι την Πόλη, κι έδωσαν το αίμα τους για την πατρίδα τους, παρά τις «κυβερνο-ψευτιές» των χριστιανομάχων αιώνες αργότερα.

Μήπως όμως υπήρχαν «άλλες 200.000 [ενίοτε 500.000] μοναχοί» έξω από τα τείχη της Πόλης «που θα μπορούσαν να την υπερασπισθούν» τάχατες;

Παρότι ανωτέρω υποστηρίχθηκε πως κάθε έδαφος της αυτοκρατορίας που είχε απολεσθεί για τους αυτοκρατορικούς, είχε απολεσθεί μαζί με ότι αυτό συμπεριλάμβανε σε ανθρώπινο και υλικό δυναμικό και δηλαδή είχε απολεσθεί μαζί με τους όποιους μοναχούς «που θα μπορούσαν να την υπερασπισθούν», εντούτοις για χάρη της έρευνας θα εξεταστεί κι αυτό το ατόπημα των Χριστιανομάχων, όχι μόνο την ημερομηνία της Πτώσεως, αλλά μερικούς αιώνες νωρίτερα για δικό τους «όφελος».

Πριν από όλα έχει εγκυκλοπαιδικό ενδιαφέρον να παρατηρήσει κανείς τον αριθμό των Βουδιστών μοναχών που ευρίσκοντο εις την Κίνα, κατά την περίοδο που πλησίαζε η πτώσης της Κωνσταντινούπολης, ώστε να εξάγει ορισμένα χρήσιμα συμπεράσματα.

ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΒΥΖΑΝΤΙΟΥ	ΕΤΟΣ	ΒΟΥΔΙΣΤΕΣ ΜΟΝΑΧΟΙ-ΕΣ	ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΚΙΝΑΣ
	210 π.Χ.		14.000.000 (*)
	2 π.Χ.		60.000.000 (*)
26.000.000 ()*	565 μ.Χ.
7.000.000 ()*	780 μ.Χ.
	1000 μ.Χ.		40.000.000 (*)
	1021 μ.Χ.	458,855 (**)
12.000.000 ()*	1025 μ.Χ.
10.000.000 ()*	1143 μ.Χ.
5.000.000 ()*	1282 μ.Χ.
	1500 μ.Χ.		103.000.000 (*)
	1650 μ.Χ.		123.000.000 (*)
	1750 μ.Χ.		260.000.000 (*)
	1850 μ.Χ.		412.000.000 (*)
Πηγές: * http://en.wikipedia.org/wiki/Demographics_of_the_People%27s_Republic_of_China http://en.wikipedia.org/wiki/Chinese_Buddhism * http://en.wikipedia.org/wiki/Byzantine_Empire

Συμπεράσματα εκ των απογραφών

Κατά το έτος 1.000 μ.Χ. η Κίνα έχει πληθυσμό 40.000.000 κατοίκους. Κοντά σε αυτή την ημερομηνία, επί της δυναστείας Σονγκ, υπάρχει μία απογραφή Βουδιστών μοναχών που καταμετρά 458.855 μοναχούς σε Βουδιστικά μοναστήρια [397,615 άνδρες και 61.240 γυναίκες, (Πηγή: Gernet, Jacques. Verellen, Franciscus. Buddhism in Chinese Society. 1998.σσ. 318-319)

Το ποσοστό δηλαδή των μοναχών επί του πληθυσμού της Κίνας για το έτος 1021 ανέρχεται, κατά προσέγγιση εκατοστού, σε 0.01%.

Μια πρώτη παρατήρηση είναι πως τον αριθμό των «500.000 μοναχών» δεν επιτυγχάνει η Κίνα των 40.000.000 κατοίκων. Πάρα ταύτα οι νεοπαγανιστές και διαφωτιστές-σκοταδιστές θα ανακαλύψουν «500.000» ορθοδόξους μοναχούς την περίοδο που ο πληθυσμός του Βυζαντίου υπολογίζεται κάτω από τα 5.000.000, δύο αιώνες πριν την πτώση της Κωνσταντινούπολης· συγκεκριμένα κατά το έτος 1282 μ.Χ.

Την ίδια περίπου περίοδο για την οποία έγινε η καταμέτρηση του πληθυσμού, αλλά και των μοναχών της Κίνας, δηλαδή το 1021 μ.Χ., ο πληθυσμός του Βυζαντίου υπολογίζεται στα 12.000.000. Αναλογικά με το ποσοστό μοναχών της Κίνας (0.01%) το Βυζάντιο θα έπρεπε να διαθέτει 1.200 μοναχούς όλους κι όλους. Αντί όμως του ποσοστού της Κίνας 0.01%, θα χρησιμοποιηθεί αυτό που απόδωσε η ιστορική μελέτη για τη Βυζαντινή Κρήτη ανωτέρω, δηλαδή το 1.1%, ενώ το 2% θα χρησιμοποιηθεί εντελώς καταχρηστικά για την εξεταζόμενη περίοδο.

