ΜΑΝΙΧΑΪΣΜΟΣ & ΜΙΘΡΙΔΑΪΣΜΟΣ
O Μανιχαϊσμός και ο Μιθριδατισμός είναι κοντά εις τον
Χριστιανισμό ή κοντά στον Εθνισμό;
ΜΑΝΙΧΑΪΣΜΟΣ
Ανήκει στο ρεύμα του
γνωστικισμού (γνωστικισμός = εξήλθε εκ ιδεών θεολογικών,
κοσμολογικών και ανθρωπολογικών διάφορων λαών όπως του δυϊσμού των Περσών, της
αστρολογίας των Χαλδαίων και των νεοπλατωνικών φιλοσόφων. Από τους Εσσαίους και
τον Φίλωνα τον Ιουδαίο πήρε Ιουδαϊκές ιδέες. Οι γνωστικοί από τον Χριστιανισμό
δεν δέχονταν τον Ιησού τον οποίο θεωρούσαν ως ψευδή προφήτη αλλά δέχονταν και τιμούσαν
τον Ιωάννη τον Βαπτιστή και διατηρούσαν το βάπτισμα. Εξ ου και βαπτιστές. Την
διδασκαλία των γνωστικών αναίρεσαν ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς και ο νεοπλατωνικός
Ωριγένης). Ο Μανιχαϊσμός ιδρύθηκε από τον Πέρση γνωστικό Μάνη.
Ο Μανιχαϊσμός (από τον Πέρση Μανιχαίο) εμφανίσθηκε με τον
γνωστικισμό λίγο προ της γεννήσεως του Χριστιανισμού και γι αυτό επηρεάστηκε εξ
αυτού. Είναι μίγμα Παρσισμού, αρχαίων Βαβυλώνιων θεωριών, Ιουδαϊσμού και
Χριστιανισμού. Οι Μανιχαϊστές είναι δυαδικοί και θεωρούν αιώνιο τον πόλεμο της
ύλης και του πνεύματος. Παραδέχονται ένα Απόλυτο Όν ως πηγή πάσης τελειότητας
και με τις ιδιότητες του διανοούμενου, του ισχυρού, του σοφού, του άγιου και
του «εν και το παν».
Η ύλη για τους Μανιχαϊστές είναι το Κένωμα ή το μη Ον και το
βασίλειο του σκότους. Οι άνθρωποι κατά τον Μανιχαϊσμό χωρίζονται σε
1. Πνευματικούς (γνωστικοί) που έχουν φωτεινά στοιχεία
περισσότερα από εκείνα της ύλης
2. Ψυχικούς (χριστιανοί) με φωτεινά στοιχεία ίσα με τα
στοιχεία της ύλης
3. Υλικούς (Εθνικούς) όπου σε αυτούς επικρατεί η ύλη
Ο δημιουργός του κόσμου κατά τους Μανιχαϊστές
ταυτίζεται με τον θεό Ιεχωβά του Ιουδαϊσμού. Αυτός ο θεός έστειλε προς
απολύτρωση των φωτεινών στοιχείων από την ύλη τον Σωτήρα Ιησού ο οποίος εξέλαβε
σώμα εν Ιορδάνη ποταμό (κατά άλλους το σώμα του Ιησού ήταν φαινομενικό). Ο
Σωτήρας δίδαξε εις τους ανθρώπους την γνώση ώστε να απαλλαγούν από την ύλη. Ως
εκ τούτου για τον Μανιχαϊσμό προκύπτει ότι εκ της γνώσεως γίνεται να
1. λυτρωθούν οι Πνευματικοί (γνωστικοί)
2. έχουν ελπίδες σωτηρίας και οι Ψυχικοί (Χριστιανοί) αλλά
3. οι Υλικοί (Εθνικοί) δεν έχουν ουδεμία ελπίδα σωτηρίας
διότι προσκολλώνται στην φύση και την ύλη.
Τα φωτεινά στοιχεία θα επανέλθουν στο πλήρωμα του χρόνου, η
ύλη θα βυθισθεί εις το σκότος και θα επέλθει η «αποκατάστασης πάντων».
Γενικά πάντως οι Μανιχαϊκοί εξελάμβαναν το σώμα ως πηγή κακού και άλλοι
καλούνταν εις εγκράτεια, άλλοι εις ακρασία, απαγόρευαν τον γάμο, τις ηδονές και
ορισμένες τροφές. Η λατρεία τους ήταν επηρεασμένη εκ δεισιδαιμονιών και μαγείας
διότι ήταν απόκρυφη και ο καθένας έβαζε δικά του στοιχεία αλλά διατηρούσαν το
βάπτισμα και παράλληλα μετείχαν και στους Χριστιανικούς ναούς σε χριστιανικές
λατρείες και δοξασίες. Από τους Μανιχαιστές σώθηκαν διάφοροι τύποι εξορκισμών.
ΜΙΘΡΙΔΑΪΣΜΟΣ
Ο μιθριδατισμός εξέρχεται από την γνώση της Μασδαϊκής θρησκείας και
κοσμοθεωρίας. Αυτή διέπεται από την αρχή της διαρχίας, του αγαθού Ωρομάσδη και
των αγγέλων αυτού και του πονηρού Αρειμάν με τα υποτελή του πνεύματα. Μεταξύ
αυτών των 2 τελείται διαρκής αγώνας, του οποίου μετέχει η άψυχος ή άψυχος φύσης
και του οποίου σύμβολα είναι το σκότος και το φως, χρήσιμα και επικίνδυνα ζώα,
καθαρά και ακάθαρτα κ.λ.π. Ο αγώνας αυτός θα περατωθεί κατά την συντέλεια των
αιώνων, ως διδάσκει η περσική εσχατολογία δια της τελικής νίκης του φωτός
έναντι του σκότους, του αγαθού έναντι του πονηρού. Θα προηγηθεί κρίση και
ανάσταση νεκρών. Τις αποκαλύψεις αυτές δίνει ο Ωρομάσδης δι‘ αποκαλύψεων, των
οποίων μετόχους καθιστά τους εκλεκτούς, τους προφήτες (όπως και ο Ζωροάστρης)
για να μεταδώσουν αυτά εις τους άλλους και να απαιτήσουν μετάνοια, επιστροφή,
μεταβολή φρονήματος και απόφαση να συνταχθούν με το φως έναντι του σκότους. Δια
αυτό έρχεται η απολύτρωση όχι από την αμαρτία όπως διδάσκει ο Χριστιανισμός
αλλά από την κρίση και την τιμωρία ανάλογα δηλαδή με τον μουσουλμανισμό. Στον Μασθαϊσμό
διδάσκεται η αντίθεση ύλης - πνεύματος την οποία τελεσίδικα θα νικήσει το
πνεύμα
Το φως εις τους ανθρώπους είναι απώλεια - αποπλανηθέν μόριο
του θείου φωτός.Ο Μιθριδατισμός επιφέρει ισχυρή ροπή προς τον μονοθεϊσμό.
Απαιτεί φιλαλήθεια, ειλικρίνεια, ανδρεία, αγιότητα βίου, αδελφικό φρόνημα,
σωφροσύνη και άσκηση. Αξιοπρόσεκτη είναι η δεύτερη πληγή που στέλνει ο Αρειμάν
εις τους ανθρώπους είναι ο κατακλυσμός αλλά ο Μίθρας σώζει το ανθρώπινο γένος
με πλοίο. Εις τους μύστες του μιθριδατισμού υπήρχαν 7 βαθμίδες με 5ο τον βαθμό
του Πέρση και 7 τον βαθμό του Πατέρα.