Δεξιά: Ο πληθυσμός της Κίνας στο πέρας του χρόνου (Πηγή: Vaclav Smil, China's Environmental Crisis (1993), http://afe.easia.columbia.edu/special/china_1950_population.htm)

Το 1.1% αποδίδει 132.000 μοναχούς ενώ το πολύ πιο αβέβαιο 2% αποδίδει 240.000. Σημειώνεται παράλληλα ότι η υπόθεση εξετάζει το έτος 1.025 μ.Χ., 431 χρόνια πριν την Πτώση, για «500.000 μοναχούς» ούτε λόγος να γίνεται, τη στιγμή που η Αυτοκρατορία εκτείνεται σε όλη τη σημερινή Τουρκία, στη Νότιο Ιταλία, στα Βαλκάνια και στην Β. Αφρική· είναι μια περίοδος σημαντικών εδαφικών κτήσεων με 12.000.000 πληθυσμό χωρίς να μπορεί να υποστηριχθεί πλήρως ότι οι λαοί που συμπεριλαμβάνονται σε τόσα εδάφη είναι όλοι τους Ορθόδοξοι, ώστε να μπορεί να στηριχτεί ολοκληρωτικά ο αριθμός των 132.000, πόσο μάλλον των 240.000 Ορθοδόξων Μοναχών. Κάθε άλλο...

Αν αντίθετα υπολογίσει κανείς τα ποσοστά 1.1.% και 2% για τον πληθυσμό των 5.000.000 του έτους 1.282 μ.Χ., όπου η Αυτοκρατορία εκτείνεται από την Ελλάδα, στα Βαλκάνια, στην Μ. Ασία κι σʼ ένα τμήμα της Βόρειας Τουρκίας, θα ανακαλύψει ότι οι υποθετικοί πάντοτε αριθμοί του πληθυσμού των μοναχών ανέρχονται, για τα ειρημένα ποσοστά, σε 55.000 και σε 100.000 αντίστοιχα, με το 100.000 να είναι το πιο αβέβαιο, αλλά και το 55.000 ίσως κάπως υπερβολικό για την εποχή του. (Σημειώνεται ενδεικτικά πως το 1950-1970 στην Ελλάδα καταμετριούνται 2.164 μοναχοί πανελληνίως.)

Δηλαδή, ακόμη και 168 χρόνια νωρίτερα από την ημερομηνία που οι νεοπαγανιστές εφευρίσκουν «200.000» ή «500.000» (Ορθοδόξους;) μοναχούς στα μοναστήρια της Αυτοκρατορίας, κι όπου η αυτοκρατορία δεν είναι εντελώς εξασθενημένη ακόμη, δεν μπορούν να επιτευχθούν αυτά τα νούμερα σε καμιά περίπτωση.

Αριστερά: Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία το 1278 (Πηγή: http://byzantium.seashell.net.nz/articlemain.php?artid=mapbase_1278)

Δεξιά: Η ίδια αυτοκρατορία το 1453. Εκεί όπου οι νεοπαγανιστές και οι σύμμαχοί του διαφωτιστές του ελληνισμού, φαντάζονται ότι κάπου υπάρχουν «200.000 με 500.000» στρατεύσιμοι μοναχοί & μοναχές (!) που δε βοηθούν την Κωνσταντινούπολη που πολιορκείται, «εξασφαλισμένοι» όντας μέσα στα κελιά τους. (Πηγή: http://byzantium.seashell.net.nz/articlemain.php?artid=mapbase_1453)

Έτι νεοπαγανιστικές ανοησίες επί του θέματος.

Οι νεοπαγανιστές πράττουν ακόμη 5 σημαντικά λάθη στους συλλογισμούς τους κι εμφανίζουν 2 αντιφάσεις στη συμπεριφορά τους.

1ον Οι καταμετρημένοι αριθμοί του ιερατικού πληθυσμού δεν μπορούν να μετατρέψουν τους καταμετρημένους ιερείς και μοναχούς σε στρατιώτες. Οι ειδικότητες δεν αποκτούνται δια μέσω απλοϊκών δημογραφικών καταμετρήσεων.

Το στράτευμα σε όλες τις εποχές χρειάζεται πολύμηνη εκπαίδευση, εξοπλισμό, εφόδια και το σημαντικότερο χρήματα, για να είναι αξιόμαχο. Ειδάλλως είναι ένα επικίνδυνο βάρος για κάθε φίλιο πειθαρχημένο στράτευμα που παρατάσσεται δίπλα του και δύναται μέσα σε μια στιγμή μόνο, να μετατραπεί σε ένα κοπάδι εις ανεξέλικτη φυγή, συμπαρασύροντας κι άλλα μάχιμα τμήματα μαζί του προς τα οπίσω.

Έτσι, ακόμη κι αν η Βυζαντινή αυτοκρατορία επιστράτευε 200.000 ή 500.000 μοναχούς δεν είχε τα χρήματα ούτε τα μέσα για να τους συντηρήσει. Είναι αλήθεια πολύ άστοχο να πιστεύει κανείς ότι οι στρατοί κατασκευάζονται από απλή αντιπαράθεση απογραφικών ή δημογραφικών αριθμών, όμως για χάρη των παγανιστών, οι οποίοι δεν αρκούνται σε λίγες εξηγήσεις, ακόμη κι όταν τα πάντα φαντάζουν οφθαλμοφανή, θα δοθούν λίγα χαρακτηριστικά παραδείγματα:

α. Οι Σπαρτιάτες έστειλαν 300 αξιόμαχους εκπαιδευμένους οπλίτες κι όχι 200.000, 100.000, 50.000, 20.000 ή 10.000 άμαχο πληθυσμό ως μπουλούκια για σφαγή στις Θερμοπύλες. Κάτι γνώριζαν παραπάνω εκείνοι από τους υπερφίαλους και γραφικούς νεοπαγανιστές που κλωθογυρίζουν στη θέση τους παριστάνοντας τους θεωρητικούς «απογόνους» των αρχαίων Ελλήνων.

β. Το 1941 όταν ο ελληνικός στρατός κατάρρεε στη γραμμή Μεταξά, διατάχθηκε η παράδοση οπλισμού κι η επιστροφή των μαχίμων εις τα σπίτια τους, ενώ κανείς έχων «σώας τὰς φρένας» έλληνας δε σκέφτηκε να στείλει στο μέτωπο τον ανειδίκευτο κι άμαχο ελληνικό πληθυσμό, τους μοναχούς και τους παπάδες, δίχως όπλα και αντιαρματικά κανόνια να αντιμετωπίσουν τις σιδερόφραχτες ορδές του Χίτλερ και των συμμάχων του, Ιταλούς και Βούλγαρους. Προσοχή: δε γίνεται λόγος για παρτιζάνους, αλλά για αντιπαράθεση τακτικού στρατού. Λεπτές διαφορές για χονδρόμυαλους νεοπαγανιστές.

2ον Αντί οι νεοπαγανιστές να ορέγονται 200.000 ή 500.000 μοναχούς, γιατί δεν σκέφτονται πως η Βυζαντινή αυτοκρατορία θα «μπορούσε» να στρατολογήσει καλύτερα αμάχους έλληνες πολίτες; Αυτοί υποτίθεται θα ήταν πιο «νταήδες» από τους «ομοφυλόφιλους» μοναχούς κι ήσαν και περισσότεροι. Έτσι δεν είναι; Γιατί λοιπόν αναζητούν ενόχους στα μοναστήρια κι όχι στην ελληνική ύπαιθρο και στις ελληνικές πόλεις; Ασφαλώς γιατί οι νεοπαγανιστές, σαν τους διαφωτιστές είναι αντικληρικαλιστές. Ποσώς ενδιαφέρονται για τη λογική στήριξη της επιχειρηματολογίας τους κι αυτό δείχνει πόσο είναι τραβηγμένη από τα μαλλιά η νεοπαγανιστική επιχειρηματολογία.

Τόσοι τακτικοί στρατοί στο πέρασμα της ιστορίας δεν ήσαν όλοι ερασιτεχνικά ανόητοι· είχαν στρατόπεδα εκπαίδευσης, γαλούχησης της πειθαρχίας, ιεραρχία, εφόδια, οικονομική υποστήριξη κ.λ.π. Οι νεοπαγανιστές σκέπτονται σαν τους «Μέγα Ναπολέοντες» της ιστορίας. Θαρρούν πως οι στρατοί δημιουργούνται με τυχάρπαστες απογραφές. Αυτό το ίδιο λάθος κάνει κι ο «Ἀνώνυμος Ἕλλην» στο δικό του φληνάφημα [21].

3ον Κανείς νεοπαγανιστής δεν αναλογίζεται πόσοι από τους «500.000» χιλιάδες «καταμετρημένους» μοναχούς της αυτοκρατορίας, ήσαν νέοι κι αξιόμαχοι. Υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν γεροντάκια μοναχοί. Πού ζουν άραγε οι νεοπαγανιστές; στο διάστημα;

4ον Κανείς νεοπαγανιστής δεν αναλογίζεται πόσοι από τους «500.000» χιλιάδες «καταμετρημένους» μοναχούς της αυτοκρατορίας, ήταν μοναχές· εκτός κι αν στους «απογραμμένους» μοναχούς αυτοί προσθέτουν επιπλέον «ἄλλες 200.000-500.00» μοναχές άγνωστο από που...

5ον Κανείς νεοπαγανιστής δεν αναλογίζεται πόσοι από τους «500.000» χιλιάδες «καταμετρημένους» μοναχούς της αυτοκρατορίας, ήταν Ορθόδοξοι. Απλά οι νεοπαγανιστές τσουβαλιάζουν όποιον κι όποιον σε μια δική τους φανταστική απογραφή προσπαθώντας να την φουσκώσουν, θέλοντας να αμαυρώσουν το Βυζάντιο και τον μοναχισμό και δεν ντρέπονται ή δεν ερυθραίνουν όταν στην αρχαία Ελλάδα κανείς Σπαρτιάτης δεν πολεμούσε υπέρ της Αθήνας και κανείς Αθηναίος δεν πολεμούσε υπέρ της Σπάρτης με τις εξαιρέσεις να «παίζουν» στα δάχτυλα ενός ανθρώπινου χεριού, την ίδια ώρα που επιθυμούν όλοι οι μοναχοί ανεξαρτήτου δόγματος να «πολεμούσιν διὰ τὴν πατρίδαν» παντού και πάντοτε...

Όλες αυτές τις νεοπαγανιστές ανοησίες, έρχεται να συμπληρώσουν οι αντιφάσεις της εμπαθούς συμπεριφοράς τους.

α. Οι νεοπαγανιστές λένε καλημέρα φτύνοντας το Βυζάντιο και πάνε για ύπνο, ετοιμάζοντας τους βλεννογόνους τους και για την επαύριον. Έτσι προκύπτει ακατανόητο γιατί συκοφαντούν τους μοναχούς, επειδή υποτίθεται, έριξαν με την «δειλία» τους εκείνη την αυτοκρατορία, που οι ίδιοι οι νεοπαγανιστές βασικά εχθρεύονται. Αυτή την αντιφατική συμπεριφορά επιφέρει η παπαγαλία του άψητου μαθήματος που τους ξεφούρνισαν οι όποιοι εμπαθείς προς την Κωνσταντινούπολη διαφωτιστές ιστορικοί της δύσης.

β. Αν οι μοναχοί υπηρετούσαν κάθε φορά ως στρατιώτες σφάζοντας ανάμεσα σε άλλους εχθρούς τους, ως οι Μουσουλμάνοι, και παγανιστές μαχητές ή αμάχους και λεηλατούσαν (αγαπημένη ενασχόληση των αρχαίων αλλά και ενίοτε σημερινών στρατευμάτων) αλλόθρησκα ιερά, σαν τα παγανιστικά, τότε οι νεοπαγανιστές θα τους έλεγχαν ως «ρασοφόρους χριστιανούς εγκληματίες και καταστροφείς του πολιτισμού». Πασίγνωστες άλλωστε οι κατηγορίες για τους μοναχούς «παραβολάνους» της Αλεξάνδρειας· οι νεοπαγανιστές σήμερα εκνευρίζονται για την βίαιη συμπεριφορά «τάγματος» 500 μοναχών στις τότε «εμφύλιες» για την πόλη διαμάχες με αλλόθρησκους, παγανιστές κι Ιουδαίους. Από την άλλη μεριά, κάθε φορά που βυθίζονται μέσα σε μια ψεύτικη πατριδολαγνεία για ένα Βυζάντιο που ουσιαστικά μισούν, αναζητούν μοναχούς νταήδες περισσότερο μαχητικούς από τους «παραβολάνους»...

Βέβαια, πάντα προτείνουν πως η πράξη κατά της Υπατίας ήταν εγκληματική. Όμως δεν γίνεται να έχουν την πίτα ολόκληρη και το σκύλο χορτάτο. Όταν είναι κανείς ψημένος στις μάχες των πολέμων δε γίνεται να παρουσιάζει τέλεια «πολιτική» διαγωγή κατά τη διάρκεια ταραγμένων χρονικών περιστάσεων μέσα στην πόλη που ζει. Κι αν έχουν αντίρρηση γι αυτό, ας μελετήσουν την Αθηναϊκή Ιστορία. Λοιπόν, ή μοναχοί-μοναχοί ή μαχητές-μαχητές να είναι κάποιοι. Δεν μπορεί να είναι τέλειοι όλοι ανεξαιρέτως και στα δύο καθήκοντα χάριν των παγανιστών.

Κάποτε θα πρέπει να αποφασίσουν τι επιζητούν από τους Χριστιανούς οι νεοπαγανιστές. Να είναι «άκακα αρνάκια» ή να είναι «βίαιοι πολεμιστές σαν τους υπολοίπους» δίχως να υπάρχει ηθικός λογαριασμός για το αν πολεμούν ή καταστρέφουν παγανιστικούς ιερούς χώρους.

Οι «ἄλλες (τόσες χιλιάδες)» παγανιστές «που θα μπορούσαν να ... υπερασπισθούν» την Κωνσταντινούπολη

Ο Παναγιώτης Μαρίνης, πρόεδρος της Εταιρείας Αρχαιοφίλων είχε δηλώσει παλαιότερα ότι οι παγανιστές υπήρχαν πάντοτε παρόντες στον ελληνικό χρόνο στο πέρασμα του χρόνου:

«Εμφανίστηκε σήμερα ξαφνικά η Ελληνική Θρησκεία του Δωδεκαθέου; Η Θρησκεία μας πάντοτε υπήρχε ζωντανή. Σ’ όλη την διάρκεια του Βυζαντίου και της Τουρκοκρατίας υπήρχε αφ’ ενός ως κύριο ρεύμα στις πόλεις και, αφ’ ετέρου, υπήρχαν, πολλά χωριά και κωμοπόλεις που όλοι οι κάτοικοι ήταν Έλληνες. [Σήμερα λέγεται Έλλην ο κάτοικος της Ελλάδος, όμως στο Βυζάντιο και κατά την Τουρκοκρατία, Έλλην λέγεται ο πιστός της Ελληνικής Θρησκείας, και γι’ αυτό τα κατά της θρησκείας κείμενα των Πατέρων επιγράφονται «κατά Ελλήνων», και μ’ αυτό τον τρόπο χρησιμοποιούμε την λέξη» [22]

Τα εύλογα ερωτήματα είναι:

α. Πού ήταν η «Ομάδα Έψιλον» όταν έπεφτε η Κωνσταντινούπολη;

β. Πού ήταν οι «χιλιάδες» κρυφοπαγανιστές «ως κύριο ρεύμα στις πόλεις» όταν έπεφτε η Κωνσταντινούπολη; γιατί δε συμμετείχαν στον αγώνα «πολλά χωριά και κωμοπόλεις που όλοι οι κάτοικοι ήταν Έλληνες» αλλά αντιστέκονταν αντίθετα «7.000 [...] Γενοβέζοι» χριστιανοί; Μήπως οι «κρυφοπαγανιστές» περίμεναν «500.000» Ορθοδόξους μοναχούς «Ιουδαίους» να τους ξελασπώσουν από τους Τούρκους στις επάλξεις της Πόλης;

Αν αντίθετα δεν είχαν οι τότε αυτοί «κρυφοπαγανιστές» συμφέρον να συντηρούν με την μαχητικότητα τους ελεύθερη την Πόλη, τότε οι σημερινοί ειδωλολάτρες θα πρέπει να σωπάσουν από τις στημένες κατηγορίες κατά κληρικών και μοναχών. Αυτό άλλωστε είναι το ενδεικτικότερο σημείο του νεοπαγανιστικού «ἀχταρμὰ», κάθε φορά που πνίγεται μέσα στον αντικληρικαλισμό του· ξεχνά πως κι η παγανιστική θρησκεία είχε κι έχει κληρικούς - ιερείς και μάλιστα πολλούς· δεν αρμόζει δηλαδή το κίνημα του αντικληρικαλισμού σε κάποιον που έχει θρησκευτικό σύστημα με ιερείς και εκτελεί «ἑλληνικὲς ἱεροπραξίες» στο βουνό του Ολύμπου στα «Προμήθεια». Οι Καλβινιστές του Διαφωτισμού δεν είχαν ιερείς κι είχαν κάθε «δικαίωμα» να εξασκούν τον αντικληρικαλισμό τους τότε και σήμερα ενάντια σε εκείνα τα δόγματα που αντιθέτως διαθέτουν. Οι νεοπαγανιστές όμως που καθαρότατα τους αντιγράφουν κάθε φορά που μαίνονται κατά των κληρικών, εμφανίζουν τοιουτοτρόπως τα ρήχη και τις ξέρες των, ανακόλουθων με την θρησκεία τους, συλλογισμών τους.

Πρόκληση ως επίλογος

Ενδεικτικό σημάδι της σύγχυσης που επικρατεί στο χώρο των Χριστιανομάχων, είναι αυτή η μεταβολή του αριθμού των διαθέσιμων κάθε φορά μοναχών προς σώσιμο της Πόλης από τους Τούρκους. Έτσι άλλοτε οι μοναχοί «έφεδροι» είναι «500.000», άλλοτε «200.000», άλλοτε «10.000», ανάλογα με τη σκοπιά του καθενός επί των γεγονότων. Οι ανάλογες μεταβολές ισχύουν για τους υπερασπιστές της Πόλης που άλλοτε είναι «5.000» κι άλλοτε «10.000» εξ των οποίων μόνον οι «3.000» είναι Έλληνες ή Βυζαντινοί, ή τέλος πάντων δεν είναι «Γενοβέζοι»...

Όταν αποφασίσουν οι κατήγοροι να παρουσιάσουν τις πηγές τους για τους παρατιθέμενους κάθε φορά αριθμούς, τότε θα τους δοθεί κι ακριβέστερη απάντηση. Για την ώρα ας αρκεστούν σε αυτές τις λίγες παρατηρήσεις, εφόσον δεν είναι δυνατόν κάθε φορά να αποδεικνύουν οι Χριστιανοί ότι δεν είναι ελέφαντες. Πρέπει κι ο ενάγων κάθε φορά να προσάγει τα απαραίτητα στοιχεία του κατηγορήματος, ειδάλλως κι έως τότε…

-Πετάει ο γάιδαρος;

-Πετάει, πετάει….

-Στα πόσα «πόδια»;

-Εξαρτάται, στα «500.000», στα «200.000» ή στα «10.000»….

Πρβλ. απάτη «100.000 μαυροφορεμένοι»

Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία το 1025 μ.Χ. (Πηγή: http://http://el.wikipedia.org/wiki/Αρχείο:Map_Byzantine_Empire_1025-el.svg)

Σημειώσεις

[1] http://www.oodegr.com/neopaganismos/romi/poli_monaxoi_2.htm

[2] Ostrogorsky Georg, «Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους», τόμ. Γ΄, 7η έκδ., Ιστορικές Εκδόσεις Στέφανος Δ. Βασιλόπουλος, Αθήνα 2002. Βλ. χάρτη με τίτλο: «Η πτώση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας τον ΙΔ΄ αιώνα».

[3] Νεράτζη-Βαρμάζη Βασιλική, «Βυζαντινή Ιστορία 324-1453», εκδ. μάτι, Κατερίνη 2007. Βλ. χάρτη με τίτλο: «Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία το 14ο αιώνα».

[4] Ostrogorsky Georg, «Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους», τόμ. Γ΄, 7η έκδ., Ιστορικές Εκδόσεις Στέφανος Δ. Βασιλόπουλος, Αθήνα 2002, σελ. 270.

[5] Toynbee Arnold, «Οι Έλληνες και οι Κληρονομιές τους», Καρδαμίτσας, Αθήνα 1992, σελ. 243.

[6] Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμ. Θ΄, «Μεσοβυζαντινοί (1071-1204) & Υστεροβυζαντινοί χρόνοι (1204-1453)», Εκδοτική Αθηνών Α.Ε., Αθήνα 1980, σελ. 217β.

[7] Toynbee Arnold, «Οι Έλληνες…», ό.π.

[8] Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμ. Θ΄, ό.π., σελ. 209-210.

[9] Ostrogorsky Georg, «Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους», τόμ. Γ΄, ό.π., σελ. 271.

[10] Ostrogorsky Georg, «Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους», τόμ. Γ΄, ό.π., σελ. 269.

[11] Το όνομα ‘Peter’ Charanis αποδίδεται στη βιβλιογραφία και ως ‘Πέτρος’ Χαρανής, συχνότερα όμως ως ‘Παναγιώτης’ Χαρανής.

[12] Peter Charanis, «The Monk as an Element of Byzantine Society», Dumbarton Oaks Papers, Vol. 25, (1971), pp. 61-84, Published by: Dumbarton Oaks, Trustees for Harvard University.

[13] Στο πρωτότυπο: «If this figure were accepted, there would have been a total of five hundred and forty monks in the eighteen monasteries, by no means an impossible number. In a city whose population at the time was about fifty thousand, the existence of five hundred and forty monks would produce a ratio of slightly more than one monk per one hundred inhabitants, a proportion which seems to have obtained also in Thessalonica toward the end of the fourteenth century» (Charanis Peter, «The Monk as an Element of Byzantine Society», Dumbarton Oaks Papers, τεύχ. 25, 1971, σελ. 73).

[14] Στο πρωτότυπο: «…for purposes of comparison, the situation which obtained in Crete in 1632 may be cited. In that year there were 376 monasteries and 4,000 monks in Crete, whose total population then was 200,000 […] a ratio of two monks per one hundred inhabitants» (Charanis Peter, ό.π.).

[15] Σφραντζής, ‘Chronikon Majus’ 182-183, στο: Τωμαδάκης Νικόλαος, «Περί Αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως (1453)», ανατύπωση 2ης έκδ., Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1993 (c1953), σελ. 173.

[16] Σφραντζής, ‘Chronikon Majus’ 195-198, στο: Τωμαδάκης Νικόλαος, «Περί Αλώσεως…», ό.π., σελ. 173.

[17] Τσορμπατζόγλου Γεώργιος «Η κοινωνική διάσταση της εικονομαχίας, Συμβολή στη διερεύνηση των αιτίων της εικονομαχίας» (διδακτ. διατριβή), Θεσσαλονίκη 1993, σελ. 142-144.

[18] Βλ. Γεώργιος Μεταλληνός, «Το '21 και οι Συντελεστές του», (όπου η σχετική βιβλιογραφία και σχετικά παραθέματα και αναφορές στους Θ. Κολοκοτρώνη, Χρ.Βυζάντιο, Δ. Κόκκινο, Δ. Φωτιάδη, Σπ. Μαρινάτο, Ι. Συκουτρή, Κ. Βοβολίνη, Ν. Τωμαδάκη, Απ. Βακαλόπουλο κ.ά.). Στην ψηφιακή βιβλιοθήκη «Μυριόβιβλος», στο διαδίκτυο: http://www.myriobiblos.gr/texts/greek/metallinos.html .

[19] Σφραντζής, ‘Chronikon Majus’ 184-187, στο: Τωμαδάκης Νικόλαος, «Περί Αλώσεως…», ό.π., σελ. 173.

[20] Σφραντζής, ‘Chronikon Minus’ 15-18, στο: Τωμαδάκης Νικόλαος, «Περί Αλώσεως…», ό.π., σελ. 167.

[21] α. Στο «ὀθωμανικὸν βασίλειον [...] Οἱ κάτοικοι [...] εἶναι σχεδὸν δέκα ὀκτὼ μιλλιούνια, μαζί μὲ τοὺς νησιώτας τοῦ Ἀρχιπελάγους. Οἱ δὲ χριστιανοὶ ὡς πρὸς τοὺς ὀθωμανούς, εἶναι ὡς τὸ 115 πρὸς τὸ 29. Διὰ τοὺς ξένους, ὁποὺ κατοικοῦσι εἰς τὴν ὀθωμανικὴν ἐπικράτειαν, καὶ ἀλλογενεῖς, ὄντες κατὰ πολλὰ ὀλίγοι, δὲν τοὺς ἀναφέρω.

Ἂς ὑποθέσωμεν, διὰ τὸ εὐκολώτερον, τοὺς κατοίκους τοῦ ὀθωμανικοῦ κράτους εἰς τὴν Εὐρώπην ὣς 100. Ἀναλόγως, λοιπόν, εἰς τὴν εἰρημένην ἐπαρίθμησιν, οἱ χριστιανοὶ πρέπει νὰ εἶναι ὣς 80, καὶ οἱ ὀθωμανοὶ ὣς 20. Ἀπὸ αὐτοὺς τοὺς ἑκατόν, εἰς μὲν τὰς πόλεις μόλις εὑρίσκονται τὰ 3/10, οἱ δὲ λοιποὶ κατοικοῦσιν εἰς τὰ χωρία.», (Πηγή: Ανώνυμος Έλλην, Ελληνική Νομαρχία, Βενετία 1806, σσ. 85-86)

β. «Ἀπὸ τὴν ἄνωθεν ἐπαρίθμησιν, εὐκόλως φαίνεται, ὑφείλοντας ἀπὸ κάθε ἑκατὸν μόνον δεκαπέντε, ὅτι ἄξιοι διὰ τὰ ἅρματα ἀπὸ μὲν τοὺς χριστιανοὺς ἠμποροῦσαν νὰ εἶναι 2.156.250, ἀπὸ δὲ τοὺς ὀθωμανοὺς 543.750. Εἶναι πρὸς τούτοις ἀναγκαῖον νὰ ἐνθυμηθῇ ὁ ἀναγνώστης, ὅτι οἱ περισσότεροι ἀπὸ τοὺς ὀθωμανοὺς κατοικοῦσιν εἰς τὰς πολιτείας, καὶ ἐξακολούθως δὲν εἶναι ὅσον οἱ χριστιανοὶ ἐπιτήδειοι εἰς τὰ ἅρματα, ἀλλὰ περὶ αὐτῶν κατωτέρω ρηθήσεται.», (Πηγή: Ανώνυμος Έλλην, Ελληνική Νομαρχία, Βενετία 1806, σελ. 86)

γ. «Πρός τούτοις, οἱ περισσότεροι τῶν ὀθωμανῶν κατοικοῦσιν εἰς τὰς πολιτείας, καὶ ἐξακολούθως φανερὸν ἀποκαθίσταται, ὅτι οἱ περισσότεροι χωριάτες καὶ γεωργοὶ εἶναι χριστιανοί, καὶ οἱ ἀξιώτεροι διὰ τ᾿ ἅρματα.», (Πηγή: Ανώνυμος Έλλην, Ελληνική Νομαρχία, Βενετία 1806, σελ. 86)

[22] «Τρίτο Μάτι», τεύχος 95, άρθρο «Τι πιστεύει η Ελληνική μας Θρησκεία», Παναγιώτης Μαρίνης, σελίδα 26

ΠΗΓΕΣ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑΣ

1. Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τόμοι Ε΄, Ια΄, Ιζ΄

3. Ένθετο Περιοδικό Εικόνες, Έθνος της Κυριακής, 23 Ιανουαρίου 2005

01. http://seattletimes.nwsource.com/html/businesstechnology/2002159684_davosspirit25.html

01. Τα αρχεία της χαμένης γνώσης, Παναγιώτης Τουλάτος, εκδόσεις Άμμων

03. Ιερομονάχου Αμφιλοχίου Ράντοβιτς: «Το Μυστήριον της Αγίας Τριάδος κατά τον άγ. Γρηγόριον Παλαμά», Πατριαρχικόν Ίδρυμα Πατερικών μελετών, Θεσσαλονίκη 1973

05. Η αναβίωση της Αρχαίας Ελληνικής Θρησκείας, Ρ. Αναστασάκης, Μ. Βερέττας, Μ. Δημόπουλος, Μ. Καλόπουλος. Μ. Κιουλαφά, Π. Μαρίνης, Χ. Μήνη, Στ. Μυτιληναίος, Γ. Σπυρόπουλος, Ο. Τουτουνζή, Γ. Τσαγκρινός, Εισαγωγή Εύα Αυλίδου, Εκδόσεις Αρχέτυπο, Έκδοση Α΄ Απρίλιος 2002, Θεσσαλονίκη

06. Χαλδαϊκά Λόγια ή Χρησμοί, Κείμενον Αρχαία Σχόλια, Πρόλογος και Σχόλια του Παναγιώτη Μαρίνη, Εκδόσεις Ιδεοθέατρον, Αθήνα 1998

11. Παναγιώτης Μαρίνης, Περιοδικό Τρίτο Μάτι, τεύχος 95, «Τι πιστεύει η Ελληνικής μας Θρησκεία».

13. Ελληνική Νομαρχία, Ανώνυμος Έλλην, Βενετία 1806

01. Ομιλία του Ιερομόναχου Νικόδημου Λαυριώτη για τα χειρόγραφα του Αγίου Όρους (Αθήνα, Οκτώβριος 1994).

02. Ιερομόναχος Νικόδημος Λαυριώτης, «Τα Χειρόγραφα του Αγίου Όρους», περιοδικό ΑΝΤΙ, 1991.

03. Ευθύμιος Λίτσας, «Βιβλιοθήκες και Χειρόγραφα στο Άγιο Όρος», εφημ. Θεσσαλονίκη, 13.02.1993.

04. Κρίτων Χρυσοχοΐδης, «Άθως: Αρχεία και Βιβλιοθήκες», Καθημερινή, 05.07.1993.

05. Γιώργος Στάμκος, «Ανοίγοντας μία Κιβωτό Γνώσεων», Τρίτο Μάτι τευχ. 39, Σεπτέμβριος 1994.

06. Γιώργος Στάμκος, «Τα Χειρόγραφα του Αγίου Όρους: Μία Χιλιετής Κληρονομιά και ο Αγώνας για τη Διάσωση της», Επιστήμη & Τεχνολογία, τευχ. 16, Ιούλιος - Αύγουστος 1996.

07. Γιώργος Στάμκος, «Μυστική Ελλάδα», κεφ. Οι Βιβλιοθήκες του Αγίου Όρους, Αρχέτυπο 1999.

09. Pfister, Baeck & Rust & Scheel στο γερμανικό θεολογικό λεξικό Religion in Geschicte und Gegenwart β΄ εκδ. 1927 λ. Askese

10. Τα εγχειρίδια της ιστορίας της θρησκείας των Chantepie de la Saasssaye, Tiele-Soederblom κ.α.

11. Έντεκα άρθρα ειδικών εις την νεότατη εγκυκλοπαίδεια Encyclopaed. of Relig. adn Ethics του Hastings στο λ. Asceticism

12. Mayer, Die chr. Askese Vorgeschichte des Moenchtumns oder das ihrweswn u. ihr histor. Entfaltung 1894)

13. Schwietz Ascententum der drei ersten christlichen jahrhunderie στο Archiv fuer Katholisches Kirchenrecht (1898)

14. Ostrogorsky Georg, «Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους», τόμ. Γ΄, 7η έκδ., Ιστορικές Εκδόσεις Στέφανος Δ. Βασιλόπουλος, Αθήνα 2002.

15. Νεράτζη-Βαρμάζη Βασιλική, «Βυζαντινή Ιστορία 324-1453», εκδ. ματι, Κατερίνη 2007

16. Toynbee Arnold, «Οι Έλληνες και οι Κληρονομιές τους», Καρδαμίτσας, Αθήνα 1992

17. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμ. Θ΄, «Μεσοβυζαντινοί (1071-1204) & Υστεροβυζαντινοί χρόνοι (1204-1453)», Εκδοτική Αθηνών Α.Ε., Αθήνα 1980

18. Peter Charanis, «The Monk as an Element of Byzantine Society», Dumbarton Oaks Papers, Vol. 25, (1971), Published by: Dumbarton Oaks, Trustees for Harvard University.

19. Σφραντζής, ‘Chronikon Majus’ 182-183, στο: Τωμαδάκης Νικόλαος, «Περί Αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως (1453)», ανατύπωση 2ης έκδ., Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 1993 (c1953)

20. Τσορμπατζόγλου Γεώργιος «Η κοινωνική διάσταση της εικονομαχίας, Συμβολή στη διερεύνηση των αιτίων της εικονομαχίας» (διδακτ. διατριβή), Θεσσαλονίκη 1993

21. Γεώργιος Μεταλληνός, «Το '21 και οι Συντελεστές του»,